Page 7 - HOH
P. 7
a7
salud Diabierna 3 Januari 2025
5 cos cu nos sa y no sa ainda tocante COVID, 5 aña despues di pandemia
(AP)—Aunke oficial- E familiar di omicron cu awor
mente e Organisacion ta domina na Merca ta yama
Mundial di salud a declara XEC, cual ta conta pa 45% di
un fin na e pandemia di variantenan circulando den
coronavirus na mei 2023, e pais durante e dos ultimo
e virus ainda ta presente, siman di december, CDC ta
pero mayoria hende a crea bisa. Medicacion actual con-
inmunidad door di vacu- tra COVID-19 y e booster di
nacion- y infeccionnan. E vacuna mas reciente mester
ta menos mortal compara ta efectivo contra dje, Long a
cu durante e pandemia bisa, pasobra “e ta mas o me-
y no ta mas riba e lista nos un mescla di variantenan
di causanan principal di cu tabata circulando caba.”
morto. Pero e virus ta evo-
luciona, cual ta significa Kico nos sa di long COVID?
cu cientificonan mester Miyones di hende ta keda den
sigui monitorea esaki di incertidumbre cu e legado di
cerca. e pandemia cu ta yama long
COVID. Por tuma algun si-
Di unda e virus SARS-CoV-2 man pa un hende recupera
a bini? cu e conteo por ta tres biaha nanan mRNA. completamente despues di
Nos no sa. Cientificonan ta mas grandi. Cientificonan a nombra nan un episodio di COVID-19,
kere cu e scenario mas prob- Awor aki tambe tin e vacuna pa letternan Griego: alpha, pero algun hende ta desar-
able ta cu e tabata circula den Na Merca, un promedio di mas tradicional di Novavax, beta, gamma, delta y omi- oya problemanan mas per-
murcielago, manera hopi 900 hende pa siman a muri y algun pais a purba mas op- cron. Delta, cual a bira domi- sistente. E sintomanan cu ta
otro coronavirus. Nan ta kere di COVID-19 durante e ul- cion. Distribucion na pais- nante na Merca na juni 2021, dura por lo menos tres luna,
cu el a contamina otro animal timo aña, segun di Centro pa nan mas pober a sucede poco a trece hopi preocupacion y algun bes pa añas, ta inclui
despues, cual na su beurt a Control di Malesa di Merca poco, pero OMS ta calcula pasobra tabatin dos biaha mas cansancio, problema cogni-
contamina hende cu tabata (CDC). cu mas cu 13 biyon dosis di probabilidad pa causa hospi- tivo conoci como “brain fog,”
maneha of mata e animalnan vacuna contra COVID-19 a talisacion compara cu e ver- dolor y problema cardiovas-
na un mercado na Wuhan, ca- E coronavirus ta sigui afecta ser administra globalmente sion original di e virus. cular, entre otro.
minda e prome caso humano adultonan mayor mas tanto. desde 2021.
a aparece fin di november Durante e periodo di winter Despues, na fin di november Dokternan no sa dicon algun
2019. na Merca aña pasa, adultonan E vacunanan no ta perfecto. 2021, un variante nobo a apa- hende ta haya long COVID.
di 75 aña of mas a conta pa Nan ta haci un bon trabou rece: omicron. E por pasa hasta despues di
Esaki ta un caminda conoci rond di mita di tur hospital- pa preveni enfermedad grave, un caso suave y na tur edad,
pa transmision di e enferme- isacion-y mortonan den hos- hospitalisacion y morto, y “E ta plama hopi lihe,” a bisa aunke e cifra di casonan a
dad y probablemente a causa pital causa pa COVID-19, nan a demostra di ta hopi safe, Dr. Wesley Long, un patolo- baha compara cu e prome
e prome epidemia di un virus segun CDC. cu solamente un par caso di go di Houston Methodist na añanan di e pandemia. Estu-
similar, conoci como SARS. efectonan severo. Pero pro- Texas. “E a trece un aumen- dio ta mustra cu vacunacion
Pero e teoria aki no a ser “Nos no por papia di COVID teccion contra infeccion leve to grandisimo den casonan por baha e riesgo.
prueba pa e virus cu ta causa como algo di pasado, pasobra ta cuminsa disminui despues compara cu cualkier otro cos
COVID-19. Wuhan tin algun e ta presente ainda,” director di algun luna. cu nos a mira antes.” No ta claro tampoco kico ta
laboratorio di investigacion di OMS, Tedros Adhanom causa long COVID, algo cu ta
envolvi den e coleccion y es- Ghebreyesus, a bisa. Manera e vacunanan contra Pero segun OMS, esaki ta complica e buskeda pa trata-
tudio di coronavirus, stimula influenza, vacunanan contra causa un enfermedad menos mento. Un pista importante:
e debate si e virus a scapa di Cua vacuna a bira disponible? COVID-19 mester ser ac- grave cu delta, en averahe. investigadornan ta descu-
un di nan. Cientifico-y productornan di tualisa regularmente pa por Cientificonan ta kere cu es- briendo mas y mas cu e resto
vacunanan a kibra recordnan combati e virus cu ta keda aki ta parcialmente debi na di e coronavirus por keda
Esaki ta un puzzel cientifico di rapidez pa e desaroyo di va- evoluciona – algo cu ta crea e inmunidad cu tabata au- presente den curpa di algun
dificil pa soluciona, y mas cunanan contra COVID-19 frustracion publico pa via di mentando door di vacuna- pashent despues di nan infec-
dificil ainda pa via di e debate cu a salba cien miles di bida e necesidad repetitivo di va- cion- y infeccionnan. cion original, aunke esaki no
politico riba e origen di e vi- mundialmente – y nan tabata cunacionnan. Esfuersonan ta ta splica tur caso.
rus y loke cientificonan inter- e paso crucial bida bay back ser haci pa desaroya vacunan-
nacional ta bisa ta e decision na normalidad. an di proxima generacion,
di China pa mantene prueba manera vacunanan nasal
cu por yuda pa nan mes. Menos cu un aña despues cu cu investigadornan ta spera
China a identifica e virus, au- por yuda combati infeccion
Cuanto hende a muri di CO- toridadnan di salud na Merca miho.
VID-19? y Britania a aproba e vacu-
Probablemente mas cu 20 nanan di Pfizer y Moderna. Cual variante ta domina
miyon. E Organisacion Añas di investigacion anterior awor?
Mundial di Salud a bisa cu – incluyendo descubrimen- Cambio genetico cu nan ta
paisnan miembronan a re- tonan cu tabata esencial pa e yama “mutacion” ta pasa ora
porta mas cu 7 miyon morto tecnologia nobo – a provee virusnan ta replica nan mes.
di COVID-19 pero ta calcula un mapa pa e yamado vacu- Y e virus aki no ta diferente.