Page 4 - BNDIA ARUBA
P. 4

A4   LOCAL
                     Diabierna 15 Juni 2018

            Establecimento di fast food den bario escolar ta demanda maneho of polisa



                                                                      Ya  cu  e  presencia  di  e  tipo  60 minuut di actividad fisico  peso. Tur e extra energianan
                                                                      di  establecimento  asina  den  pa  e  muchanan  pa  dia.  No  cu nos curpa no ta haci uzo
                                                                      bisindario  di  scol  ta  crea  un  solamente paden di scol sino  di dje,  nos ta ward’e den nos
                                                                      ambiente  ‘mas  obesogenico’  cu  pafo  di  scol  ta  bon  pa  e  curpa como vet.
                                                                      tambe.  Actualmente  nan  ta  muchanan por haci  nan ac-
                                                                      den proceso di cuminsa eval-  tividad fisico. Entre mas nos  Un  forma  pa  evita  esaki  ta
                                                                      ua e introduccion di un polisa  edad ta subi menos activo nos  purbando di por haya un tiki
                                                                      pa atende cu e asunto aki. E  ta bay ta.                  menos  di  energia  of  caloria
                                                                      tipo di plataforma di salud aki                           pa  medio  di  escogencia  di
                                                                      pa un bida mas saludabel kier  Adultonan y obesidad       alimentacion  mas  saludabel.
                                                                      traha riba esey.             Charlene  Leslie    di  IBiSA  a  E  limitacion  riba  consumo
                                                                                                   bisa  cu  nan  ta  enfocando  pa  di  vet  y  sucu  ta  importante,
                                                                      E  programa  di  Scol  Saluda-  promove  un  bida  saludabel,  ya cu nan ta productonan cu
                                                                      bel, tambe tin stuur group cu  actividad    fisico  y  parti  di  ta hopi halto de vet malo. E
                                                                      ta duna conseho tocante scol-  salud emocional.  Tambe nan  aumento  di  consumo  entre
                                                                      nan  hunto  cu  e  partnernan.  ta haya cu e cifra di obesidad  otronan di fruta y berdura ta
                                                                      Esaki  ta  un  manera  cu  nan  cerca  e  poblacion  infantil  ta  beneficioso pa bo salud. Nan
                                                                      por yega na e tipo di regula-  alarmante na Aruba.  E cifra  tin tur e vitaminanan, miner-
                                                                      cion aki. Te ainda tin scolnan  aki  ta  sigui  subi  na  edadnan  alnan y anti oxidante cu nos
                                                                      cu ta bendiendo pastechi.  E  mas halto. E cifra di e moni-  curpa mester pa proteha nos
                                                                      tipo di programa como esun  tor di salud di 2013 tambe a  mes  contra  virus  y  bacteri-
                                                                      di  Scol  Saludabel  ta  percura  mustra cu casi 77% di e adul-  anan.
                                                                      pa e  tipo di cantina aki por  tonan  na  Aruba  ta  obeso  of
                                                                      bira mas saludabel. No nece-  nan  tin  problema  di  sobre  Otro manera ta purba di haci
                                                                      sariamente mester kita e ben-  peso.  Nan  mester  traha  riba  mas  actividad  fisico.  E  dos
                                                                      ta di pastechi, pero si reduci  nan salud pa por baha e ries-  puntonan  aki  por  yuda  pa
                                                                      pa ehempel pa un dia so den  go aki. Como adulto mester  baha di peso. Pero tambe nan
                                                                      siman. Mientras cu e otro di-  duna  e  muchanan  e  ehem-  ta baha e riesgo di problema
                                                                      anan ta wordo duna alimen-   pel  corecto.  No  ta  cuestion  di  salud  durante  un  tempo-
                                                                      tonan mas saludabel.  Educa-  di obliga bo yiu come fruta,   rada  largo.    Pa  adulto  ta  re-
                                                                      cion ta hunga un rol caminda  mientras cu bo como mayor  comendabel    30  minuut  pa
                                                                      e mucha sa cu e pastechi no ta  ta consumi pa ehempel paste-  dia  di  actividad  fisico.  Y  pa
                                                                      e opcion saludabel, mientras  chi.                        esunnan  cu  tin  mucho  peso
                                                                      cu tin opcionnan mas saluda-                              ta  recomendabel  60  minuut
                                                                      bel.                         Evidencia ta mustra cu si bo  pa dia.
                                                                      Nan ta haya cu ta importante  purba baha di peso ya sea 5%
                                                                      pa  reduci  e    factornan  aki  y  of 10% di  bo peso actual,  es-  Tin  patronchi  pa  determina
            ORANJESTAD  –  Obesi-        10 aña tin sobre peso of obe-  bin  cu  opcionnan  mas  salu-  aki por tin un efecto positivo  un  persona  obeso.  E  forma
            dad ta un problema ainda  sidad  na  Aruba.  E  obesidad   dabel.  Entre  otro  caminda  riba  riesgonan  di  problema  mas comun ta midi e peso y
            latente cerca nos muchan-    cerca  e  mucha  ta  duna  un   e  hendenan  por  haci  mas  di salud. Te hasta e por yuda  haltura  di  un  persona.  Otro
            an. A pesar di tur campa-    riesgo mas halto pa obesidad   movecion y unda industria di  baha e complicacion di prob-  manera  ta  e  circunferencia
            ña  di  conscientisacion  no  na  edad  adulto  y  malesanan   alimento  por  tin  opcionnan  lemanan  di  salud  pa  motibo  di  e  cintura.  Si  esaki  ta  mas
            solamente  pa  e  muchan-    cronico.  E tipo di malesa nan   mas saludabel.  E prevencion  di obesidad.            grandi, e riesgo di problema
            an sino pa e mayornan te  aki ta wordo diagnostica mas    ta e miho forma pa evita obe-                             di  salud  pa  sobre  peso  ta
            hasta  pa  e  docentenan  di  tempran  cerca  e  muchanan.   sidad cerca e muchanan.   E  cantidad  di  energia  cu  bo  bira  mas  grandi.    Pa  hende
            scol,  ainda  e  casonan  di  Tambe nan ta haya problema                               ta consumi por medio di ali-  homber e mester ta 102 cm y
            obesidad  ta  alarmante  na  adicional  pa  hala  rosea,  nan   Ta  importante  pa  crea  dife-  mentacion mester ta den un  pa hende muhe 88 cm.  Tur
            Aruba y tambe rond mun-      por haya fractura mas lihe.   rente plataforma entre e dife-  balans  cu  e  cantidad  di  en-  midi  cu  ta  ariba  di  esaki  ta
            do. Obesidad ta e causa di  Un  influencia  di  pafo  cu   rente sectornan pa asina den  ergia cu bo curpa ta gasta of  wordo  clasifica  como  obe-
            hopi  problema  di  salud  ta  hunga  un  rol  cerca    di   diferente nivel por traha hun-  consumi.  Na  momento  cu  sidad,  locual ta mustra cu e
            manera  presion  halto,  muchanan  y  adultonan  por      to  pa  ataca  e  problema    aki.  nos ta come of bebe mucho  vet ta mas acumula rond di e
            problema cardio vascular,  subi di peso ta loke ta wordo   Nan a trece como bon ehem-  caloria compara cu e cantidad  organonan y su consecuenci-
            stroke, diabetes, pero tam-  ofreci riba caya, tambe na scol    pel e programa di Scol Salu-  cu nos ta uza,  nos por subi di  anan pa salud.
            be problema emocional y  of  te  hasta  na  trabou  mes.   dabel cu ta un plataforma di
            social.                      Ta  importante  pa  estableci-  diferente partner cu ta yuda e
                                         mento  di  cuminda  cuminsa
            Polisa                       pensa  riba  e  forma  con  nan   scolnan pa señala y educa tan-
                                                                      to e muchanan, maestronan y
            Ebrina Curet di JGZ y Char-  por  contribui  pa  mehora  e   mayornan pa haci escogencia
            lene  Leslie    di  IBiSA  ta  di-  salud  di  nos  comunidad.  “E   mas saludabel.
            etista  y  nutricionista.  Du-  ta un responsabilidad di nos
            rante un conferencia organisa  tur pa por yuda otro”, Leslie   Nan ta haya cu e mensahe si
            pa  plataforma  di  prevencion  a bisa.  Mester tin opcionnan   ta yegando cerca e mayornan
            di  salud  di  departamento  di  mas  saludabel  den  e  tipo  di   cu  ta  esunnan  directamente
            salud publico (DVG),  nan a  establecimentonan aki, ya cu   responsabel  riba  alimenta-
            elabora mas riba e problema  tin algun di nan cu no tin op-  cion di e mucha. Nan ta du-
            di obesidad of sobre peso cu  cionnan  pa  esunnan  cu  kier   nando e mayornan  e instru-
            ta  exceso  abnormal  di  vet   kies pa un bida mas saludabel.      mentonan pa nan haci e bida
            acumula.  Obesidad  ta algo                               di e muchanan mas saludabel
            cu no ta discrimina edad, ya  E  ubicacion  di  estableci-  mediante  bon  alimentacion.
            cu  e  ta  presente  cerca  e  po-  mento  manera  fast  food   Tambe nan ta promove activ-
            blacion di muchanan y adul-  cerca scol tambe ta demanda   idad  fisico. Tanto JGZ como
            tonan tambe.                 un maneho of polisa. P’esey
                                         nan  ta  considera  relevante  e   Ibisa  ta  dispuesto  pa  duna
            E  monitor  di  salud  di  2013  participacion  sectorial  den  e   mas informacion tocante es-
                                                                      aki pa medio di charla, tayer,
            a  mustra  cu  muchanan  di  5  tipo di plataforma di consci-  actividad di grupo, etc..
            aña un 21%  di nan tin sobre  entisacion di salud. E profe-
            peso. E muchanan di 10 aña  sionalnan    aki  ta  considera    Ademas  di  un  alimentacion
            tin un 41% di obesidad. Casi  importante  pa  bin  cu  polisa   balansa  nan  ta  recomenda
            1 di cada 2 mucha na edad di  of leynan cu por regula esaki.
   1   2   3   4   5   6   7   8   9