Page 11 - AHATA
P. 11
A4 LOCAL
Dialuna 21 Juli 2025
Landspakket no ta sostenibel si sociedad
civil no ta compronde nan, corda carga nan
Comunidad internacional ta reconoce investigado
Franken pa trabao innovativo
Value Model, pa motibo cu
esaki a resulta di no ta efec-
tivo pa un sociedad chikito.
“Na Jersey, e participantenan
a aplaudi e creacion di un
modelo nobo. “Esey ta algo
innovativo y mi ta kere cu
ta p’esey mi a gana e premio
tambe y mi ta mira cu esey a
lanta hopi curiosidad.”
Realidad ta cu hopi comuni-
dad di isla chikito rond mun-
do ta un historia of conexion
cu paisnan colonisador. Hopi
tabata colonisa, unda a copia
e sistema democratico di e
‘madre patria.’ “Si nos mira
nos propio sistema demo-
cratico, e ta totalmente un
copia di esun di Hulanda.
Nunca a evalua pa mira si
berdad e sistema ey ta funcio- Hulanda a ofrece ayudo, pero
na pa un tipo di democracia cu condicion stricto, den
cu tin pa Aruba.” Mester bisa forma di e asina yama land-
cu e tema aki a keda discuti spaketten, cu tabata impone
recientemente na Universi- riba e islanan. No obstante cu
E ta e stem nobo den es- demico hoben y prominente dad di Aruba bao direccion di e intencion por tabata bon,
tudio di isla. Thaïs Fran- pa su presentacion. “Mi no ta Profesor Wouter Veenendaal realidad ta cu segun Franken,
ken, MSc, investigado sper’e. Mi intencion tabata pa di Universidad di Leiden, sociedad civil na Aruba no a
academico a bira reci- haci mi presentacion, pero no asocial cu Universidad di compronde e landspakketten.
entemente recipiente di pa competi ni gana. E tabata Aruba. “Participacion di so- “Si ngo’s no ta compronde e
e premio ‘New Voices in un sorpresa y mi a acepta e ciedad civil den e debate aki landspakket, no sa kico e ta
Island Studies” pa 2025 premio, claro.” Motibo ta cu ta sumamente importante.” contene y kico nan contribu-
durante e Small Islands e premio aki ta un recono- cion ta den e landspakket y
Culture Research Initia- cimento di parti di e comu- Franken a bisa cu conferen- kico e impacto di e landspak-
tive, SICRI, na Jersey. Y si nidad academico cu a duna cianan manera esun na Jer- ket ta riba nan, anto no por
tin un aspecto cu ta resal- validez, ademas di ilustra e sey ta yuda investigadornan cuminza e discusion mes.
ta, Aruba no ta unico den relevancia di e investigacion manera su mes haya mas mester bisti diferente pechi Eynan ta mira con e falta di
e retonan pa yega na bon cu Franken ta ehecutando. conexion cu otro den areanan e mesun momento. “Nos ta acceso na informacion y falta
gobernacion. Es mas, nos “E investigacion no ta rele- similar, pa asina engrandece mira problemanan similar pa di comprension den nivel di
como isla tin similaridad vante solamente pa Boneiro y conocemento. Pero tambe ta yega na bon gobernacion y e gobernacion, tambe na nivel
cu otro rond mundo. Aruba y otro isla den region, crea lasonan pa Universidad falta di ‘manpower’ pa mod- di Reino ta haci cu ngo’s
sino pa tur comunidad di isla di Aruba, cu tambe ta con- ernisa y traha ley necesario. no ta confortabel, corda pa
Franken a registra for di 2024 chikito,” Franken a agrega. fronta reto di ta un instituto Actualmente hopi sociedad cuestiona y bin cu idea pro-
caba pa participa na e Island di balor den un sociedad di di isla chikito ta opera den un pio. P’esey ta importante pa
Studies Conference cu a Durante e conferencia a isla chikito cu recursonan cuadro anticua, mientras cu e nan ta fuerte, pasobra si nan
tuma luga na Juni ultimo, pa resalta cu no solamente e limita. Otro institutonan aca- retonan ta nobo y ta bira mas ta e wes’i lomba di comuni-
presenta e prome parti di su comunidadnan aki ta con- demico similar ta confronta grandi y e hermentnan mes dad, y nan ta e ‘mouthpiece’
investigacion doctoral ‘Crea fronta retonan similar cu no e mesun problemanan y dor ta anticua, mientras cu ngo’s pa Gobierno, nan mester ta
balor for di abao (Creating sin mas por keda soluciona di crea lasonan por yuda otro. mester funciona cu poco fon- fuerte pa defende nan mes.
Values from the ground up)’ cu e modelonan cu paisnan “Nos por ta cultura diferente, do y poco experticio.” Y mayoria di e temanan di e
Asina el a haya oportunidad grandi ta aplica. Manera ta cu idioma diferente, pero e landspakket ta referi na rol
pa presenta na Juni ultimo. E conoci, Franken a dicidi pa retonan ta similar.” Esaki- Pues, e factornan aki ta haci di organisacionnan di socie-
importancia di e conferencia desaroya su propio modelo nan ta entre otro limitacion sociedadnan di isla chikito, dad civil, esta e ngo’s. “Pero
ta cu ta haya oportunidad pa pa midi efectividad di organi- di experticio local, ademas cu pa naturalesa ya ta vul- si puntra nan con nan ta mira
intercambia conocemento cu sacionnan di sociedad civil, cu esnan cu tin responsabi- nerable, mas fragil ainda. “E nan mes den implementa-
otro investigadonan y perso- en bes di usa e modelo Public lidadnan crucial hopi biaha pandemia di Covid a ilustra cion di e landspakket, y con
nanan cu ta traha maneho pa con vulnerable sociedadnan nan ta prepara, e reaccion ta
sociedadnan di isla chikito. di isla chikito ta y cu en reali- hopi limita. Y esey ta mi em-
“Ta hendenan cu ta investiga dad, nos ta depende di siguri- peño, pa nos empodera ngo’s
e fenomeno di isla chikito y dad y stabilidad di Reino Hu- pa asina por fin por logra
su retonan. Por ehempel, ma landes, cu ta haci mas dificil bon gobernacion na Aruba,
conoce diferente academico y ainda pa resolve temanan cu y pa Reino Hulandes ta mas
investigado cu ta enfoca riba pa decadanan continuamente fuerte, igual, cu manehonan
impacto di cambio di clima.” ta bira mas grandi. Mi no ta cu ta sostene desaroyo sos-
E tema cu Franken a delibera kere cu nos tin mas reto, sino tenibel di tur partner. Tur
riba dje tabata parti di su in- cu nan ta mas exponi y or- mester ta igual den conoce-
vestigacion cientifico, partic- ganisacionnan no por ignora mento y experticio. Tanten
ularmente e area di cultura. nan mas.” cu desbalansa, semper lo
sigui tin un partner cu ta mas
E premio ta pa reconoce Landspakket fuerte cu otro y cu ta sigui
Thais Franken como un aca- Tabata durante e pandemia cu impone.”