Page 14 - bon-dia-aruba-20230719
P. 14

A14
                     Diaranson 19 Juli 2023











            Skirbi pa Robert Arends

                                                    No tin balansa entre e podernan


            E falta di contra-balansa di pod-
            er den tumamento di decision—
            sigur  den  comunidad-  y  paisnan
            chikito—ta  habri  caminda  han-
            cho pa corupcion.

            Hechonan  y  señalnan  concreto  di
            corupcion  na  Aruba  ta  claramente
            visibel den e cantidad di casonan den
            Corte relaciona cu politiconan y den
            e cantidad di caso caminda Gobierno
            y mayoria den Parlamento ta exonera
            (= kita) culpa di un Minister cu a ac-
            tua contra ley di moda cu e Minister
            no por wordo persigui penalmente pa
            corupcion.

            P’esey ta necesario y urgente pa Go-
            bierno  ,  Parlamento  ,  y  votado  bin
            cu  e  cambionan  necesario  cu  aten-  erno cu nan ta apoya.
            cion special pa separacion di poder di                                  Kico ta e solucion ?
            moda cu no ta concentra tur of mayo-  Partidonan politico na Aruba—te ai-  Paga e “pensioen di biehes” (= AOV
            ria poder den un instancia of den un  nda  na  2023—no  kier  duna  pueblo  , cu ta bin di SVB)  for di entradanan
            funcionario so, pero ta envolvi y pone  e poder (e di dos voto) pa vota/eligi  di BBO y stop di cobra “premie” di
            control den man di mas cu un instan-  di  forma  directo  un  Gobierno  (=  AOV for di trahado/dunado di trabou.
            cia of funcionario.                 un team di Minister ) y asina separa
                                                e  poder  di  Parlamento  (eligi  cu  un  Kico ta e resultado:
            E  origen  di  mayoria  di  corupcion,  voto) for di e poder di Gobierno (eligi  1.  Tur e gastonan pa paga “pensioen
            relaciona  cu  politiconan  na  Aruba,  cu e otro voto).                    di  biehes”  AOV  ta  wordo  carga

            ta hinca (y mantene door di e parti-                                        pa  tur  hende  (tambe  turista)  cu
            donan  politico  mes)  entre  otro  den  Separacion di poder entre Parlamen-  ta  gasta  placa  na  Aruba,  pasobra
            nos  ley  di  eleccion,  caminda  e  par-  to y Gobierno ta necesario pa bringa   tur ta paga BBO. Awor aki ta un
            tidonan  politico,  te  den  2023,  no  ta  corupcion y p’esey pueblo mes (y no   grupito  (trahado/dunado  di  tra-
            considera e pueblo votado suficiente  Parlamento) mester por eligi su Go-   bou) so ta carga cu tur e gastonan
            apto  (pero  aparentemente  bobo  si)  bierno  mescos  cu  pueblo  ta  eligi  su   pa paga e “pensioen di biehes” cu
            pa eligi cu voto su propio Gobierno  Parlamento actualmente.                den realidad mester ta algo gener-
            (= Team di Minister) manera pueblo                                          al (= cu tur hende mester carga)
            votado ta eligi cu voto su Parlamento  Bishitante  mester  aporta  cu  fi-  pa e adultonan mayor cu a/ta biba
            (= Parlamentarionan individual).    nanzas!                                 na Aruba por cobra nan “pensio-
                                                Si Aruba ta un pais, cu pa un of otro   en di biehes”.                      BBO, kiermen mas “pensioen di
            Resultado di nos actual sistema ta cu  motibo, ta wordo hopi bon bishita pa  2.  Salario di tur trahado ta subi pa-  biehes”?
            e mayoria den Parlamento cu ta apro-  “turista”, anto ta tempo pa e turistan-  sobra no mester paga prima AOV  •  Ora  laga  bishitante  nan  tambe
            ba  e  Ministernan  (cu  ta  nan  mesun  an ey tambe cuminsa aporta di forma   mas.                             aporta  cu  finanzas  na  pago  di
            “friends” di partido) por tapa/sconde  directo  (cu  finanzas)  na  nos  adul-  3.  Gastonan di dunado di trabou  ta   “pensioen  di  biehes”  na  Aruba,
            posibel  corupcion  ocasiona  pa  nan  tonan mayor cu a construi y pone e   baha  pasobra  no  mester  paga  ni   esey kiermen cu e ciudadano nan
            “friends”, e Ministernan, den e Gobi-  Aruba di awe riba mapa.              administra  nada  ni  kita  placa  di   di Aruba mes lo paga menos cu
                                                                                        salario, ni administra loke mester   nan ta pagando awor aki.
                                                                                        cobra y manda DIMP pa SVB.      •  E  miedo  cu  e  cantidad  di  adul-
                                                                                    4.  Gastonan  di  administracion  di    tonan mayor , den futuro , lo subi
                                                                                        SVB ta baha drasticamente paso-     hopi  y  pisa  mucho  riba  salario
                                                                                        bra SVB no mester administra ni     (trahado/dunado  di  trabou)  no
                                                                                        cobra prima di AOV mas. SVB lo      lo t’ey mas, pasobra e “pensioen
                                                                                        haya tur luna e placa di Gobierno   di biehes “ lo wordo paga for di
                                                                                        pa paga  “pensioen  di biehes” cu   BBO y no for di salario.
                                                                                        ta placa cu Gobierno ta haya tur  •  Tur  instancia,  esta  Gobierno,
                                                                                        luna for di e entradanan di BBO.    Parlamento,  Raad  van  Advies,
                                                                                        SVB por calcula for di adminis-     SER, SVB y otro nan tin sufici-
                                                                                        tracion di Censo Aruba, adelanta    ente tempo pa studia, comenta y
                                                                                        cu  hopi  exactitud  ,  cuanto  placa   duna nan veredicto cu suficiente
                                                                                        SVB mester pa paga “pensioen di     tempo adelanta pa cuminsa paga
                                                                                        biehes” tur luna.                   “pensioen di biehes” for BBO y
                                                                                                                            stop di cobra prima AOV for di
                                                                                    Informacion general:                    salario entrante 1 di januari 2024.
                                                                                    •  E peso di “pensioen di biehes” lo  •  Berdad si ta cu tur hende, tambe
                                                                                        no ta riba salario di trahado y gas-  e adulto mayor, cu ta gasta placa
                                                                                        tonan di dunado di trabou mas, di   na  Aruba  lo  aporta  un  minimo
                                                                                        moda cu por hisa y adapta “pen-     chikito na e “pensioen di biehes”
                                                                                        sioen di biehes” mas facil cu awor   cu e mes ta cobra.
                                                                                        aki. Mas “bishitante” ta nifica mas  Ken lo por ta contra?
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19