Page 3 - HOH
P. 3

10 SALUD                                                       AWEMainta                                                 Diahuebs, 17 Juli 2025

                           SALUD, BEYESA




                                   + Y Bienestar Personal +






        Riesgonan di salud di cambio di clima y calor excesivo





       MIENTRAS temperatura global ta sigui subi debi na cambio
       di clima, calor excesivo a bira mas cu un inconveniencia—
       e ta un menasa serio pa salud publico. Tanto Organisacion
       Mundial  di  Salud  (WHO)  como  e  Centronan  pa  Control  y

       Prevencion di Malesa (CDC) ta subraya e peliger creciente
       di eventonan di calor extremo, cu ta birando mas frecuente,
       intenso y prolonga rond mundo.


       E curpa bou di stress di calor

       E  curpa  humano  ta  depende  di  sodamento  y  aumento  di
       fluho di sanger na e cuero pa regula temperatura interno.
       Ora  calor  externo  ta  abruma  e  sistemanan  natural  aki  di

       friamento—specialmente  den  humedad  halto—e  riesgo  di
       malesanan relaciona cu calor ta aumenta dramaticamente.
       Esakinan por varia di kramp di calor y agotamento pa calor
       te na un atake di calor (heat stroke) cu por ta fatal.



       Personanan di edad avansa, muchanan chikito, hendenan cu
       malesa cronico, y trahadonan cu ta traha pafo ta particu-
       larmente  vulnerabel.  Segun  CDC,  mas  cu  700  persona  ta              Riesgonan di salud secundario

       fayece a causa di calor extremo na Merca cada aña, y miles                 Calor  no  ta  actua  su  so.  E  por  empeora  polucion  di  aire
       mas  ta  ser  hospitalisa.  Den  paisnan  den  desaroyo,  unda             door di aumenta ozono na nivel di suela, cu ta dañino pa e
       acceso na enfriamento y cuido medico ta limita, e cifra por                pulmonnan. Temperatura subiendo tambe ta afecta sigur-
       ta ainda mas halto.                                                        idad di cuminda y awa, hibando na riesgonan aumenta di

                                                                                  malesanan  transmiti  pa  cuminda  y  awa.  Salud  mental  ta
       Cambio di clima y desigualdad creciente                                    un  otro  preocupacion  emergente,  cu  investigacionnan
       Cambio  di  clima  ta  intensifica  disparidadnan  di  salud.              ta  conecta  exposicion  prolonga  na  calor  cu  iritabilidad,
       Comunidadnan  di  entrada  abou  hopi  biaha  no  tin  airco,              ansiedad, y hasta tasanan mas halto di violencia y suicidio.

       espacionan  berde,  y  vivienda  sigur—tur  cual  ta  critico
       durante  olanan  di  calor.  Un  estudio  di  2021  publica  den           Adaptando na un mundo mas cayente
       Nature  Communications  a  conclui  cu  barionan  historica-               Strategianan  di  salud  publico  mester  adapta  pa  enfrenta
       mente  marginalisa  na  Merca  ta  significativamente  mas                 e  crisis  creciente  aki.  WHO  ta  recomenda  sistemanan  di

       cayente cu areanan mas rico y predominantemente blanco,                    advertencia di calor-salud, centronan publico di friamento, y
       debi na diseño urbano, falta di matanan, y infrastructura cu               planificacion urbano cu ta duna prioridad na capa di boom y
       ta retene calor manera beton.                                              superficienan reflectivo. Riba nivel individual, keda hidrata,
                                                                                  evita  actividadnan  pafo  durante  e  oranan  di  mas  calor,  y

       Adicionalmente,  hendenan  cu  condicionnan  di  salud  pre-               controla bisiñanan vulnerabel por salba bida.
       existente manera malesa cardiovascular, diabetes, of prob-
       lemanan respiratorio ta enfrenta riesgonan amplifica. Calor                A largo plaso, e solucion ta sinta den atende e causa prin-
       ta empeora dehidratacion, ta subi presion di sanger, y por                 cipal: reduci emision di gasnan di broeikas. Sin mitigacion,

       causa atakenan di asma of curason.                                         WHO ta estima cu cambio di clima por causa aproximada-
                                                                                  mente 250,000 morto adicional pa aña entre 2030 y 2050.
       Segun un raport di 2022 di The Lancet Countdown, exposi-
       cion na calor extremo a hiba na un perdida estima di 470 biyon             Mientras  e  planeta  ta  keinta,  preparacion  pa  calor  no  ta

       ora di trabou potencial na nivel global na 2021, afectando                 opcional mas—e ta un necesidad pa sobrevivencia y bien-
       no solamente salud sino tambe stabilidad economico.                        estar.
   1   2   3   4   5   6   7   8