Page 280 - BUKU III BAHASA JAWA

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

Tembung budaya asale saka basa Sansekerta yaiku buddhayah kang tegese sakabehe bab kang ana

gegayutane karo akal pikirane manungsa. Tembung budaya yen ditegesi kanthi harfiah, yaiku carane

urip bebrayan sawijining klompok wong utawa klompok masyarakat sing diwarisake ing saben
generasi. Anane agama, suku, ras, busana, basa, lan wewangunan kang beda agawe sawijining

masyarakat nduweni budaya.

Ewadene yen ka saka tembung andhahane, kabudayan yaiku asil karyaning cipta lan rasa sawijining

masyarakat. Kabudayan ana kang awujud adat is adat ing pasrawungan, kesenian tradhisional, lan asil

pakaryan. Adat is adat iki arupa slametan lan upacara. Kang arupa slametan kayata brokohan,
sepasaran, tedhak siten, sedekah bumi, ngkeban, lan sapanunggalane. Adat is adat kang arupa

upacara kayata adicara manten, Grebeg Sura, lan liya-liyane. Wondene kang awujud kesenian

tradhisional kayata tari Gambyong, tari Bedaya, Jathilan, reyog Ponorogo, reyog Kendhang
Tulungagung,ludruk, kethoprak, wayang purwa, wayang wong, lan sapiturute. Maneka warna adat

is adat ing Jawa ora liya mung kanggo ngaturake rasa syukur marang Gus Kang Akarya Jagad supaya

bisa mangerteni sekabehe budaya iku ora lita saka Pangeran.

Warga masyarakat Jawa iku kagungan adat is adat lan nduweni tata cara sasrawungan kang dadi

pranata ing urip bebrayan. Adat is adat iku bisa awujud pahargyan (upacara), memetri, pengetan,
slametan, lan sapiturute. Adat is adat pahargyan, pengetan lan slametan ing bebrayan Jawa ana kang

ka ndakake minangka adicara pribadi lan umum. Adicara kang ka ndakake pribadi kayata: pahargyan

panggih manten, ngkeban, brokohan, puputan, tedhak si , supitan/khitanan, sepasaran, selapanan,
mitoni, tumbuk ageng, mule, nyadran, mitung dina, patang puluhan, satusan, mendhak, nyewu, lan

sapiturute. Wondene adat is adat pahargyan kang ka ndakake ing adicara umum lumrahe ana

sambung rapete karo adicara keagamaan lan kabudayan Jawa. Adicara-adicara kasebut minangka asil
gabungan (kulturalisasi) ing antarane pahargyan (upacara) keagamaan lan kabudayan Jawa, kayata:

Struktur Laporan:

1. Pambuka
a. Landhesan panaliten (landasan penelitian) kang isine ngenani latar belakang masalah/pengamatan (latar
belakang memilih upacara adat). Kena ngapa milih/ngamati upacara adhat kasebut.
b. Ancase panaliten. Kanggo apa upacara adhat kasebut dijlimeti/diamati.
c. Guna mupangate panaliten (manfaat penelitian).
2. Isi
a. Pangerten (definisi) upacara adhat kang ditaliti.
b. Ancas para warga nindakake upacara kasebut.
c. Sapa wae paraga kang nindakake (terlibat) ing upacara adhat kasebut lan sapa wae sing rawuh.
d. Piranti lan ubarampe kang digunakake ing upacara adhat kasebut.
e. Tata cara nindakake upacara adhat (langkah-langkah/tahapan kegiyatan wiwit purwakaning nganti

paripurnaning adicara).
3. Dudutan lan panyaruwe (kesimpulan dan saran)
a. Dudutan yaiku ringkesan kang wigati saka pengamatan kang ditindakake.
b. Panyaruwe yaiku pituduh lan saruwe (saran) kang katujokake kanggo panaliti dhewe uga kanggo para
panaliti kang nindakake panaliten liyane.
Macam dan Pralambang Upacara Adat

12