Page 60 - Bogusław Kubiak_Podroze po Polsce_Flipbook na dzwonek_pl

PODRÓŻE PO POLSCE

Słowo prysznic, oznaczające aparat do kąpieli natryskowej oraz kąpiel braną pod takim apa-
ratem, wiąże się z kuracjami wodnymi. Stanowi ono eponim, czyli wyraz odimienny, utwo-
rzony od nazwy własnej. Pochodzi od nazwiska Vincenta Priessnitza (1799–1851), twórcy
i popularyzatora nowoczesnej hydroterapii (wodolecznictwa). Co ciekawe, w innych języ-
kach brak jest połączeń etymologicznych między nazwą tego urządzenia i nazwiskiem jego
twórcy. Inne przykłady eponimów w języku polskim to: rower, saksofon, żyletka, adidas, diesel,
rentgen.
Źródło: Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych, W. Kopaliński, PWN, 2012.

Z KART HISTORII

POWSTANIE KRYNICY
Krynica była cząstką wielkiego obszaru dóbr Muszyńskich, stanowiącego dawniej
nieprzebyte bory i lasy z Muszyną − miastem położonym nad rzeką Poprad i kil-
ku osadami znajdującymi się w górach. Dobra te były własnością królów polskich
i dopiero Władysław Jagiełło przywilejem z 30 lipca 1391 roku nadał je biskupom
krakowskim na wieczystą własność. Pierwsza wzmianka historyczna o Krynicy znaj-
duje się w przywileju biskupa Maciejewskiego z roku 1547, nadającym poddanemu
Dankowi prawo założenia wsi Krynicy o 7 kmieciach, wybudowania domów i młyna,
wypasania 200 owiec, z uwolnieniem przez 17 lat od pańszczyzny i wszelkich opłat.
Nazwa Krynicy powstała niewątpliwie od zdroju, który tryskał dużym strumieniem
tuż pod wyniosłą górą lesistą, obecnym parkiem zdrojowym. Pierwsza wiadomość
o zdrojach krynickich znajduje się w dziele księdza Rzączyńskiego z roku 1921.
W pośmiertnym wydaniu książki tego autora z roku 1745 są już wyraźne wzmianki
o używaniu wód krynickich w celach leczniczych.
www.krynica.org

kmieć − w dawnej Polsce: chłop posiadający samodzielne gospodarstwo na prawie czynszowym,
lesisty − obfitujący w lasy, zarosły, pokryty lasami
nieprzebyty − niemożliwy do przebycia, przejścia
KRYNICA-ZDRÓJ XII. Wyjaśnij, w jaki sposób doszło do powstania Krynicy.
pańszczyzna − obowiązek bezpłatnej pracy na gruntach pańskich ciążący na chłopach w epoce
feudalnej
poddany − człowiek urodzony lub osiadły na terytorium danej monarchii; należący do obywateli
podległych królowi
pośmiertny − zdarzający się po czyjejś śmierci, istniejący po śmierci,
uwolnienie − zwolnienie od jakiegoś obowiązku lub z jakichś ograniczeń
wieczysty − trwający wieki; nieprzemijający, wieczny
własność − to, co ktoś posiada, czego jest właścicielem, mienie, majątek
wyniosły − bardzo wysoki, górujący nad otoczeniem
wypasanie − karmienie zwierząt na pastwiskach

XIII. Zastanów się nad znaczeniem podkreślonych w tekście słów. Zastąp je synonimami.

58