Page 17 - ED 211
P. 17
สามแหล่งคือทัศนะส่วนบุคคล ทัศนะส่วนรวม และทัศนะบุคคลขั้นวิชาชีพ 2) นัยตามค าศัพท์และ
ประวัติของค า ปรัชญาการศึกษาหมายถึงความรู้สูงสุดส าหรับยึดถือเป็นแนวทางปฏิบัติในการจัด
การศึกษา อาจจะเป็นความรู้สูงสุดทั้งของส่วนบุคคลและส่วนรวม หรือหมายถึงหมวดความรู้ที่จ าเป็น
และเป็นส่วนหนึ่งของหมวดวิชาการศึกษาขั้นวิชาชีพ 3) นัยตามหมวดวิชา ปรัชญาการศึกษาหมายถึง
รายวิชาที่เกิดจากการน าหลักปรัชญาบางประการมาประยุกต์ใช้ในการจัดการศึกษา และ 4) นัยตามวิธี
ทางปรัชญา 3 วิธี คือ 1) นัยตามวิธียึดลัทธิ (Dogmatism) ปรัชญาการศึกษามีฐานะเป็นปรัชญาประยุกต์
แขนงหนึ่ง เนื่องจากน าปรัชญาแม่บทมาประยุกต์ใช้ในการจัดการศึกษา 2) นัยตามวิธีวิบัติ (Skepticism)
เนื่องจากเป็นปรัชญาการศึกษาที่เกิดจากความสงสัย จึงไม่ยึดถือปรัชญาแม่บทลัทธิใด ๆ ดังนั้นปรัชญา
การศึกษาตามนัยวิธีวิบัติ จึงหมายถึง ผลรวมของค าแนะน าหรือข้อเสนอแนะเกี่ยวกับแนวคิดหรือทฤษฎี
ต่าง ๆ ส าหรับน ามาใช้เป็นเครื่องมือ (Instruments) ในการปรับปรุงการจัดการศึกษา และ 3) นัยตามวิธี
วิภาษ (Dialecticism) เนื่องจากวิธีวิภาษแบ่งล าดับขั้นของการปฏิบัติเป็นสามขั้นคือ บทเสนอ (Thesis)
บทแย้ง (Antithesis) และบทสรุป (Synthesis) ปรัชญาที่เกิดขึ้นจากวิธีวิภาษจึงเป็นการเลือกสรรส่วนที่ดี
ของปรัชญาการศึกษาเดิมที่ยึดถือและปรัชญาการศึกษาอื่นที่แตกต่างหรือขัดแย้งกับปรัชญาการศึกษาเดิม
เพื่อประมวลเป็นปรัชญาการศึกษาใหม่ ซึ่งนัยตามความหมายนี้ ปรัชญาการศึกษาคือผลรวมของทฤษฎี
การศึกษา (Meta-Theory of Education)
เมื่อพิจารณาความหมายของปรัชญาการศึกษาจากลักษณะและบทบาท นักปรัชญา
การศึกษาบางคน (เพ็ญสิริ จีระเดชากุล. 2533: 21-28) แบ่งความหมายของปรัชญาการศึกษาออกเป็น
2 แบบคือ 1) ปรัชญาการศึกษาที่เป็นระบบ ได้แก่ การรวบรวมรายละเอียดของการคิดเก็งความจริงอย่าง
มีระบบ หรือการเลือกใช้ปรัชญาที่เป็นระบบ เช่น สัจนิยม ปฏิบัตินิยม หรือความคิดของนักปรัชญาบาง
ท่านมาเป็นพื้นฐานในการจัดการศึกษา และ 2) ปรัชญาการศึกษาที่เป็นกิจกรรมทางการศึกษา ซึ่งแยก
ออกเป็น 2 กิจกรรมคือ 1) การใช้วิธีการวิเคราะห์ของปรัชญาเพื่อสร้างความกระจ่างให้กับสิ่งที่ยังเป็น
ปัญหา มีความก ากวม ขัดแย้งหรือไม่ลงรอยกัน และ 2) การใช้วิธีกระบวนการทางปรัชญา คือ
กระบวนการในการคิด วิเคราะห์ วิจารณ์ สังเคราะห์ ตรวจสอบและประเมินอย่างมีระบบมีเหตุผล มา
ศึกษาปัญหาทางการศึกษา ศึกษาปัญหา สภาพและความคาดหวังของสังคมแล้วสรุปผลไปสังเคราะห์กับ
พื้นฐานความคิดทางปรัชญา สังคม วัฒนธรรม การเมือง เศรษฐกิจ ฯลฯ เพื่อเสนอเป็นภาพรวมของ
การศึกษาหรือปรัชญาการศึกษาของสังคมนั้น
แม้ว่าปรัชญาการศึกษามีความหมายที่หลากหลายทั้งในฐานะเป็นปรัชญาประยุกต์ กิจกรรม
ทางการศึกษา รายวิชาที่น าหลักปรัชญาบางประการมาประยุกต์ใช้ในการจัดการศึกษา และทฤษฎีทั่วไป
ทางการศึกษา แต่ในรายวิชานี้ พิจารณาปรัชญาการศึกษาโดยมุ่งท าความเข้าใจถึงความเชื่อมโยงของ
ปรัชญากับแนวคิดของปรัชญาการศึกษาในฐานะเป็นความเชื่อพื้นฐานของการจัดการศึกษาในแต่ละยุค
สมัย
เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 11
