Page 46 - STAV broj 189
P. 46
DRUŠTVO
primjećuje: “Tokom križarskih pohoda po- djelovanja, tako i kao ratnici koji su osva- Anadolije, Rumelije i balkanskih teritorija,
staje jasno da su muslimani Svete Zemlje jali dijelove novih teritorija i pripajale ih Osmanlije su na krilima bektašija pobje-
u mađarskim očima Saraceni (szerecsen), Osmanskom carstvu, novoj velikoj islam- donosno ušle u Mađarsku 1526. godine,
na isti način kao što su arapski trgovci s skoj državi koja je svoje širenje u znatnoj u vrijeme vladavine sultana Sulejmana
Magreba ili muslimanski kovači novca, ze- mjeri dugovala derviškom redu bektašija. Kanunija i njegovog velikog vezira Ibra-
lenaši i plaćenici iz Mađarske. Navedeni him-paše. Sultan Sulejman izašao je na
razvoj značenja latinske riječi saracenus OTAC RUŽA, ŠEHID U bojno polje 23. aprila i vrlo brzo porazio
u mađarskom jeziku objašnjava se ovim ZEMLJI MAÐARSKOJ kršćanske vojne snage u Petrovaradinu te
kompliciranim porječnim strujanjima. Iz kod Mohača. Osmanlije su ušle u Budim
rečenog, mogu se izvući sljedeći zaključci. Posebnu ulogu u džihadu i misionar- 10. septembra 1526. godine, ali tek je 1541.
Mađarski izvori pokazuju da su trgovci i stvu u Osmanskom carstvu imali su der- glavni mađarski grad postao muslimanski
vojnici iz zapadnog dijela Mediterana bili viši. Turkmenski i anadolski derviši bili i prijestolnica vilajeta, što je i ostao nared-
poznati pod zajedničkim imenom szerec- su oslonac pobjede i podstrek zauzimanja nih stotinu i pedeset godina.
sen ‘Arapi s Magreba’, najkasnije u prvoj Burse 1326. godine i Istanbula 1453. go-
polovini 12. stoljeća, te da su u izvjesnom dine. Poslije smrti šejha Ahmeda Jesevija Jedan od murida Hadži Bektaša bio je
broju živjeli i u Mađarskoj. U to vrijeme 1166. godine, kojeg su priznavali za jednog Ðul-baba, čije turbe u Budimpešti, glav-
mađarsko kraljevstvo bilo je vjerovatno od velikih duhovnih autoriteta, tesavvuf se nom gradu Mađarske, privlači muslima-
najsjevernija tačka njihovog prodora.” širio zajedno s islamizacijom Turaka. Jedan ne cijelog svijeta, kao i radoznale turiste.
od njegovih najpoznatijih predstavnika bio O ovom dervišu, koji je kao šehid pao u
Smail Balić pretpostavlja da, zahvaljuju- je Hadži Bektaš, koji je umro krajem 15. Mađarskoj, sačuvano je nekoliko hikaja.
ći mađarskim muslimanima, islam nije bio stoljeća, a koji se smatra jednim od osni- Neke od njih ga povezuju s drugima koji
potpuno nepoznat ni stanovništvu Bosne vača posebnog sufijskog bratstva. Većina nose isto ime, Ðul-baba, odnosno Otac
prije dolaska Osmanlija. Ipak, u Mađarskoj historičara smatra da je on osnovao janji- ruža, a koji su ukopani u Istanbulu i Ana-
su do dolaska Osmanlija opstale tek male čare. Činjenica je da je Hadži Bektašov doliji. Kako piše Sabina Strinić-Voloder u
i neznatne skupine muslimana, te Balić tarikatski red bio prihvaćen od janjičara tekstu o Ðul-babi publiciranom u 8. bro-
ističe da su veze mađarskih muslimana s sve do njihove zabrane 1826. godine. Taj ju tarikatskog časopisa Kelimu’l Šifa (zima
Bosnom vjerovatno ostvarene prije nepo- isti pokret okupio je brojne džemate koji 2005/2006. godine), neke predaje ističu da
srednih osmanskih osvajanja na Balkanu. su kapilarno širili islam po evropskim te- je budimski Ðul-baba bio Grk koji je pri-
Tada su Bosnom i Mađarskom islam naj- ritorijama Osmanskog carstva. Taj proces hvatio islam i poslije postao budimski va-
više širile sufije, kako preko misionarskog nije zaobišao ni Mađarsku. Poslije osvajanja lija. “Mađarski historičari su ga imenovali
Kalajlikoz Ali-paša, koji je postao budim-
ski beglerbeg, umjesto Uvejz-paše 3. juna
1580. godine. Ovaj derviš je bio oženjen
sa Dževher Muluk, kćerkom sultana Se-
lima drugog i hudovicom admirala Pijale
paše. Međutim, historičar Pečevi (bosanski
historičar iz Pećuha) smatra da je Ðul-baba
bio budimski valija između 1581. i 1582.
godine i da je ime njegove supruge bilo
Ismihan, koja je također bila kćerka sul-
tana Selima. Kaže se da se Ðul-baba, pošto
je bio zaljubljen u Dževher, razvjenčao od
prve žene kako bi mogao oženiti ovu lijepu
sultanovu kćerku, ali odmah poslije toga
je preselio u borbi. Na mjestu pogibije je
i dan-danas pokopan. Njegovi vojnici su
prekrili Ðul-babin kabur đulovima”, piše
Strinić-Voloder.
NA BREŽULJKU ÐULOVA
Njegovo turbe smješteno je u maloj
bašči na Brežuljku đulova ili, kako ga
Mađari zovu, Rozsadomb. Mještani kažu
da je iz Merzifona u Anadoliji, tvrdeći da
je poginuo 2. septembra 1541. godine. To
prenosi i Evlija Čelebi, ističući da mu je na
dženazi bilo 200.000 ljudi, što je fascinan-
tno, posebno ako uzmu u obzir vrijeme u
kojem je Ðul-baba živio. Samo turbe vrlo
je lijep primjer klasične osmanske arhitek-
ture, a to ima naročitu težinu jer je riječ o
jednom od rijetkih preostalih osmanskih
objekata u Budimpešti. Podigao ga je tre-
ći budimski paša Jahja-paša Zade Meh-
med, između 1543. i 1548. godine. Tip je
zatvorenog turbeta osmouglog tlocrta s
46 18/10/2018 STAV
