Page 48 - Brochures_Lessen

46
Schoolhygiëne Detbcvantoen,deCovid-19vannu
Sinds maart 2020 waart het coronavirus rond in het onderwijs. Tijdens de eerste golf sloten scholen hun poorten. In het begin was online lesgeven nog wat onwennig, ingewikkeld. Maar leerkrachten en leerlingen bleken flexibel en creatief: via het beeldscherm kwam de school de huiskamer binnen. Vanaf juni ontmoetten leerlingen en leerkrachten elkaar weer mondjesmaat op school; met inachtneming van de nodige voorzorgsmaatregelen, zoals geopende vensters en deuren. Herfst 2020 berichtten de media dat 800 schoolgebouwen niet aan de ventilatienormen voldeden. Als het om virusverspreiding gaat, zijn leerlingen een risicofactor voor leerkrachten. De landelijke politiek, het ministerie van Onderwijs en schoolbesturen draaiden – en draaien nog steeds – overuren. tekst Jacques Dane en Henk Sissing, beeld Nationaal Onderwijsmuseum
Zorgen over Covid-19 – de afkorting van coronavirus di- sease 2019 – lijken nieuw, maar in het verleden kampte de onderwijssector ook met een onzichtbare, hardnek- kige vijand: tuberculose (tbc). Hoe ging het onderwijs in de eerste decennia van de twintigste eeuw om met tbc, een levensbedreigende bacterie voor jong en oud?
TUBERCULOSEBESTRIJDING
Een schoolplaat (circa 1925) uit de collectie van het Onderwijsmuseum met de titel Tuberculosebestrijding laat zien dat het onderwijsveld tbc als een serieuze bedreiging voor de volksgezondheid beschouwde. Aan de hand van vier beelden kregen leerlingen het verschil uitgelegd tussen gezond en ongezond wonen. Géén bedompte slaapkamer, woonkamer of keuken, maar fris ogende ruimtes waar licht en lucht binnenkomen. Hygi- ene boven alles: het woonhuis dient goed geventileerd te worden. Indertijd was tbc een groot gevaar voor de volksgezondheid.
Zoals farmaceutische bedrijven tegenwoordig naar- stig naar een probaat vaccin zoeken om het coronavirus de kop in te drukken, zo zocht men ruim een eeuw gele- den naar een medicijn tegen tbc. In de voorlichtingsbro- chure De volksonderwijzer en tuberculose uit 1913 staat hierover: ’Nu is er nog geen medicijn gevonden, om deze volksziekte eenvoudig te genezen zonder meer. Mogen er met inenting weleens gunstige resultaten
zijn bereikt, mogen drieste onbevoegden van de daken schreeuwen, dat zij het middel hebben gevonden — er zou werkelijk zulk een sterfte niet zijn, indien er een eenigszins afdoende artsenij (geneesmiddel, JD|HS) voor beschikbaar was!’
“DE TERING EN DE SCHOOL”
Tbc, ook wel de ’witte dood’ en de ‘witte pest’ ge-
noemd, was sinds jaar en dag een probleem in het Ne- derlandse onderwijs. In 1902 vroeg De Bode, het orgaan van de Bond van Nederlandsche onderwijzers, aandacht voor hygiëne op school. In het artikel ‘De tering en
de school’ werd geschreven over een commissie van geneeskundigen die de overheid adviseerde over tbc- kwesties. Enkele adviezen uit 1902 klinken in het huidige Covid-19-tijdperk uiterst actueel:
• De aan open tuberculose (tering) lijdende onderwijzer en het aan open tuberculose lijdende kind moeten uit de school worden geweerd.
• Elk schoollokaal moet dagelijks grondig worden gerei- nigd en zo nodig ontsmet.’
Kern van de aanpak in de strijd tegen tuberculose was ‘het voorkomen van besmetting’, aldus professor Willem Nolen (1854-1939) tijdens de presentatie van het ‘Plan van bestrijding der tuberculose als volksziekte in Nederland’ (1908). Nolens woorden klinken ruim een eeuw later opnieuw tijdens de persconferenties en beraadslagingen over Covid-19.
In 1902 merkte De Bode ook fijntjes op dat het “leven van den werkman spoediger is uitgeleefd dan dat van de kapitalist”. Waarom? “De rijke is door goede voeding, goede kleeding en een gezonde woning veel beter tegen ziekten van allerhande soort bestand en heeft honderdlei middeltjes ter genezing, die den arme moet missen.” Ook hier kijkt de actualiteit van Covid-19 om de hoek.
Het Nederlandse onderwijs kampte in de eerste helft van de twintigste eeuw met de gevolgen van tbc. De ‘vliegende tering’ lag altijd en overal op de loer. Elke nieuwe generatie leerlingen en leerkrachten diende
te worden opgevoed in de schoolhygiëne. Overvolle schoolklassen, leerlingen die in tweezitsbankjes dicht