Page 21 - e-book สถาบันทันตกรรม

14
2.1 ผลกระทบจากภาวะสมองเสื่อมท่ีอาจสงผลตอสุขภาพชองปาก
ภาวะสมองเสื่อมไมเพียงสงผลกระทบตอคุณภาพชีวิตโดยรวม แตยังมีผลกระทบโดยตรงตอสุขภาพ ชองปากของผูปวยทั้งทางตรงและทางออม จากขอมูลหลักฐานทางวิชการ พบวา ผูที่มีภาวะสมองเสื่อม มีแนวโนมที่จะมีสุขภาพชองปากท่ีแยลงเมื่อเทียบกับผูสูงอายุทั่วไป อันเน่ืองมาจากท้ังปจจัยทางรางกาย จิตใจ และพฤติกรรม ดังตอไปนี้
1) ภาวะพึ่งพิงตอผูดูแล
นับเปนผลโดยตรงของภาวะสมองเสื่อมที่มีผลตอสมรรถภาพทางการรูคิด ความจํา การวิเคราะห การตัดสินใจ รวมถึงการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรมและอารมณ ทําใหผูที่มีภาวะสมองเสื่อมไมสามารถ ดําเนินชีวิตประจําวันดวยตนเองได ทําใหตองอยูในภาวะพึ่งพิงตอผูดูแล โดยเฉพาะการดูแลสุขลักษณะสวนตัว รวมถึงการทําความสะอาดชองปากที่จําเปนตองดูแลในทุกวัน วันละอยางนอย 2 ครั้ง สุขภาพชองปาก จึงนับเปนภาระที่ผูดูแลตองเปนผูรับผิดชอบอยางตอเนื่อง ทําใหบอยครั้งพบวาผูที่มีภาวะสมองเสื่อม มีสุขอนามัยชองปากแยกวากลุมควบคุมทั้งในระดับของคราบจุลินทรียและหินปูนบนฟนธรรมชาติ และคราบจุลินทรียบนฟนเทียม9,11,12 นอกจากน้ีภาวะพึ่งพิงตอผูดูแลยังสงผลกระทบตอความรวมมือในการรักษา การติดตามการรักษา การตัดสินใจในการเลือกรับแผนการรักษา และความสําเร็จของการรักษาทางทันตกรรม ในระยะยาวอีกดวย28
2) ความสามารถในการสื่อสารท่ีลดลง
นอกจากภาวะพึ่งพิงแลวผูที่มีภาวะสมองเสื่อมที่มีความรุนแรงของโรคยังอาจประสบปญหา ทางดานการสื่อสารที่ไมสามารถบอกความตองการหรืออาการเจ็บปวดในรางกายรวมถึงชองปากดวยภาษาพูดได การที่ไมสามารถรับรูและสื่อสารเพื่อขอความชวยเหลือไดนี้ก็เปนอีกปจจัยหนึ่งที่สงผลเสียตอทั้งสุขภาพ ชองปากและสุขภาพกาย คือ ไมสามารถแกไขปญหาไดตั้งแตตอนที่ยังไมมีความรุนแรงและยังไมมี ความซับซอนของการรักษา ยกตัวอยางกรณีศึกษา เชน ผูปวยสมองเสื่อมที่มีเบาหวานรวมดวย มีแผลติดเชื้อ เรื้อรังที่นิ้วมือดานขวาจากการที่ผูปวยมักจะกัดนิ้วตัวเองซ้ํา ๆ เนื่องจากมีรากฟนผุที่หลงเหลืออยูใตเหงือก ทําใหรูสึกเจ็บรําคาญ แตไมสามารถใชคําพูดสื่อสารกับผูดูแลไดจนมีแผลติดเชื้ออยางเรื้อรังที่นิ้วมือ หลังจาก ที่ทันตแพทยตรวจในชองปาก และพบตนตอของปญหาก็ไดถอนรากฟนที่คางอยูในชองปากทั้งหมด ผูปวยก็ ไมกัดนิ้วมือตัวเองอีกและแผลติดเชื้อท่ีนิ้วก็หายดี
3) ปญหาพฤติกรรม อารมณ และความผิดปกติทางจิตใจจากภาวะสมองเสื่อม (Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia: BPSD)
นับเปนอีกผลกระทบโดยตรงจากภาวะสมองเสื่อมที่พบเจอไดในผูปวยที่มีความรุนแรงของโรค โดยจะมีปญหาพฤติกรรมและอารมณที่สงผลกระทบอยางมากในการดูแลสุขภาพชองปากในแตละวัน ของผูดูแล อีกทั้งยังสงผลกระทบตอความรวมมือตอการรักษาทางทันตกรรมที่ทําใหแผนการรักษานั้น จําเปนตองมีความซับซอนและมีความเสี่ยงมากขึ้นไปอีกขั้น ยกตัวอยางกรณีศึกษา เชน ผูปวยสมองเสื่อมที่มี ปญหาพฤติกรรมรุนแรงไมยอมใหใครมายุงบริเวณชองปาก แนนอนวาผูดูแลไมสามารถถอดฟนเทียม หรือทําความสะอาดชองปากไดเมื่อผูปวยยังมีความรูสึกตัวอยู โดยสามารถถอดฟนเทียมไดเฉพาะตอนหลับ