Page 10 - แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปาก และการรักษาทางทันตกรรมสำหรับผู้มีภาวะปรีชานบกพร่องเล็กน้อย (Mild Cognitive Impairment) และผู้มีภาวะสมองเสื่อม (Dementia)

3
สวนหนาเสื่อมที่สงผลตอพฤติกรรม (behavioral variant frontotemporal dementia: bvFTD) โรคสมอง สวนหนาเสื่อมที่สงผลตอการใชภาษา (primary progressive aphasia: PPA) กลุมโรคสมองเสื่อมลีวีบอดี้ (Lewy body dementia: LBD) เปนตน2
ปจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะสมองเสื่อม มีหลายปจจัย ผลกระทบอาจรุนแรงไมเทากันตามสาเหตุ ของภาวะสมองเส่ือมแตละชนิด สามารถแบงไดเปน 2 สาเหตุหลัก ดังน้ี
1. ปจจัยเสี่ยงที่ไมสามารถควบคุมได (non-modifiable factors) ไดแก อายุที่มากข้ึน เปนปจจัยเสี่ยงที่สําคัญที่สุดของภาวะสมองเสื่อม พันธุกรรม ไดแก การมียีนที่ผิดปกติในโรคบางอยาง หรือการมีคนในครอบครัวมภี าวะสมองเส่ือม เปนตน8
2. ปจจัยเส่ียงท่ีสามารถควบคุมได (modifiable risk factors) เปนปจจัยเส่ียงท่ีสามารถควบคุม ไดตามชวงอายุ การควบคุมตั้งแตอายุนอยแตเนิ่น ๆ อาจชวยลดความเสี่ยงการเกิดสมองเสื่อมเมื่ออายุมากขึ้นได ไดแก ระดับการศึกษาที่นอย การมองเห็นบกพรอง การไดยินบกพรอง ความดันโลหิตสูง เบาหวาน ไขมันสูง ภาวะอวน โรคซึมเศรา การสูบบุหรี่ การดื่มสุรา อุบัติเหตุทางสมอง การทํากิจวัตรนอย การแยกตัวจากสังคม และมลพิษทางอากาศ9
การวินิจฉัยและการแบงระดับความรุนแรงของสมองเส่ือม
การวินิจฉัย (diagnosis of dementia) ตองอาศัยกระบวนการหลายขั้นตอน ตั้งแต การซักประวัติ
ตรวจรางกาย การสงตรวจแบบทดสอบสมรรถภาพปริชาน (cognitive test)* การสงตรวจภาพถายรังสี ของสมอง (brain imaging) และการสงตรวจทางหองปฏิบัติการพิเศษ แพทยจะรวบรวมขอมูลการตรวจ ท้ังหมดนํามาสูการวินิจฉัยโรคสมองเส่ือมแตละชนิด และเลือกวิธีการรักษาอยางเหมาะสม
โรคสมองเส่ือมที่นาสนใจ มีลักษณะท่ีสําคัญดังตอไปน้ี
- โรคอัลไซเมอร (AD) เปนโรคสมองเสื่อมที่พบบอยที่สุด ประมาณรอยละ 60-70 ของผูปวย
ภาวะสมองเสื่อมทั้งหมดมักมาดวยปญหาความจําบกพรอง (memory impairment) เปนอาการหลัก กอนที่จะคอย ๆ เสื่อมถอยกระทบตอปริชานสวนอื่น การตรวจภาพถายรังสีของสมองมักพบสมอง สวน medial temporal lobe เหี่ยว ปจจุบันสามารถใชการตรวจน้ําไขสันหลัง เลือด และเพทแสกน (PET scan) เพื่อชวยใหการวินิจฉัยแมนยํากวาการใชอาการทางคลินิกอยางเดียว และมีโรคอัลไซเมอร ท่ีไมเปนไปตามแบบแผน (atypical AD) เชน มาดวยการมองเห็นผิดปกติ การใชภาษา หรือพฤติกรรม ผิดปกติกอน เปนตน10,11
- โรคสมองเสื่อมจากหลอดเลือดสมอง (VaD) เปนโรคสมองเสื่อมที่เกิดจากหลอดเลือดสมองตีบ หรือแตก ทั้งขนาดเล็กหรือใหญ ความบกพรองทางปริชานจึงจะสัมพันธกับตําแหนง ขนาด และความรุนแรง ของรอยโรคในสมองท่ีเกิดข้ึน ลักษณะพิเศษ คือ หากเกิดจากหลอดเลือดสมองเส่ือมขนาดเล็ก (small vessel disease dementia) อาจจะไมเคยมีอาการออนแรงมากอนได แตจะมีอาการเดน 3 อยาง คือ สมองเสื่อม การเดินผิดปกติ และกลั้นปสสาวะไมได เปนอาการตนแบบ พบบอยเปนอันดับสองของโรคสมองเสื่อมทั้งหมด โดยเฉพาะในคนเอเชีย12
* สามารถศึกษาตัวอยางในภาคผนวกท่ี 1 และ ภาคผนวกท่ี 2