Page 12 - แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปาก และการรักษาทางทันตกรรมสำหรับผู้มีภาวะปรีชานบกพร่องเล็กน้อย (Mild Cognitive Impairment) และผู้มีภาวะสมองเสื่อม (Dementia)

5
ผลกระทบของระยะของภาวะสมองเสื่อมตอการดูแลสุขภาพชองปาก มีการศึกษาวาผูปวย สมองเสื่อมที่เขาสูระยะที่รุนแรงมากขึ้นจะสัมพันธกับการดูแลสุขภาพชองปากที่แยลง โดยเฉพาะผูปวยภาวะ สมองเส่ือมระดับคอนขางรุนแรงและระดับรุนแรง (FAST ระยะ 6-7) มีแนวโนมที่ปฏิเสธไมรวมมือในการรักษา ทางทันตกรรม ไมสามารถแปรงฟน บวนปาก หรือดูแลสุขภาพชองปากไดดวยตนเองอยางมีนัยสําคัญ16 จึงควรเนนใหความสําคัญเปนพิเศษในการดูแลผูปวยกลุมน้ี
ปญหาพฤติกรรม อารมณ และความผิดปกติทางจิตในผูปวยภาวะสมองเส่ือม
ปญหาพฤติกรรม อารมณ และความผิดปกติทางจิตในผูปวยภาวะสมองเสื่อม (Behavioral and
Psychological Symptoms of Dementia: BPSD) เปนกลุมอาการผิดปกติของการรับรู ความคิด อารมณ หรือพฤติกรรมในผูปวยภาวะสมองเสื่อมชนิดตาง ๆ ความชุกและอาการจะแตกตางไปตามระยะของโรค บางครั้งเปนอาการนําในผูปวยภาวะสมองเสื่อม เมื่อระดับความรุนแรงของภาวะสมองเสื่อมเพิ่มข้ึน ความรุนแรงของ BPSD มักจะเพิ่มขึ้น2 หลายครั้ง BPSD สงผลกระทบใหเกิดความเครียด ความเจ็บปวย และความรูสึกเปนภาระกับผูดูแล (caregiver burden) มากกวาอาการทางปริชาน
ภาวะปริชานบกพรองเล็กนอยมักไมสงผลกระทบตอความรวมมือในการทําทันตกรรม จึงสามารถ ใหการรักษาแบบผูปวยทั่วไปได แตภาวะสมองเสื่อม โดยเฉพาะที่มี BPSD รวมดวย อาจทําใหการทําทันตกรรม มีความยากลําบากมากข้ึนได เน่ืองจากอาจตอตานหรือมีพฤติกรรมวุนวายได อาการที่อาจเปนปญหาสรุปได ดังนี้
1. อาการกระสับกระสายหรือกาวราว (agitation and aggression) เปนอาการทาง BPSD ที่พบบอยในโรคสมองเสื่อมเกือบทุกประเภทและสามารถพบไดตั้งแตระยะตนของโรค อาการที่เดนชัด ของภาวะนี้จะประกอบดว ย
- การเคลื่อนไหวรางกายที่มากกวาปกติ (excessive motor activity) ไดแก การเดินไปมา การโยกตัว การออกทาทาง การชี้นิ้วไปมา อาการกระวนกระวายไมอยูนิ่ง การขยับเคลื่อนไหวซ้ํา ๆ ไมมีจุดหมาย เปนตน
- อาการกาวราวผานทางการพูด (verbal aggression) ไดแก การตะโกน พูดเสียงดังกวาปกติ ใชคําหยาบคาย กรีดรอง ตะโกน เปนตน
- อาการกาวราวผานทางรางกาย (physical aggression) ไดแก การหยิบฉวยสิ่งของ การผลัก ตอตาน ขัดขืน ทุบตีหรือเตะผูอ่ืนหรือสิ่งของ กัดหรือขวน เปนตน17
อาการเหลาน้ีสามารถรบกวนการทําหัตถการและการรักษาทางทันตกรรมไดบอย การรักษาหลัก จะเนนการรักษาโดยไมใชยา ไดแก การพูดคุยกับผูปวยอยางเปนมิตร การปรับสิ่งแวดลอม แสง และเสียง ใหผูปวยผอนคลาย เปนตน การรักษาโดยการใชยาอาจมีความจําเปนในรายที่อาการรุนแรง หรือไมตอบสนอง ตอการปรับพฤตกิ รรม2
2. อาการจิตเภท (psychosis) ประกอบดวย อาการหลงผิด (delusion) คือ เชื่อในเรื่องที่ผิดไป จากความเปนจริง ซึ่งไมสามารถหักลางได อาการประสาทหลอน (hallucination) คือ สัมผัสไดถึงสิ่งกระตุน ที่ไมมีอยูจริงจากสิ่งแวดลอมภายนอก เชน หูแวว เห็นภาพหลอน เปนตน และ/หรืออาการตีความตัวตน ผิดปกติไป (delusional misidentification) คือ การรับรูตัวตนคน สัตว สิ่งของผิดปกติ ที่มีตัวกระตุนจริง จากสิ่งแวดลอมภายนอก เชน หลงผิดคิดวาสามีที่อยูดวยเปนคนอื่นปลอมตัวมา (Capgras syndrome) เปนตน2,18
อาการจิตเภทมักพบในโรคอัลไซเมอรระดับปานกลางไปจนถึงรุนแรงได1 3 แตสามารถพบไดระยะตน ในกลุมโรคสมองเสื่อมลีวีบอดี้9 อาการเหลานี้สามารถพบรวมกับอาการกระสับกระสาย หรือกาวราวได