Page 10 - เสด็จสู่แดนสรวง

สําหรับคํานําบรรณําธิกํารที่คล้ํายกับบทนําของหนังสือนี้ แบ่งออกเป็น ๒ ส่วนหลักคือ ส่วนแรกมีชื่อว่ําจากจุดจบสู่จุดเริ่มต้น เป็นกํารบรรยํายภําพรวมพร้อมกํารวิเครําะห์พระรําชพิธี พระบรมศพและพระเมรนุ บั ตงั้ แตเ่ รมิ่ ตน้ พธิ จี นจบ สว่ นทสี่ องมชี อื่ วํา่ ๑๙ ทศั นะตอ่ งานพระบรมศพ และพระเมรุ เป็นกํารทํากํารสรุปและช้ีให้เห็นประเด็นสําคัญท่ีแฝงอยู่ในบทควํามทั้ง ๑๙ เรื่อง ดังนี้
จากจุดจบสู่จุดเริ่มต้น
พธิ ศี พสํามญั ชนกบั เจํา้ ตํา่ งกนั ทค่ี ตคิ วํามเชอื่ ทํางศําสนําและฐํานนั ดรของผวู้ ํายชนมท์ ก่ี ํา กบั ทําให้พิธีกํารและพิธีกรรมมีควํามแตกต่ํางกัน ถ้ําถอดสิ่งที่เรําอําจเรียกว่ําเป็นอําภรณ์อันห่อหุ้ม พิธีศพออกทั้งหมดแล้ว พิธีศพทั้งสํามัญชนและเจ้ําต่ํางมีจุดร่วมกันคือ ควํามปรํารถนําท่ีจะส่ง ดวงวิญญําณของผู้ตํายไปสู่ภพภูมิที่ดีคือสรวงสวรรค์ ทว่ําด้วยคติควํามเช่ือในศําสนําพรําหมณ์ และศําสนําพุทธที่เปรียบพระมหํากษัตริย์เป็นดังอวตํารภําคหนึ่งของเทพเจ้ําหรือเป็นพระโพธิสัตว์ ในร่ํางของมนุษย์ ผสมผสํานกับควํามเชื่อในเร่ืองควํามตํายด้ังเดิมของคนในภูมิภําคนี้ทําให้งําน พระบรมศพและพระศพของเจ้ํามีกํารสร้ํางพระเมรุ เพื่อให้พระองค์กลับคืนสู่สวรรค์พิภพ ต่ํางจําก สํามัญชนท่ียังคงต้องเวียนว่ํายตํายเกิดในวัฏสงสํารต่อไป ด้วยเหตุน้ีเอง ทําให้พระรําชพิธีและ ธรรมเนียมปฏิบัติของพระมหํากษัตริย์เต็มไปด้วยรํายละเอียดและข้ันตอนมํากมําย
เพ่ือให้เข้ําใจเกี่ยวกับพระรําชพิธีพระบรมศพและงํานพระเมรุได้โดยสะดวก ข้ําพเจ้ําจัก ขอบรรยํายสรุปในภําพรวมของพระรําชพิธีตั้งแต่เร่ิมต้นจนปลํายทํางสุดพร้อมกํารวิเครําะห์ไปด้วย โดยไมเ่ ฉพําะเจําะจงไปทพ่ี ระบรมศพของพระองคใ์ ดพระองคห์ นง่ึ โดยไดข้ อ้ มลู หลกั จํากหนงั สอื เรอ่ื ง ธรรมเนียมพระบรมศพและพระศพเจ้านาย โดยนนทพร อยู่ม่ังมี (๒๕๕๙), สถาปัตยกรรมพระเมรุ ในสยาม โดย ม.ร.ว.แน่งน้อย ศักดิ์ศรี และคณะ (๒๕๕๕) และบทควํามเรื่องคนตําย เพราะขวัญหาย ต้องทาพิธีเรียกขวัญนานหลายวัน: งานศพปัจจุบัน สืบทอดพิธีกรรมหลายพันปีมาแล้ว โดยสุจิตต์ วงษเ์ ทศ (๒๕๖๐) รวมถงึ งํานวชิ ํากํารอนื่ ๆ โดยแนวคดิ หลกั ในกํารวเิ ครําะหจ์ ะใชว้ ธิ กี ํารทํางประวตั ศิ ําสตร์ โบรําณคดี และมํานุษยวิทยําวัฒนธรรมผสมผสํานกัน ท้ังนี้เพ่ือชี้ให้เห็นว่ําพระรําชพิธีพระบรมศพ สะทอ้ นรํากเหงํา้ ของวฒั นธรรมควํามตํายดง้ั เดมิ ทไี่ มค่ วรอธบิ ํายภํายใตก้ รอบคดิ ทํางพระพทุ ธศําสนํา และพรําหมณ์เพียงอย่ํางเดียว
ถ้ําหํากพิจํารณําในภําพรวมแล้วสํามํารถแบ่งพระรําชพิธีพระบรมศพออกได้เป็น ๔ ส่วน หลักคือ ส่วนแรก เป็นกํารจัดกํารเกี่ยวกับพระบรมศพนับจํากกํารสรงน้ําจนถึงบรรจุลงในพระโกศ ส่วนที่สอง เป็นพิธีกรรมต่ํางๆ ในระหว่ํางกํารตั้งพระบรมศพ และกํารปฏิบัติตนของผู้ที่มีชีวิต ส่วน ทสี่ ําม เปน็ เรอื่ งของกระบวนแหพ่ ระบรมศพและงํานพระเมรุ สดุ ทํา้ ย สว่ นทส่ี ี่ เปน็ กํารถวํายพระเพลงิ และพิธีกรรมท่ีเกิดขึ้นภํายหลังจํากกํารถวํายพระเพลิงแล้ว ดังนี้
ส่วนแรก การจัดการเกี่ยวกับพระบรมศพนับจากการสรงน้าจนถึงบรรจุลงในพระโกศ
กํารชําระร่ํางกํายให้บริสุทธ์ิเพ่ือเดินทํางไปสู่ภพหน้ําถือเป็นข้ันตอนแรกในกํารปฏิบัติ ต่อศพในหลํายวัฒนธรรม ในกรณีของไทย กํารสรงน้ําพระบรมศพ (อําบน้ําศพ) จะปฏิบัติภํายหลัง เมอื่ กษตั รยิ พ์ ระองคน์ นั้ เสดจ็ สสู่ วรรคําลยั บํา้ งเชอื่ วํา่ กํารอําบนํา้ ศพเปน็ กํารชํา ระพระวรกํายใหส้ ะอําด
เสด็จสู่แดนสรวง
๘ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ