Page 135 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 135
ดนตรี ในพระราชพิธีพระบรมศพ
อาจารย์ ดร.สายป่าน ปุริวรรณชนะ
สาขาวิชาศึกษาท่ัวไป คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สถาบันเทคโนโลยีปทุมวัน
ปกตมิ นษุ ยม์ กั นกึ ถงึ ดนตรใี นแงข่ องควํามบนั เทงิ เปน็ สํา คญั แตใ่ นควํามเปน็ จรงิ แลว้ ดนตรี ยงั มบี ทบําทหนํา้ ทเี่ ชงิ พธิ กี รรมเกยี่ วขอ้ งกบั ชวี ติ มนษุ ยน์ บั ตง้ั แตส่ มยั บรรพกําล โดยเฉพําะในพธิ กี รรม อันเกี่ยวข้องกับควํามตํายอีกด้วย ดังท่ีสุจิตต์ วงษ์เทศ ได้ต้ังข้อสังเกตว่ํา คนโบรําณใช้ดนตรีเป็น เครื่องมือในกํารส่ือสํารกับ “ขวัญ” ทั้งเพ่ือใช้ในกํารเรียกขวัญ รับขวัญ และยังสัมพันธ์กับพิธีกรรม อน่ื อกี เชน่ พธิ กี รรมเกย่ี วกบั ควํามอดุ มสมบรู ณ์ รวมถงึ ใชใ้ นกํารสอ่ื สํารกบั อํา นําจเหนอื ธรรมชําตเิ พอ่ื บนั ดําลใหไ้ ดส้ งิ่ ทตี่ อ้ งกําร ดว้ ยเหตนุ ้ี กํารบรรเลงดนตรใี นงํานพระบรมศพ ถํา้ พจิ ํารณําตํามรํากควํามเชอื่ ดั้งเดิมแล้ว จึงเปรียบเสมือนได้กับดนตรีเรียกขวัญส่งขวัญนั่นเอง (สุจิตต์ วงษ์เทศ ๒๕๕๖: ๑๐-๑๔)
จํากทก่ี ลํา่ วมํา บทควํามนขี้ อมงุ่ นํา เสนอควํามสํา คญั ในบทบําทหนํา้ ทขี่ องดนตรใี นพระรําชพธิ ี พระบรมศพในแง่มุมต่ํางๆ ด้วยระเบียบวิธีทํางคติชนวิทยํา-มํานุษยวิทยํา ซึ่งศึกษําพระรําชพิธี พระบรมศพในแง่มุมของกํารเป็น “พิธีกรรมเปลี่ยนผ่ําน” (Rite of Passage) แบบหนึ่งอันเป็น “ช่วงเวลําเปล่ียนผ่ําน” ของสังคมไทยที่สําคัญยิ่ง โดยจะแบ่งกํารศึกษําเป็น ๒ ส่วน ได้แก่ ส่วนแรก ดนตรีประกอบพระรําชพิธีโดยตรง ซึ่งเป็นกํารศึกษําดนตรีประกอบพิธีพระบรมศพบรรเลงโดย กองกํารสงั คตี สํา นกั พระรําชวงั ทส่ี บื ขนบจํากดนตรใี นพระรําชพธิ ขี องหลวงแตโ่ บรําณ และสว่ นทส่ี อง ดนตรที เี่ กดิ ขนึ้ ในหมปู่ ระชําชน ซงึ่ เปน็ ปรํากฏกํารณใ์ หมท่ เ่ี กดิ ขน้ึ จํากควํามตอ้ งกํารถวํายควํามอําลยั และสํานึกในพระมหํากรุณําธิคุณ
ความหมายของดนตรีต่อพิธีศพ
พิธีศพนับเป็นพิธีกรรมที่สําคัญยิ่งต่อชีวิตมนุษย์ เหตุเพรําะเกิดขึ้นในช่วงเวลําแห่งควําม เปล่ียนแปลงของชีวิต ซึ่งในทํางคติชนวิทยําพิจํารณําช่วงเวลําดังกล่ําวว่ําต้องอําศัยพิธีกรรม เพื่อสร้ํางขวัญกําลังใจให้กับคนเป็น เพื่อให้ข้ํามผ่ํานช่วงเวลําสูญเสียดังกล่ําวเป็นไปอย่ํางรําบรื่น ก่อนท่ีชีวิตจะกลับมําดําเนินในวิถีปกติ ในแง่โครงสร้ํางของพิธีกรรมสู่กํารเปล่ียนผ่ํานน้ีจะมีพิธีกําร
5
ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๑33
เสด็จสู่แดนสรวง
