Page 167 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 167
ธรรมเนียมตะวันตก ในพระราชพิธีพระบรมศพกษัตริย์สยาม
อาจารย์ วสิน ทับวงษ์
สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา
กํารก้ําวเข้ําสู่รัฐสมัยใหม่นับแต่รัชสมัยพระบําทสมเด็จพระจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัว รัชกําลที่ ๔ เปน็ตน้มําสง่ผลทําใหโ้ลกทศันข์องชนชนั้นําสยํามเกดิกํารเปลยี่นแปลงหลํายดํา้นดว้ยกนั หนงึ่ในนนั้ คือ ธรรมเนียมในพระรําชพิธีพระบรมศพที่ได้รับอิทธิพลจํากตะวันตกเข้ํามําประยุกต์และปรับใช้ ทั้งนี้มีเป้ําหมํายเพื่อให้พระรําชพิธีเกิดควํามทันสมัย และมีควํามศิวิไลซ์ภํายใต้จํารีตประเพณีของ สยํามแต่ดั้งเดิมด้วย
เดมิ ทอี นิ เดยี และจนี คอื ศนู ยก์ ลํางของอํารยธรรมทชี่ นชน้ั นํา สยํามตงั้ แตส่ มยั กรงุ ศรอี ยธุ ยํา หรือก่อนหน้ํานั้นใช้เป็นต้นแบบทั้งในแง่ของรูปแบบและควํามเชื่อในรัฐพิธีต่ํางๆ จนกระทั่งเมื่อชําติ “ตะวนั ตก” (ในควํามหมํายกว้ําง) ได้เข้ํามํามีอทิ ธิพลในภมู ิภําคเมื่อคริสต์ศตวรรษท่ี ๑๙ ด้วยกํารใช้ ลัทธิล่ําอําณํานิคม อังกฤษได้พิชิตอินเดีย พม่ํา และจีน ฝร่ังเศสได้เข้ํายึดครองพื้นที่อินโดจีน ทําให้ รําชสํานักสยํามมองว่ํา ตะวันตกได้กลํายเป็นแหล่งศูนย์กลํางทํางด้ํานควํามเจริญแห่งใหม่ (ธงชัย วินิจจะกูล ๒๕๔๖) ทั้งในด้ํานวัฒนธรรม รสนิยม วิธีคิด กํารเมือง และเศรษฐกิจ
ด้วยเหตุนี้เอง จะสังเกตได้ชัดว่ํานับตั้งแต่งํานพระบรมศพและพระเมรุของรัชกําลที่ ๕ เป็นต้นมํา ได้เกิดควํามเปลี่ยนแปลงขึ้นหลํายประกํารไม่ว่ําจะเป็นรูปแบบของพระเมรุท่ีแตกต่ํางไป จํากโบรําณรําชประเพณีในสมัยรัชกําลที่ ๔ โดยมีขนําดที่เล็กลง, กํารงดงํานมหรสพรื่นเริงในสมัย รชั กําลที่ ๖ เปน็ ตน้ (รําม วชริ ําวธุ ๒๕๕๗) อยํา่ งไรกด็ ี เนอื่ งดว้ ยรํายละเอยี ดของธรรมเนยี มประเพณที มี่ ี กํารปรบั เปลยี่ นเสรมิ แตง่ หลํายอยํา่ ง บทควํามนจี้ งึ ขอคดั สรรเฉพําะบํางเรอื่ งทเ่ี หน็ วํา่ มคี วํามนํา่ สนใจ อันได้แก่ กํารเปิดโอกําสให้ประชําชนได้เข้ําเฝ้ํากรําบพระบรมศพ กํารแต่งกํายไว้ทุกข์ด้วยชุดดํา กํารยงิ สลตุ ถวํายพระเกยี รตยิ ศ กระบวนแหอ่ ญั เชญิ พระบรมศพ และสดุ ทํา้ ยกํารสรํา้ งรําชรถปนื ใหญ่ รํางเกวียน
๗
ศิลปะ ประเพณี และความเช่ือในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๑๖5
เสด็จสู่แดนสรวง
