Page 134 - Gramatyka dla praktyka III wersja flipbook 2024

GRAMATYKA DLA PRAKTYKA
FUNKCJE ZAIMKA SIĘ

FUNKCJE ZAIMKA SIĘ Zaimek zwrotny się może być dodany do czasownika i w połączeniu z nim pełni różne funkcje, np. wyraża stronę zwrotną lub

wzajemność:
Asia pobrudziła krzesło dżemem. – Asia pobrudziła się dżemem.
Oni całują syna. – Oni się całują.
Istnieją też czasowniki z zaimkiem się, który nie pełni żadnej z wymienionych funkcji, np. Boję się ciemności. Witek interesuje się
kinem europejskim.
Czasowników z zaimkiem się używa się w czasie teraźniejszym, przyszłym i przeszłym, a także w trybie rozkazującym
i przypuszczającym, w obu aspektach, np. Kiedy wrócę do domu, umyję się. Umyłabyś się, gdybyś miała więcej czasu. Po meczu umyły
się. Umyj się! Nie będziemy się dzisiaj myli.

STRONA ZWROTNA – ZAIMEK SIĘ W BIERNIKU

Strona zwrotna jest używana do opisywania sytuacji, w których wykonawca czynności sam jej podlega: Robert myje się pod
prysznicem (myje sam siebie), w odróżnieniu od strony czynnej Robert myje dzieci (myje kogoś lub coś).
Czasownikom w stronie zwrotnej towarzyszy zaimek się, który można zastąpić zaimkiem siebie bez zmiany znaczenia zdania.
Zaimek się jest w tej konstrukcji nieodmienny.

strona zwrotna (czynności podlega wykonawca) strona czynna (czynności podlega ktoś inny / coś innego)
budzić kogoś
budzić się czesać kogoś / coś
t e o r i a kłaść się golić kogoś / coś
czesać się
golić się
kłaść kogoś / coś
leczyć się
leczyć kogoś
malować się malować kogoś / coś
myć się myć kogoś / coś
perfumować się perfumować kogoś / coś
pobrudzić się pobrudzić kogoś / coś
rozbierać się rozbierać kogoś / coś
ubierać się ubierać kogoś / coś

uczyć się uczyć kogoś

ZAIMEK SIĘ W INNYCH PRZYPADKACH

Kiedy opisywana czynność dotyczy bezpośrednio jej wykonawcy, używamy zaimka się w przypadku narzuconym przez czasownik
lub przyimek (więcej informacji w rozdziale OKREŚLENIA ORZECZENIA I REKCJA).

przypadek forma przykład

mianownik – –

Nie mam czasu dla siebie.
dopełniacz siebie
On słucha tylko siebie.
Zaufaj sobie.
celownik sobie
Kupiłam sobie nowe buty.
Lubię siebie.
biernik siebie / się
Nie dbasz o siebie.
Zajmij się sobą.
narzędnik sobą
Zastanów się nad sobą.
Oni myślą tylko o sobie.
miejscownik sobie
Posprzątali po sobie.
wołacz – –

132