Page 43 - Gramatyka dla praktyka II wersja flipbook 2024

końcówki odmiana zakończenie
1. i 2. os. lp. bezokolicznika przykłady uwagi
lp. lm.
W formach osobowych
ja siwieję my siwiejemy biednieć, ciemnieć,
ty siwiejesz wy siwiejecie drożeć, głupieć, łysieć, występuje rozszerzenie
tematu -j-: starzeję się,
on oni -ieć młodnieć, siwieć, starzejesz się. Czasowniki te
ona siwieje one siwieją tanieć, topnieć, oznaczają intensyfikację jakiejś
ono starzeć się, zdrowieć
cechy lub stanu. K O N I U G A C J A -m, -sz
W formach osobowych
ja daję występuje rozszerzenie tematu -j-:
-ję my dajemy
-jesz ty dajesz wy dajecie dawać, dostawać, zostaję, zostajesz.
on oni -awać stawać się, wstawać, Do tej grupy należą m.in.
ona daje one dają zostawać czasowniki pochodzące od dawać,
ono np. rozdawać, sprzedawać, udawać,
wydawać, zdawać.
K O N I U G A C J A -ę, -esz
ja piję my pijemy Do tej grupy należą czasowniki
ty pijesz wy pijecie bić, czuć, kryć, myć, jednosylabowe. W formach
on -ć pić, pluć, psuć, szyć, osobowych występuje
ona pije oni piją tyć, wiać, wyć, żuć, żyć rozszerzenie tematu -j-: żyję,
ono one żyjesz.

Uwaga!
1. Nie można wyłącznie na podstawie końcówki bezokolicznika określić przynależności czasownika do koniugacji. Wiele czasowników t e o r i a
z końcówką -ać odmienia się według koniugacji -am, -asz, np. kochać – kocham, kochasz. Również niektóre czasowniki mimo zakończenia t e o r i a
-ywać odmieniają się według koniugacji -am, -asz, np. odpoczywać – odpoczywam, odpoczywasz, nazywać się – nazywam się, nazywasz się.
2. Według koniugacji -ę, -esz odmieniają się czasowniki zakończone w bezokoliczniku na -c, np. biec, móc, piec, pomóc, tłuc.
3. W odmianie czasowników móc i pomóc oraz pochodnych występuje alternacja spółgłoskowa c:g:ż oraz samogłoskowa ó:o.
W odmianie czasowników piec oraz tłuc występuje alternacja c:k:cz. Czasowniki typu kłaść, kraść, wpaść mają rozszerzenie tematu,
np. kładę, kładziesz, kradnę, kradniesz, wpadnę, wpadniesz.
4. W odmianie czasowników brać, prać zachodzą alternacje spółgłoskowe b:bi, p:pi, r:rz oraz samogłoskowe ø:o:e.

bezokolicznik móc piec brać prać
lp.
ja mogę piekę biorę piorę

ty możesz pieczesz bierzesz pierzesz
on, ona, ono może piecze bierze pierze
lm.

my możemy pieczemy bierzemy pierzemy
wy możecie pieczecie bierzecie pierzecie
oni, one mogą pieką biorą piorą

5. Nietypowo odmieniają się również następujące czasowniki:

bezokolicznik ciąć iść (w)siąść biec znaleźć
lp.
ja tnę idę (w)siądę biegnę znajdę
ty tniesz idziesz (w)siądziesz biegniesz znajdziesz

on, ona, ono tnie idzie (w)siądzie biegnie znajdzie
lm.
my tniemy idziemy (w)siądziemy biegniemy znajdziemy

wy tniecie idziecie (w)siądziecie biegniecie znajdziecie
oni, one tną idą (w)siądą biegną znajdą

41