Page 6 - 9-sinf informatika yangi 2020. @informatika

Eslab qoling!

• Formal mantiq statik voqelikga oid bo‘lib, tafakkur strukturasini fikrning aniq
mazmuni va taraqqiyotidan chetlashgan holda, nisbatan mustaqil ravishda
o‘rganadi. Uning diqqat markazida muhokamani to‘g‘ri qurish bilan bog‘liq qoida va
mantiqiy amallar yotadi.
• Dialektik mantiq dinamik voqelikga oid bo‘lib, tafakkurni uning mazmuni va shakli
yaxlitligi hamda rivojlanishi orqali o‘rganadi.
• Matematik mantiq tafakkurni matematik usullar yordamida tadqiq etadi. U hozirgi
zamon matematikasining muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.

Tushuncha ӏ obyekt va hodisalarning asosiy xususiyatlari, umumiy va muhim
TAFAKKUR SHAKLLARI belgilarini yaxlit holda ifodalovchi Ԋkrlash shakli.

Mulohaza ӏ obyekt va hodisalarning belgilari, xususiyatlari va ular oӒrtasidagi
munosabatlar haqida tasdiqlangan yoki rad etilgan Ԋkrlash shakli.

Xulosa ӏ tafakkurning bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm chiqarish

mumkin bo‘lgan asosiy mantiqiy shakli.

Masalan. Alining yoshi Valining yoshidan katta. Ra’noning yoshi esa Valining yoshidan
kichik. Xulosa Alining yoshi Ra’noning yoshidan katta.
Mantiqning boshlangӒich tushunchalaridan biri mulohaza tushunchasidir. Mulohaza
deganda, rost yoki yolgӒonligi haqida Ԋkr yuritish mumkin boӒlgan darak gapni tushunamiz.
SoӒroq va undov gapli taӓriԋar ham mulohaza boӒla olmaydi. Masalan, Ӗ2 ga boӒlinuvchi
songa juft son deyiladiӗ, degan taӓrif mulohaza boӒla olmaydi. Ammo Ӗagar butun son 2 ga boӒlinsa,
u holda bu son juft son boӒladiӗ, degan darak gap mulohaza boӒladi. Bu mulohaza ӏ rost.

qismlarga ajratilmaydigan, biror shart yoki usul bilan
Sodda
MULOHAZALAR mulohazalar mulohazalardir.
bitta
holatni
ifodalovchi
bog‘lanmagan
hamda
faqat
sodda mulohazalar ustida amallar bajarib, yaӓni Ӗvaӗ, Ӗyokiӗ kabi
Murakkab
bogӒlovchilar, Ӗemasӗ shaklidagi koӒmakchilar yordamida hosil
mulohazalar
qilingan mulohazalardir.
Mulohazalar narsa yoki obyektlarning xususiyatlarini, tushunchalar oӒrtasidagi
munosabatlarni haqqoniy (toӒgӒri) aks ettirsa, rost, aksincha, haqiqatga zid, notoӒgӒri bayon
qilsa, yolgӒon mulohaza boӒladi. Har qanday mulohaza rost yoki yolgӒon boӒladi. Hech bir
mulohaza bir vaqtning oӒzida ham rost, ham yolgӒon boӒla olmaydi. Masalan, Ӗ7 < 5ӗ, ӖAӗ ӏ unli
harfӗ, Ӗ11 ӏ tub sonӗ, Ӗkompyuter XVI asrning oxirida ixtiro qilinganӗ, ӖCovid-19 virusi inson
uchun xavԋi emasӗ mulohazalarining birinchisi ӏ yolgӒon, ikkinchisi va uchinchisi ӏ rost,

to‘rtinchi va beshinchisi esa yolg‘on mulohazalardir.

1-dars. MANTIQ ASOSLARI 5