Page 11 - 9-sinf informatika yangi 2020. @informatika

3-misol. Quyidagi mulohazani mantiqiy ifoda koӒrinishida yozing: ӖAgar men olma yoki
oӒrik sotib olsam, u holda mevali pirog tayyorlaymanӗ.

Yechish. Avval murakkab mulohaza tarkibidan sodda mulohazalarni ajratib olamiz:
A = ӖOlma sotib olsamӗ, B = ӖOӒrik sotib olsamӗ, C = ӖMevali pirog tayyorlaymanӗ. U holda ӖAgar
men olma yoki oӒrik sotib olsam, u holda mevali pirog tayyorlaymanӗ murakkab mulohazani

(A∨B)=>C ko‘rinishidagi mantiqiy ifoda shaklida yozish mumkin.

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR ? 1. Mulohazalar ustida bajariladigan qanday mantiqiy amallar mavjud?
2. Mantiqiy ifodalar qanday hosil qilinadi?
3. Mantiqiy qo‘shish amali va uning rostlik jadvali haqida so‘zlab bering.
4. Mantiqiy ko‘paytirish amali va uning rostlik jadvali haqida so‘zlab bering.
5. Mantiqiy ifodaning rostlik jadvalini tuzishda nimalarga e’tibor berish kerak?
6. Quyidagi mulohazalarni mantiqiy ifoda ko‘rinishida yozing: “O‘quvchilar fizika
darsida laboratoriya ishini bajarishdi va tajriba natijalarini o‘qituvchiga yetkazishdi”.

UY VAZIFASI 1. A=rost, B=yolgӒon, C= rost qiymatlar uchun quyidagi amallarni bajaring:
a) A ∨ B&C;
c) B ∨ (C & A);
b) B ∨⏋C;
d) ⏋(A & B) ∨ (B => C ∨⏋A).
2. Agar A=yolgӒon, B=ӖInversiya mantiqiy inkor amali hisoblanadiӗ, C=3,14, D=7,9
boӒlsa, quyidagi amallarni bajaring:
a) (D=C) & A & B; c) A∨(C<D) & A ∨ B;
b) B<=>(С>D) & A; d) ⏋(A&B)=>((C+D)>16).

4-dars. MANTIQIY IFODALARNING ROSTLIK

JADVALINI TUZISH

Formal, yaӓni formulalarga tayangan tilda mantiqiy bogӒlovchilar deb ataluvchi maxsus
belgilar (&, ∨, ⏋, =>, <=>)dan foydalaniladi. Biz bu amallar, ularning yozilishi hamda oӒqilishi
bilan avvalgi darslarda tanishib chiqqan edik.
Mantiqiy formulalar rostlik jadvallari yordamida izohlanadi. Bunday jadvallar mantiqiy
bogӒlovchi orqali tuzilgan murakkab mulohazaning rost(1) yoki yolgӒon(0)ligini tashkil etuvchi
mulohazalarning rostligiga qarab aniqlanadi. Mantiqiy amallarning rostlik jadvallaridan
foydalanib, murakkabroq mulohazalar uchun rostlik jadvalini tuzish mumkin.
Rostlik jadvalini tuzishda amallarning bajarilish tartibiga rioya qilish shart.
Mulоhаzаlаr toӒplаm аvv inkоr аm kеyin kоnyunksiy dizyunksiy implikаtsiy vа

nihоy ekvivаlеnsiy аmаllаr bаjаrilаdi. Аgаr inkоr аm qаvslаrdаn tаshqаr bo u

hо dastlab qаv ich аmаllаr bаjаrilаdi. Ten kuch yo bir x amallar ketma-ketligi

bajarilayotgan amallar chapdan oӒn tomon tartib bilan bajariladi. Ichma-ich joylashgan

qavslarda eng ichkaridagi qavs ichidagi amallar birinchi bajariladi.
10 I BOB. KOMPYUTERNING MANTIQIY ISHLASH PRINSIPI