Page 9 - 27 di mei
P. 9
A11
opinion Diasabra 25 Mei 2019
Impacto causa pa coremento di vehiculonan tipo Off-road riba Aruba
ORANJESTAD - DNM a ricibi zonanan natural manera santo blan-
copia di e di 5 edicion ‘Student co. E ta opta tambe pa core banda di
Research Change Collected Pa- camindanan asfalta o sea unda cu tin
pers 2019’ for di cual nos lo duna tera.
un relato di e topiconan cu comu- Na 2017 dr. Vogel a haci un estudio
nidad di Aruba ta preocupa cu ne. riba e impacto di e vehiculonan aki
y a resulta cu nan ta causa polucion
Esaki ta un coleccion di estudionan di aire, door cu e stof cu nan ta lanta
academico cu reflexionnan personal ta haci cu e acumulacion y deposito
skirbi pa studiantenan di Universidad di stof den e areanan natural ta hopi
di Aruba (UA) y University College mas cu normal. Un otro estudio haci
Utrecht (UCU). Publicacionnan pa dr. Oosterhuis na 2016 den Parke
manera esun aki a conduci na otro Nacional tambe a conclui cu stof ex-
publicacionnan internacional cu a cesivo den aire tin efecto negativo.
logra haya premiacion pe tesis den Den e entrevista cu e autor Stevens a
pasado. DNM a tuma e iniciativa pa tene cu e stakeholdernan a bin con-
duna un resumen di e estudio skirbi clui cu e caminda cu tawata e entrada
pa Mire Stevens, cu ta titula: Off-road pa Parke Nacional Arikok na Shete,
driving and the ecosystem: An anlysis tawata esun mas uza door di e popu-
of the impacts on landscape function- laridad di Conchi pa bay landa. Pues,
ality. DNM simultaneamente ta trah- a dicidi cu esaki tawata e area ideal
ando riba un conseho relaciona cu e pa conduci e experimento pa midi e
situacion actual cu ta trata e coremen- impacto di trafico riba e vegetacion.
to di vehiculonan tipo off-road y nan Mientras tanto a cera e entrada pa ve-
impacto. Siguramente e tesis ta duna hiculo di motor.
un aporte pa un conseho bon funda. Nan a haci e observacion durante e
Den e estudio e autor ta referi na otro oranan cu e entrada tawata habri. En-
autornan cu a yega di skirbi riba e tre 9’or di mainta pa 3:30’or di atardi
tema di Aruba su ecosistema, clima, a para conta e vehiculonan cu a haci
erosion, flora y fauna, economia tur- uzo di e entrada. Nan a conta un to-
istico y regulacionnan djis pa men- tal entre 200 pa 350 vehiculo di tour
ciona algun. Ta considera coremen- operatornan y 80 vehiculo individual.
to off-road como un di e stressnan Ademas di esey a tuma nota cu 3 bi-
antropogeno (causa door di actividad aha pa siman, prome cu porta habri, ta
humano) ekivalente na rosamento y drenta entre 30 pa 70 vehiculo ORV;
comemento excesivo di yerba door di di aire y polucion di stof door di e.o. pues e movecion di e taira ta benta banda di 4’or atardi, ora cu entrada a
cabrito. Off-road drivng a crece den escape di gas, zeta etc. cu ta impacta e piedra un distancia for di unda e cera, a bini 50 pa 85 ORV riba tour.
popularidad como e actividad recrea- calidad di suelo y vegetacion. Tampo- tawata originalmente loke ta forma Despues di 5’or atardi ta drenta 20 ve-
cional preferi pa turistanan asina po- co por descarta e efectonan riba salud acumulacion riba suela. hiculo, un adicional 60-90 ORV riba
niendo presion ariba nos ecosistema. di hende. Aglomeracion di piedra ta sosode mas tour y riba 20 vehiculo individual.
Aruba ta ricibi 1.6 miyon di turista, Loke nos ta experiencia, ta e lanta- tanto unda e tera a bira los. Un cos si En corto, si conta e averahe diario cu
segun cifranan di CBS, pa aña y door mento di stof den aire door di e ORV ta cla cu e ORV driving su populari- ta core ruta Shete pa Conchi ta 510
di e presion aki, yama footprint, tin , yama ‘detachment’ di e suelo. E ve- dad ta sigui crece y e ta mas bisto den pa 715 vehiculo tipo ORV, cu ta haci
un necesidad di urgencia pa deter- hiculo ta lanta e stof y mand’e laira. high season, esta di november pa mei. un roundtrip resultando den 1020 pa
mina e efectonan cu off-road driv- Stabilidad di e suelo y e velocidad Basa riba comunicacion entre DNM 1420 trip riba e ruta ey cu ta causa cu
ing tin riba nos vegetacion entre otro. di e vehiculonan cu e ‘grips’ di taira cu NGO’s incluyendo StimAruba, stof ta bay den aire afectando e veg-
Mas importante ta con por yega na grandi, ta un di e factornan cu ta causa Aruba Birdlife Conservation, como etacion y e paisahe.
un maneho cu ta limita e efectonan cu un gran cantidad di tera ta bira los tambe potretnan riba social media y Tambe mester remarca cu e observa-
permanente cu e vehiculonan aki por y bay den aire. E tera fini aki ta facil reaccion via riba facebook tocante e cion tawata cu hopi ta core surpas-
tin. Yegando asina na un maneho mas pe biento fuerte hib’e te cu algun ki- impacto di ORV-driving, por conclui ando e maximo speed cu ta 20 km pa
sostenibel posibel. E estudio ta busca lometer leu. Esaki ta e stof cu biento cu comunidad ta preocupa y rabia. ora den parke Arikok. Tambe a tuma
pa haya sa e impacto cu off-road driv- ta supla cu ta mas visibel pa hende. Mayoria di off-road driving ta sosode nota cu tawata tin individuonan bou
ing tin riba e funcionalidad di e eco- E biento ta deposita e cantidad mas na costa Noord di Aruba. Esun mas di 18 aña di edad coriendo e vehicu-
sistema na Aruba. grandi di e stof den cercania di unda e popular ta di California Lighthouse lonan tipo ORV y hopi manehador
Historia ta mustra cu e ecosistema ta bini. E stof mes ta afecta tanto salud pa Daimari y otro ta di Vaderpiet pa no tawata mustra mucho confiansa
seco cu tin na Aruba a pasa door di di hende como e vegetacion. Sero Colorado. Pero no por laga afo den nan habilidad pa maneha e vehi-
hopi cambio e.o. perdida di vegeta- cu den Parke Nacional Arikok tambe culo. Ademas a tuma nota cu varios
cion, erosion di suela y perdida di Un otro fenomeno ta ‘Surface-creep’. esaki ta tuma luga. Coremento no ta manehador no tawata core riba e ca-
productividad. E degeneracion di Esaki ta e movecion di e particulanan tuma luga riba caminda di tera so. E minda di tera cu ta destina como e ca-
ecosistema ta consecuencia di activi- mas pisa, pues piedranan. E piedran- manehador ta scoge tambe pa core minda di core.
dadnan humano y cambio di clima. an ta mucho pisa pa biento hiba nan riba areanan cu tin vegetacion of
Tur dos ta factor antropogeno. Mien- DNM mester logra haci mas analisis
tras cambio di clima ta un factor cla- di e data pa por duna conclusionnan
sifica como global tin otro efectonan mas concreto riba e impacto. Pero ta
local. E maneho di e factornan di mas cu obvio cu e potretnan cu nos
stress riba e ecosistema ta compleho a haya cu colaboracion di fotografo
y door di maneha e stressnan local Michiel Overtsegen no ta gaña y nan
directamente nos por experiencia un ta refleha cu tin efectonan negativo pa
efecto mas positivo. nos naturalesa. Tin polucion di stof ta
E impacto di core riba caminda di tera tuma luga den e areanan hopi uza pa
ta conoci pa 85 aña caba. Off-road ve- e vehiculonan ORV. Consecuente-
hicles ta causa un serie di influencia mente, areanan destina como habitat
na tera manera: erosion acelera, ha- di flora y fauna di Aruba a sufri daño.
ciendo e tereno/santo mas compacto, DNM ta formulando un conseho rel-
biento fuerte cu ta supla y ta afecta aciona cu e area aki cu lo manda pa e
directamente of indirectamente e ministerio concerni. Pronto DNM lo
vegetacion y calidad di suela. Off- duna mas informacion di un maneho
road vehicle (ORV) ta causa polucion responsabel.