Page 8 - 37_Lirydram_2022

POECI UKRAINY
EUGENIUSZ MAŁANIUK – ur. 20 stycznia (1 lutego) 1897 r.
w Nowoarchangielsku, zm.16 lutego 1968 r. w Nowym Jorku – pisarz,
kulturolog-encyklopedysta, publicysta, krytyk literacki, sotnik UNR. Autor
Imperatora żelaznych strof i jedenastu poetyckich zbiorów oraz artykułów
literaturoznawczych.
Po rozgromieniu armii UNR i objęcia Ukrainy totalitarnym radzieckim
reżimem, razem z przyjaciółmi, zmuszony był wyjechać najpierw
do Polski, potem do Czech, Niemiec, USA.
Idea kształtowania się państwowości Ukrainy stała się centralną ideą
poetyckiego Uniwersum Eugeniusza Małaniuka. Poeta nawiązuje
do wpływów ukraińskiej państwowej tradycji – książęcej doby,
okresu rządzenia przez hetmana Bogdana Chmielnickiego do Iwana
Mazepy i Orłyka, w niej pragnie odszukać podstawy dla tworzenia
współczesnego państwa. Obraz Ukrainy u Małaniuka jest wewnętrznie
rozdwojony, dualistyczny, dlatego staje przed czytelnikiem w dwóch swoich postaciach: Stepowa Ełłada i Czarna Ełłada.
W obszarze poetyki Małaniuk jest symfonistą. Właśnie to łączyło go z Pawłem Tyczyną. Swobodnie operuje artystycznymi środkami i klasycznym poetyckim językiem, oraz współczesnymi obrazowymi wersyfikacyjnymi jego transformacjami. Oprócz tego, poeta stworzył własny język symboli, co jest jednocześnie
i narzędziem, i wynikiem jego analizy świata. Właśnie symbolizm wyznacza jedną z czołowych cech poetyckiego języka Małaniuka – lakoniczność jako zasada, regulująca strukturę tekstu. Oprócz tego, Małaniuk nawiązywał do stylu neobarokowego. Większość badaczy zalicza go również do praskiej literackiej szkoły. Decydującymi cechami twórczości tej szkoły, a także i Małaniuka, jest historiozofizm
i mitologiczność. Poezję praskiej szkoły nazywają poezją czynu, ponieważ wzywa ona do walki o Ukrainę, walki nie tylko zbrojnej, ale i duchowej. Ten apel brzmi i w poezji Małaniuka. Jednocześnie jest lirykiem, metaforystą. W jego poezji łączy się surowość i ascetyczność wypowiedzi, zdolność do silnych emocji, wyrafinowana melodia rytmu i wnikanie w głębię psychiki ludzkiej.
Eugeniusz Małaniuk
Przekład z j. ukraińskiego na j. polski – Kazimierz Burnat
** *
Sztylet czy sztylos? – nie zrozumiał. Dwojako Tragiczne szale wagi się wahają.
Płynę i płynę nie rzuciwszy w głąb kotwicy, Po obu stronach brzegi mnie mijają.
Tam dziwny las wzdycha aromatem
I cały dźwięczy od hymnów pijanych ptaków Śpiewa trawa, przez nikogo jeszcze nie zmięta, I wabi snem słodkich sekretów.
6 LiryDram
październik–grudzień 2022