Page 173 - 41_LiryDram_2023
P. 173
się wydaje, dostatecznie reprezentatywnie ukazują filozofię myślenia górali Skalnego Podhala w szczególnie ważnych dla człowie- ka aspektach jego życia. Hasła te, to kolejno: wolność, prawda, mądrość, honor i przyjaźń.
Wolność
Ścisły związek ludu Podhala z poczuciem wolności jednoznacznie wyraził ks. Józef Ti- schner, pisząc: A kaz bees sukoł ślebodnego serca, jak nie tu, w górak, w tym norodzie i w tym ludzie, co cały cos ze Ślebody wy- rósł? [3]. Odnajdujemy to także w słowach wiersza Ślak Andrzeja Gąsienicy Makowskie- go [4]: Cy ide perciom, cy dolinom, ślebodne nuty, we wnuku mom. Ona też była jednym z głównych elementów zbójnickiego etosu sławionego popularną pieśnią: Zatonie, za- tonie, piórecko na wodzie, dyć se nie zaginie, nuta o Ślebodzie. Głęboka jest świadomość wartości wolności. Dobitnie wyraziła to znana góralska poetka Hanka Nowobielska [5]: Hej! bo nie wie – co to scynście, młodość – fto Cie nie cuł w sercu swym – Ślebodo. Dla- tego nie dziwi wołanie innego poety, Augu- styna Suskiego [6]: Stoń sie sercem, Ślebodo! Powietrzem stoń sie i płuca im ozkuj. Stań się, choć, jak powiada bard Stanisław Nędza Kubiniec [7]: Drózka do Ślebody krynto. Zara- zem też stwierdza [8]: Chceszli być wolnym, som sie zwól!. Jest wreszcie zrozumienie, że wolność jest pojęciem wieloznacznym i będąc wolnymi od jednej rzeczy, jesteśmy zależni od rzeczy drugiej. W pełni oddaje to powie- dzenie [9]: Ślebode sie mo i ni mo. Wszystko powyższe dowodzi, że u Podhalan wolność i jej rozumienie są na tyle mocno ukształto- wane, że myśl swobodną z umysłów potrafią wydobywać i czynem ją dokumentować. Po- dobnie, jak ten stary gazda, który zapytany
przez milicjanta, gdzie jedzie, krótko odpo- wiada [10]: Coz ci chłopce do tego? Koń mój, dusa moja, to i jade ka kcem.
Prawda
Prawda jest przez Podhalan traktowana jako ta cnota, która dla człowieka ma szczególne znaczenie. Podkreślenie tego znaczenia do- brze oddaje powiedzenie [11]: Cłeka dusa bo- gaci, zaś duse bogaci prowda. Równocześnie walor prawdy jest odbierany jako ten, który ma ponadczasowy charakter. Znajdujemy to w sentencjach [12-14]: Cygaństwo przeminie, prowda nie zaginie, Prowdom nodalyj cłek zajedzie oraz Syćko świynte, co z prowdy wziynte. Jest także pełna świadomość, że z jednej strony nie jest łatwo spotkać w życiu rzetelną prawdę, bowiem [15] Rzetelno cłeco prowdo – kaz ona?, zaś z drugiej strony wy- stępują określone trudności w jej stosowaniu, gdyż [16]: Prowda przy mocniyjsym; Prowda w ocy kole; Prowdy powiedzenie, łatwe ob- razynie. Stąd zapewne dawana życiowa ra- da [17]: We śpasak prowde lzyj rzeknonć. Na szczególną wreszcie uwagę zasługuje do- strzeganie społecznotwórczej roli prawdy, co wyrażone jest w stwierdzeniu [18]: Ka ni ma prowdy, ni ma i spólnoty. Konkludując zatem, Podhalanie, poprzez ukształtowane mądrości, bez wątpienia stawiają wartość prawdy na dostatecznie wysokim poziomie. Równocześnie jednak w jej kontekście real- nie patrzą na świat rzeczywistości, w której żyją. Bardzo trafnie ujął to Augustyn Suski w opowiadaniu pt. Prowda, w którym czy- tamy [19]: Drzewiej, kie jesce grzychów nie było na świecie ludziom było dobrze. (...). Ne i dobrze nie barzo, chodziła wte po świe- cie Prowda. (...). Przyjemno była. Ino coz, kie nigda sie ludziom nie pokozała inacyj,
październik–grudzień 2023 LiryDram 171
