Page 168 - 38_LiryDram_2023

Musimy wiedzieć, które potrzeby przyniosą nam odpowiednie rezultaty, a najlepiej, że- by nie przynosiły żadnego bólu. Choć wszelki ból jest złem, nie każdego należy unikać. Aby cieszyć się ze szczęścia istotne jest to, abyśmy wcześniej wiedzieli, jak wyglądało życie bez niego. Życie nie miałoby sensu, gdybyśmy nie stawiali sobie żadnego celu. Chociaż zawsze mamy nadzieje, że otrzymamy to, czego pra- gniemy jak najszybciej, bez pracy nie byłoby to tym samym.
Jednocześnie z epikureizmem, czyli pod ko- niec IV w. p.n.e., powstał stoicyzm. Główną różnicą tych dwóch nurtów jest to, że stoicyzm opiera się na apatii – kontrolowaniu uczuć. Choć szkoła stoicyzmu została zapoczątkowa- na przez Zenona z Kition, jednym z najbar- dziej znanych przedstawicieli tego nurtu jest Epiktek. Podzielił on wszystkie otaczające nas rzeczy na zależne i niezależne. Zależne – czyli te które my sami stworzyliśmy, więc są one wolne. Niezależne – to te, których nie stwo- rzyliśmy i są cudzą własnością. Przykładem rzeczy niezależnych może być to, gdzie się rodzimy, jak ktoś inny postępuje itp. Zależ- nym od nas jest to, co z tym faktem zrobimy, jak zareagujemy i czy w jakiś sposób zmieni- my tego konsekwencje. Epiktek sam pokazu- je dobry przykład tej tezy; był niewolnikiem od urodzenia, jednak po około dwudziestu latach udało mu się odzyskać wolność. Epik- tek uważał, że gdy zmieszamy ze sobą rzeczy zależne i niezależne, wpadniemy w niewolę. Zaakceptowanie faktu, że nie na wszystko mamy wpływ, i nie wszystko jest nasze, da nam szczęście i spokój. To, nad czym nie ma- my kontroli, powinno być dla nas całkowicie obojętne – „Nic a nic mnie to nie obchodzi”. Ten stan to główna cecha stoików, stąd po- wiedzenie „stoicki spokój”. Oprócz szczęścia
dla stoików ważne są pneuma i deonto. Pneu- ma to siła, coś rozumnego, co może ożywić materię. Deonto to panujące normy moralne, których zawsze musimy się trzymać, dążąc do danego celu („Cel nie uświęca środków”). Dlatego według Epikteta dobro to prawo, któ- rego nigdy nie możemy złamać. Filozof brał również przykład z Sokratesa i uczył innych aby też tak robili – „Ty natomiast, chociaż, rzecz oczywista, nie jesteś Sokratesem, to jednak winieneś żyć jak ten, kto przynajmniej pragnie być Sokratesem”.
Jeszcze głębszy stan obojętności znajduje się w sceptycyzmie. Afazja, czyli w tym kontekście niewyrażanie swojego zdania, jest najistotniej- sza w tym nurcie. Dla sceptyka obiektywna prawda nie istnieje, nie ma nic pewnego. Nasze sądy zmieniają się wraz ze zmianą okoliczno- ści, a różne rzeczy mogą zamienić się w swoje przeciwieństwa. Sceptycy byli przekonani, że taki tok myślenia to podstawa szczęścia. Aine- zydem i inni filozofowie przedstawili dziesięć tropów, które miały udowodnić postawy scep- tyczne. Przykładowo „Te same rzeczy są różnie postrzegane przez różne gatunki istot”. Oczy- wistym jest, że każda istota jest inaczej zbudo- wana i inaczej odbiera dane sygnały, zjawiska itd. Czy to pies, niesporczak, roślina czy czło- wiek, każdy organizm inaczej odczytuje rzeczy z zewnątrz i inaczej przez to postępuje. Zwierzę psowate będzie miało niezwykły węch, zwie- rzę jastrzębiate będzie miało wybitny wzrok. Dla zwierzęcia coś może być pokarmem, dla człowieka może być trucizną. „Te same rze- czy są różnie postrzegane przez różnych lu- dzi” – Nie chodzi tu tylko o gatunek. Sami lu- dzie nie rodzą się tacy sami, więc odczuwają wiele rzeczy w inny sposób, czy to na pozio- mie emocjonalnym czy fizycznym. Typowym przykładem jest to, że jednej osobie w danym
166 LiryDram styczeń–marzec 2023