Page 6 - สังคมสูงวัยกับความท้าทายของตลาดแรงงานไทย - ธนาคารแห่งประเทศไทย

1.1 นิยามและความส าคัญของสังคมสูงวัย

การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรภายใต้ภาวะสังคมสูงวัยก าลังเป็นประเด็นที่หลายประเทศทั่วโลกให้
ความส าคัญจนน ามาสู่การออกมาตรการและนโยบายต่างๆ เพื่อเตรียมรองรับกับภาวะดังกล่าว จากข้อมูลสถิติของ

1
U.S. Department of Health and Human Services พบว่า โลกก าลังก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัย (Aging society)

โดยในปี 2015 จ านวนประชากรโลกกว่า 620 ล้านคนมีอายุมากกว่า 65 ปี และจะกลายเป็นสังคมสูงวัยโดย

2
สมบูรณ์ (Aged society)ในอีก 35 ปีข้างหน้า
การที่หลายประเทศทั่วโลกต้องเผชิญกับภาวะสังคมสูงวัยโดยมีสาเหตุมาจากหลายประการ ได้แก่ (1)
อัตราการเกิดต่ าลง (Fertility rate) ส่วนใหญ่พบในกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว สะท้อนจากอัตราการเกิดอยู่ที่ 1.7

คน ต่อ ผู้หญิง 1 คน ของกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว ซึ่งต่ ากว่าอัตราการเกิดเฉลี่ยของประชากรโลกที่ 2.5 คน ต่อ
ผู้หญิง 1 คน (ตารางที่ 1.1) เนื่องจากการพัฒนาทางเศรษฐกิจท าให้ประชาชนมีรายได้เพิ่มขึ้น มีความเป็นอยู่ที่ดี
มีการศึกษาสูงขึ้น และให้เวลากับการท างานมากกว่าการมีครอบครัวหรือมีลูก กอปรกับในอดีต หลายประเทศมี
นโยบายควบคุมจ านวนประชากร ซึ่งเห็นชัดเจนในประเทศญี่ปุ่นที่จ านวนประชากรหดตัวถึงร้อยละ 0.2 ต่อปี

และเป็นสาเหตุให้ประชากรวัยแรงงานปรับลดลงมากในเวลาถัดมา (2) อายุคาดเฉลี่ยเมื่อแรกเกิด (Life
expectancy) มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น จากความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและการแพทย์ ซึ่งส่งผลให้ประชาชนมี
สุขภาพดีและอายุยืนขึ้น จะเห็นได้ว่ากลุ่มประเทศที่มีรายได้ต่อหัวสูงอย่างญี่ปุ่นและสิงคโปร์มีอายุคาดเฉลี่ยแรก
เกิดสูงถึง 80 ปี และ (3) ผลของยุค Baby boomer ซึ่งเป็นช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่มีอัตราการเกิดของ

ประชากรสูงและกลายเป็นผู้สูงวัยในปัจจุบัน ดังนั้น เมื่อทั้ง 3 ปัจจัยเกิดขึ้นอย่างสัมพันธ์กัน โครงสร้างประชากร
จึงเกิดการเปลี่ยนแปลงและส่งผลให้ Dependency ratio หรือสัดส่วนจ านวนผู้สูงอายุต่อจ านวนประชากรวัย
แรงงานเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

ตารางที่ 1.1 ข้อมูลทางสถิติของประชากรในแต่ละประเทศ

โลก ประเทศ ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ สิงคโปร์ ไทย
พัฒนาแล้ว
อัตราการเกิด 2.5 1.7 1.5 1.4 1.3 1.4
Total fertility rate
อัตราการขยายตัวของประชากร 1.2 0.3 -0.2 0.4 1.8 0.3
Population growth
อายุคาดเฉลี่ย
Life expectancy at birth 68 77 83 80 81 73
รายได้ต่อหัว* 10,551 41,932 38,840 27,450 52,090 5,720
GNI/Capita (USD)

หมายเหตุ: Developed regions include EU, Northern America, Australia/New Zealand, and Japan
*Data obtained from World Bank (2015), Atlas method (current US$)

ที่มา: The United Nations (2015)

1 สังคมสูงวัย (Aging society) หรือสังคมที่มีประชากรอายุ 65 ปีขึ้นไป มากกว่าร้อยละ 7 ของประชากรทั้งหมด (ค านิยามจาก องค์การ
สหประชาชาติ)
2 สังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์ (Aged society) หรือสังคมที่มีประชากรอายุ 65 ปีขึ้นไป มากกว่าร้อยละ 14 ของประชากรทั้งหมด (ค านิยามจาก องค์การ
สหประชาชาติ)
6