Page 11 - BNDIA ARUBA
P. 11
A11
OPINION Diamars 22 augustus 2017
Drs. Marisol M. Krosendijk, psicologo
Anda cu Perdida: E 5 Etapanan di Rouw
• Saca comodidad di bo fe- Pensamento Final:
ORANJESTAD - Ora hen- tawata enfrenta malesanan si bo ta sigui un tradicion E proceso di rouw ta wordo
denan wordo confronta cu terminal, pero hopi hende a religioso, brasa e conformi- caracterisa manera trabou
rouw tin un par di etapa cu generalisa nan na e trauma dad cu ritualnan di mainta paso e ta dificil. No tin un
bo por reconoce cu nan ta y emocionnan cu un hende por provee. Actividadnan programa specifico pa rouw
pasa aden ora di verwerk. ta confronta ora un ser keri spiritual cu ta importante pa y tur hende lo maneha e
Terapistanan ta guia hende fayece. bo, manera resa, medita, bay perdida di un ser keri na un
ora di perdida y tristeza pa • Nengamento: ‘Esaki no misa/iglesia, por na bo con- diferente manera. Perdida
nan por pasa door di e dife- por ta pasando ami.’ suelo. ta forsa sobrevivientenan pa
rente etapanan aki y pa haci • Rabia: ‘Dicon e cos aki ta
contacto cu nan sentimen- pasando?’ • Drenta den un grupo di
tonan. • Negoshamento: ‘Haci apoyo si bo por haya un-
cu esaki no ta pasa, y mi lo comparti bo perdida cu
Elisabeth Kübler-Ross tawa- bolbe….’ otro cu a experiencia per-
ta distingui 5 etapa den e • Depresion: ‘Mi ta mucho rabia. Rabia reprimi hopi bi- didanan similar por yuda.
proceso di rouw. Pero e no tristo pa haci algo.’ aha ta e causa di depresion.
tawata considera rouw como • Aceptacion: ‘Mi ta na paz Pa haya un grupo di apoyo,
un proceso cu ta tuma luga cu locual a pasa.’ 5. Aceptacion: ‘Mi ta bay kisas bo por contacta hospi-
den un linea recta, cu cada sigui cu mi bida.’ tal, funerarianan, y luganan
persona ta pasa aden stap pa Tin 5 fase reconocibel den unda guia ta wordo duna pa
stap. Cerca tur hende e pro- reaccion emocional riba Ora un persona haya sufi- bo informa.
ceso di rouw ta diferente. trauma y cambio. ciente tempo y hopi biaha
Tin hende ta salta etapanan. tambe algun tipo di ayudo pa • Papia cu un terapista- si
Otronan por keda largo den 1. Nengamento: ‘E no ta pasa dor di e etapanan men- bo rouw ta sinti mucho hopi
un fase of ta bolbe cay bek pasa ami.’ ciona, e realidad ta cuminsa pa bo carga, busca un profe-
den un fase anterior. Tambe wordo acepta. Ta bin resig- sional. Nan por yudabo entre
experiencia cu perdida den Nengamento ta un rechaso nacion y e persona por “de- otro deal cu emocionnan in-
pasado ta determina con un consciente of inconsciente tach”, laga bay. tenso y surpasa obstaculonan
hende ta bay anda cu rouw pa mira e realidad. E ta un Laga bay no ta mescos cu lu- den bo rouw.
awor. forma natural di proteha bo bida. E ta duna e perdida un reahusta nan bida pa com-
Hendenan den rouw tin mes. E ta yuda pa bo mes por luga den bo bida y sigui bay. • Zorg pa bo mes- Ora bo pensa y deal. Rouw por ta
necesidad di un luga sigur determina den cuanto tempo Locual ta para aki bo ta ta sinti bon fisicamente, tam- un proceso largo y doloroso,
unda nan por expresa nan e tristeza ta wordo permiti. reconoce? be bo lo sinti bon emociona- pero e por wordo maneha
sentimentonan. E ta impor- Nos no ta laga mas drenta cu Bo a sinti cualkier di e emo- lmente. Esaki ta mas facil pa cu asistencia di amistadnan,
tante cu nan no wordo laga nos por handle. Sin embargo cionnan aki? bisa cu haci y por costa hopi miembronan familiar, of
nan so. Tambe mester tin tin hende cu ta keda cera den Cierto emocionnan ta mas esfuerso durante e tempo apoyo di pafo. Sobrevivien-
respet pa e proceso unico e etapa aki. prevalente cu otro? aki. Drumi, come corecto tenan mester envolve otro-
di cada persona. Un hende Kisas bo por reconoce cu bo y haci ehercicio por yudabo nan den e proceso di rouw si
no por pasa den un etapa of 2. Rabia: ‘Dicon cu mi?’ por resolve bo rouw sin pasa esaki ta posibel, pasobra esaki
cera un etapa riba comando. den algun di e etapanan aki.
Conscientitud di e proceso ta Ora e realidad alcansa un Pero si bo pasa den e etap-
yuda pa reconoce loke ta pasa hende hopi biaha ta surgi anan aki di rouw, kisas bo no
y pa tin pasenshi. rabia. Den e periodo aki e ta experiencia nan den un se-
Rouw ta un reaccion natural hende den rouw ta moeilijk quencia bon ordena.
riba perdida. E ta e sufrimen- pa acerca. Bou di e rabia tin Segun Kübler-Ross ‘…..no
to emocional cu bo ta sinti dolor. tin un reaccion tipico riba
ora algo of un persona cu bo perdida pasobra no tin un
ta stima wordo kita for di bo. 3. Negosha: ‘Mi ta prim- perdida tipico.’
Bo rouw por ta intenso, y e inti di bira un miho persona Please corda cu rouw ta un
por sinti cu nunca e ta bay si….’ parti natural di e proceso di
pasa. sanacion y e ta tuma tempo.
Den e fase aki hende ta purba Rouw den bo mes tempo ta
Tur hende ta rouw diferente negosha. Hende ta priminti hopi importante!
Rouw ta un experiencia per- haci algo si e ta haya algo al
sonal y hopi individual. cambio. Hende ta pensa por Con pa Maneha bo Rouw
No tin tempo estableci den ehempel: “Si awor pa dilanti Tin e sosten di hende, ta e
cual un hende mester rouw. mi ta hopi lief pa tur hende, factor mas importante den
Bo personalidad, bo experi- e ora sigur mi por wak mi maneha bo rouw. Cu suerte, combati stress y cansancio na por yuda nan reconstrui nan
e momento dificil aki.
bidanan despues di e per-
encia cu bida, bo fe y manera nietonan crece.” Hopi biaha e 6 maneranan practico aki
di anda cu cosnan tur tin un e speransa pa recupera ta un por yudabo. • Enfrenta bo sentimen- dida. Na tur esnan cu ta of a
pasa den e proceso aki wanta
impacto riba con bo ta rouw. motivacion grandi. • Recuri na famia y amistad-
Asina ta tin pasenshi cu bo nan- Maske bo ta un hende tonan- Bo por purba su- na e amor, no na e perdida.
Rouw no ta un trastorno of
primi y scapa di bo rouw
mes y permiti e proceso cana 4. Tristeza y Depresion: cu ta orguyoso di ta fuerte
naturalmente. Tin biaha e ‘Mi ta give up.’ y independiente, hala cerca pero bo no por evit’e pa un señal di debilidad. E ta
semper.
un necesidad spiritual, emo-
por dura simannan, lunanan di esnan cu bo ta stima, en-
of te hasta añanan den hopi Ora un hende cuminsa bes di evita nan, y acepta e Pa heal, bo mester reconoce cional y fisico. Nan ta bisa
e ta e prijs cu bo ta paga pa
caso. acepta e realidad hopi biaha asistencia cu ta wordo duna.
sentimentonan di tristeza, Nan ta stima bo y ta care pa e dolor. Si e ta yuda, skirbi amor. E unico cos cu bo por
tocante bo perdida den un
haci pa traspasa e proceso
Modelo di Rouw di 5 eta- arepentimento, miedo y in- bo y no ta tur ora nan sa kico
pa di Kübler-Ross siguridad ta bin ariba. Hopi nan por haci pa yuda. Asina diario of skirbi un carta cu bo aki ta permiti bo mes rouw.
E hecho cu un ser keri no ta
nunca a haya chens di bisa na
Den 1969, psikiatra Elisa- biaha perdidanan di pasado ta, bisa nan locual bo mester,
beth Kübler-Ross a introduci tambe ta bolbe bin ariba. E si bo mester un brasa pa yora bo ser keri. Laga bo mes sinti akinan cu bo mas semper lo
causa bo dolor, pero semper
locual bo ta sinti sin ber-
locual awor ta conoci manera hende cu ta rouw casi no ta of ayudo pa deal cu e are-
e 5 etapanan di rouw. E eta- alcansabel mas. Hende por glonan funebre. Bo famia y guensa of husgamento. Ta e persona aki lo keda den bo
curason. May you be Blessed
rabia, grita, yora of no yora.
panan aki tawata basa riba tin e necesidad di keda expre- amistadnan lo ta contento di
su estudionan riba e senti- sa nan tristeza. Na e fondo di por yudabo. Y e ora, laga bay ora bo ta cla. Aruba….
mento di su pashentnan cu tristeza hopi biaha tambe tin