Page 3 - BNDIA ARUBA
P. 3

A3
                                                                                                           LOCAL Diabierna 13 Juli 2018


                                    ‘Ta detecta dos caso pa siman di cancer di pecho’




                                                “Nos a lanta fundacion BOB na 2012
                                                pa  haci  screening.  E  proceso  a  dura
                                                largo pa nos fundacion pa motibo cu
                                                AZV ta mas pa cuido y no preventivo.
                                                Nos  a  mustra  e  manera  di  preven-
                                                cion, pa por scapa bida di hende y cu
                                                ta costa menos tambe.”

                                                Sra.  Werleman  ta  remarca  cu  awen-
                                                dia  e  mashin  ta  sofistica  y  por  mira
                                                fe  8mm  caba  si  tin  algo  creciendo.
                                                Ora pashentnan haya diagnostico mas
                                                tempran nan ta haya tratamento me-
                                                nos pisa .

                                                Sinembargo  e  ta  aclara  cu  cancer  di
                                                pecho  tin  diferente  manera  pa  pre-
                                                senta entre otro e por ta rash di cuero,
                                                infeccion,  hormoonnan,  lechi  den
                                                pecho. “Mester wak ki tipo di cancer
                                                e persona tin. Cada hende ta haya un   ter tambe ta hay’e. Tur cos ta link na  motibo cu nan a bin trempan.”
                                                diferente  diagnostico,  mescos  cada   computer di dokter di cas, e sistema ta
            ORANJESTAD –Fundacion BOB           tratamento  ta  varia.  Tin  hende  cu   mas facil. Nos ta yama bo pa bin bus-  E ta splica cu despues di haci screen-
            (Bevolkingsonderzoek        Borst-                                      ca bo  carta  y manda potret hospital.”  ing ta haya resultado den dos siman
            kanker  Aruba)  Aruba  ta  pa  pre-  mester quimo pisa y tin cu mester djis                                  y si tin algo cu radiologo a wak nan
                                                opera saca e pipita.”
            veni cancer di pecho sigui crece.                                       E  ta  remarca  cu  ta  yama  persona  1  ta yama pa asina dokter por conseha
            Asina por descubri esaki na tem-    E ta splica cu tur cos ta depende riba   pa  2  siman  despues  di  haci  chekeo  e pashent pa haci echo pa asina por
            po y tin mas posibilidad di tin un                                      pa haya resultado.  SI awe e haya sa,  check  mas  profundo  ‘no  precisa-
            bida largo.                         e hormonanan, unda e cancer ta, con   ya pa mañan e tin un afspraak cu un  mente mester ta algo malo’.
                                                grandi e ta  y kico el a envadi, awed-
                                                ia por construi e pecho bek. Nos ta   specialista. “Tin un bon cooperacion
            Enrita  Werleman,  office  manager  di   educa nos comunidad  atende  hende   entre BOB, dokter di cas y hospital.”  E ta preferibel pa hacie na Aruba cu
            stichting  BOB  (Bevolkingsonder-                                                                            bay biaha Colombia of otro pais afo,
            zoek Borstkanker) Aruba y tambe un   pa nan controla pecho paso tin cancer   E screening test                paso nan no ta haya datonan of potret
                                                silencioso.
            trahado social a splica nos tocante e                                   Sra.  Werleman  ta  splica  di  24.000  asina sra. Werleman ta aclara. Tambe
            fundacion y e taboo cu cancer  tin cu   BOB ta pa cierto di edad        hende  muhe  cu  ta  wordo  yama,  te  a remarca cu ta recomendabel pa haci
            mester disparce. “Na aña 2000 nos a                                     8500 so a presenta pa haci e chekeo di  esaki aki na Aruba.
            ripara cu no tabata papia abiertamente   Pa haci un BOB e hende muhe    nan pechonan. “Tin cu ta yama can-
                                                mester tin  45 – 75 aña, manera sra.
            riba e malesa di cancer. Nos a cum-                                     cela pa motibo di miedo pa haya sa e  E grupo cu ta core mas risico
            insa cu un grupo di pashent cu a pasa   Werleman ta splica cu nan ta hopi   resultado.”                      Sra. Werleman ta splica cu e grupo cu
                                                stricto pa motibo cu AZV ta esun cu
            aden pa asina duna aportacion.”                                                                              ta hereda esaki di famia ta core mas
                                                ta paga e screening nan aki. “Hende   Hende  ta  prefera  di  tende  cosnan  risico di haya cancer.
            Sra. Werleman ta continua splica cu   cu no tin AZV, persona cu nan status   negativo  prome  cu  cosnan  positivo
            na  2007  un  team  di  hospital  hunto   no ta legal no ta bini na remarca pa e   ‘nos gusta haya informacion negativo,  Si un persona haya yiu trempan nan
                                                testnan aki.”
            cu  departamentonan  concerni  a  di-                                   e noticia malo’ asina sra. Werleman ta  ta haya menopausa laat. Tambe e ris-
            cidi di lanta tur locual tin di haber cu   Sra.  Werleman  ta  aclara  si  ta  duna   remarca. “Cada persona tin su nivel  ico mas grandi ta comemento malo,
            problema di pecho. Tabata tin algun                                     di dolor. Tin hende cu no ta haya do-  no  hopi  movecion,  stress  di  trabou,
            dokter preocupa pa motibo cu nan a   educacion  pa  controla  nan  mes  y   lor durante ora di test y tin cu ta grita  famia,  divorcio,  problema  tur  esaki
                                                con nan por sigui cu e procedura via
            ripara cu cifranan di hende cu ta yega                                  di dolor.                            por ocasiona stress y ta crecemento di
            cu tumor ta grandi.                 nan dokter di cas. E ta splica tambe                                     e malesa.
                                                cu hende homber por sinti e cancer
                                                di pecho mas lihe pa motibo cu nan   “Un cos ta un pasa den un mal expe-
            E ta remarca cu tempo ey no tabata tin   pecho ta plat.                 riencia, pero no por bisa cu tur ta haya  “Si un persona a yega di haya cancer
            ningun manera preventivo pa contro-                                     e  mes  un  experiencia  malo.  Duna  di  ovario  e  chens  pa  haya  cancer  di
            la esaki prome. si cancer por wordo   “Facilidad  ta  cu  nos  ta  yama  bo  pa   chens na un hende pa por biba, pa por  pecho tambe ta grandi. Tin hende cu
            ataca  trempan  e  ta  curabel  y  nan  ta                              alarga su bida y no pa spanta hende.  dokter ta bisa cancer di pecho e ora
            haya guia den proceso. Hende no tin   duna  bo  e  fecha  y  orario.  Salud  ta   A yega di detecta na tempo y perso-  ey nan ta saca tambe  nan ovario pa
                                                hopi  importante.  E  proceso  ta  bay
            mester di muri pero si yega laat  y e                                   nanan a wordo salba. Nan ta bibo pa  motibo cu esaki ta produci hopi hor-
            tumor ta mas grandi  cu 5cm of el a   lihe manera cu haya resultado e dok-                                   moonnan.
            core na henter bo curpa e tratamento                                                                         Sra. Werleman ta aclara cu un golpi na
            ta bira pisa y bida ta bira mas cortico.                                                                     bo pecho no ta duna bo cancer paso ta
                                                                                                                         bo celnan ta esun cu ta haci cambio
            “Na  2009  a  cuminsa  duna  cu  pro-                                                                        aki. “No ta algo di pafo. E caida na ta
            grama  di  prevencion,  charlanan                                                                            pone cu e bulto por sali otro parti anto
            na  scol.  Cancer  ta  encera  bo  salud                                                                     por haya cancer. Pero cancer ta origina
            completo”,  sra.  Werleman  ta  splica.                                                                      su mes den e celnan cu ta multiplica
            E ta remarca cu ora hende ta tende e                                                                         nan mes malo, tin cu ta laga bo curpa
            palabra  cancer di biaha nan ta pensa                                                                        of tin cu ta keda anto unda cu esaki
            morto. ‘Awendia tin hopi tratamento                                                                          bay sinta eynan e ta produci e cancer.”
            pa un bida mas largo’.
                                                                                                                         Na final sra. Werleman a remarca cu
            Sra. Werleman  ta bisa cu finalmente                                                                         2 caso pa siman ta wordo constata cu
            na 2010 a bin cu un fundacion pa pre-                                                                        cancer  di  pecho.  “100  hende  pa  aña
            vencion pa cuminsa haci screening. E                                                                         mas  dilanti  pa  hende  muhe.  Con-
            ta splica cu a coy un parti di pobla-                                                                        trola y no tene miedo pa prothese. Y
            cion cu a haya malesa y ta yama nan                                                                          cu prothese tambe ta haci chekeo cu
            regularmente cada dos aña pa nan bin                                                                         regulacion.”
            haci test pa por wak si tin cambio den
            pecho.
   1   2   3   4   5   6   7   8