Page 3 - BNDIA ARUBA
P. 3

A3
                                                                                                           LOCAL Dialuna 28 augustus 2017
                    Aumento den casonan di salud mental pa falta di conscientisacion


                                                                                                   cuente cu nan ta experimenta  cion, bo ta haya informacion
                                                                                                   cu droga. Bo por tin control  tambe den un intercambio di
                                                                                                   caba riba e malesa pero e dro-  pensamento.” Banda di char-
                                                                                                   ga ta ‘trigger’. “Si bo evita e  lanan,  SPD  tabata  organisa
                                                                                                   droga, bo por evita cu bo ta  conferencianan  grandi  pa
                                                                                                   bay bira mas malo. Si ta nec-  aña. Conferencia riba kico ta
                                                                                                   esario,  bo  ta  combina  esaki  psikiatria  y  adiccion,  kico  ta
                                                                                                   cu un remedi pa un tempo-    trastorno  di  personalidad  y
                                                                                                   rada cortico, y e hoben ta re-  suicidio.
                                                                                                   cupera.  E  psikiatra  ta  splica  Tabata  tin  informacion  pa
                                                                                                   cu  tin  hopi  caso  cu  bo  por  prensa  tambe  por  ehempel
                                                                                                   evita si prepara pa esaki for di  con pa cubri casonan di suici-
                                                                                                   trempan: pa busca terapia.”   dio. Pues a bin na un acuerdo
                                                                                                   Manera tambe Bon Dia Aru-    algun tempo pasa pa prefera
                                                                                                   ba a trece dilanti den entrev-  di  no  duna  mucho  atencion
                                                                                                   istanan anterior cu psicologo  na un caso of intento di sui-
                                                                                                   Dimitri Halley, combina es-  cidio pa motibo cu un caso ta
                                                                                                   aki cu tratamento psicologico  yama un otro.
                                                                                                   pa  yega  mas  pronto  posibel  SPD tabata ofrece mas infor-
                                                                                                   na  resolve  e  origen  emocio-  macion na instancianan tam-
                                                                                                   nal/spiritual/mental  di  cual-  be, unda cu tin persona cu tin
                                                                                                   kier problema.               problema mental ta traha cu
                                                                                                                                nan no kier kita for di trabao
                                                                                                       Conscientisacion         por  ehempel.  “Si  e  persona
                                                                                                   SPD tabata tin charlanan hopi  keda bao tratamento y stabi-
            ORANJESTAD  -  Psiki-        nan no ta feliz, y tuma e ul-  ta wak cu hopi di esunnan cu  frecuente  for  di  aña  1997  y  lisa, anto e ora bo ta informa-
            atra y hefe na Sociaal Psy-  timo Youth Survey di 2012 ,  ta pensa  riba suicidio,  tabata  mas largo cu nan tabata tarda  cion  na  instancia  tambe  na
            chiatrische  Dienst  (SPD)  nos ta papiando entre un 14  comete of haci un intento di  pa  duna  un  charla  lo  por  ta  con pa trata cu e persona aki
            Rafael Lopez ta conta Bon  pa 15% di nos hobennan no  suicidio.”                       tres  luna;  cu  minimo  cuater  cu  nan  por  tene  na  trabao.”
            Dia Aruba cu informacion  ta  feliz  segun  SPD.  Estado                               charla  anual  pa  profesional-  E  psikiatra  ta  sigui  bisa:  “E
            duna riba malesanan men-     emocional  ta  bayendo  atras   Mas pashent psikiatrico   nan. E charlanan ta pa esun-  scolnan  tabata  hopi  impor-
            tal ta practicamente nulo  den nos hobennan.                        hoben              nan cu ta traha den tereno di  tante pa nos. Nos tabata duna
            compara cu antes. Tempo                                   Si  bini  bek  riba  e  pashent  salud  y  tambe  tereno  social.  charla klas pa klas, tin ora bo
            cu e departamento tabata      Investigacion riba estado   psikiatriconan  mes  segun  sr.  SPD mes ta kies e tema de-  ta  bay  purba  cubri  mayoria
            brinda  informacion  na              emocional            Lopez, nan no tabata tin asina  pendiendo  na  e  peticion  y  klas den un siman. Y tin ora
            scolnan  y  instancianan,  SPD a haci un investigacion  hopi  pashent  psikiatrico  ho-  necesidad.  E  por  ta  tema  di  den  un  dia  di  informacion,
            segun e psikiatra ta splica                                                                                         nos  ta  tuma  henter  e  scol.”
            nos, e casonan tabata me-                                                                                           Sr. Lopez ta sigui splica nos
            nos.                                                                                                                cu nan tabata informa docen-
                                                                                                                                tenan tambe.
            SPD  no  ta  brindando  char-
            lanan  di  conscientisacion                                                                                                Kibra taboo
            regular  mas  na  scolnan  of                                                                                       E meta mas grandi pa brinda
            instancianan. Solamente den                                                                                         informacion  segun  SPD,  ta-
            casonan sporadico of ora un                                                                                         bata  pa  no  solamente  kita  e
            instancia  ta  organisa  un  ac-                                                                                    taboo rond di psikiatria, pero
            tividad  special  nan  ta  haci                                                                                     pa conscientisa e comunidad
            esaki. E departamento no tin                                                                                        pa busca ayudo mas trempan,
            dianan  di  informacion  mas                                                                                        y cu esaki ta oke pa haci. Sr.
            organisa  manera  cu  nan  ta-                                                                                      Lopez:  “Pa  motibo  cu  hopi
            bata tin por ehempel dies of                                                                                        biaha hendenan tin miedo na
            mas aña atras. No por brinda                                                                                        acepta cu un familiar di nan
            e  mesun  servicionan  aki  pa-                                                                                     por  tin  un  problema  men-
            sobra nan no tin e personal pa                                                                                      tal.  Mescos  cu  si  un  mucha
            haci e mas, sr. Lopez ta splica.                                                                                    kibra su pia, bo ta hib’e dok-
                                                                                                                                ter mesora. Ta conta pa esaki
             Intento di suicidio a subi  bao di nos hobennan pa wak  ben,  mientras  cu  aworaki  si  un malesa of con pa trata cu  tambe, bo wak cambio den su
            Segun sr. Lopez, pa locual ta  cuanto hoben tin e pensam-  esakinan ta biniendo bek; pa-  cierto caso.              comportacion  bo  por  hib’e
            e area di felicidad bao di nos  ento di suicidio, of con feliz  shentnan cronico entre 20 cu  Uno  topico  cu  tabata  bin  mesora. E meta ta pa e famia
            hobennan y pensamentonan/    nos  hobennan  di  berdad  ta.  30 aña. “Ami semper ta keda  hopi dilanti ta con pa trata cu  y  pashent  acepta  su  malesa
            intento di suicidio, e casonan  E resultado e tempo ey tabata  link e na e falta di informa-  agresividad  segun  sr.  Lopez.  cual hopi biaha ta trece cu bo
            a aumenta basta compara cu  cuadra tambe cu loke nan ta-  cion  den  nos  comunidad.”  ‘E parti bon di esakinan ta cu  ta  haya  menos  friccion  den
            tempo.  No  cu  el  a  aumenta  bata haya na caso di suicidio  E charlanan tabata yuda den  bo  no  ta  djis  duna  informa-  famia.”
            directamente via di no ricibi  na SPD.                    diferente concepto: e familiar
            informacion, pero segun SPD  Den  nan  casonan  di  inter-  ta reconoce e persona, e do-
            tempo  cu  nan  tabata  duna  vencionnan di crisis, un 5 pa  centenan ta reconoce e cam-
            hopi informacion na hoben-   5,5% di casonan tabata referi  bio den un hoben, y hopi bi-
            nan  na  scol  y  comunidad,  e  na  intentonan  di  suicidio.  “  aha e hoben mes ta bin dilanti
            casonan  tabata  hopi  menos,  Den e investigacion di e esta-  ora e tende e informacion si
            cual  ta  un  observacion  inte-  do emocional di nos hoben-  ta  ripara  cierto  cambionan.
            resante.  “Si  nos  tabata  papia  nan a mustra tambe cu 5,5%  Of  segun e psikiatra, bo ta-
            den un lapso di dies aña nos  di nos hobennan ta pensa fre-  bata haya nan via trahadonan
            tabata tin intento di suicidio  cuentemente riba suicidio. Si  social di scol anto haya e ca-
            na  5,5%,  anto  e  ultimo  reg-  tuma 700 hoben e tempo ey  sonan den fasenan hopi mas
            istracion ta awo na 13%. Ki-  cu nos a entrevista, bo tuma  trempan. Asina por a mira for
            ermen esaki den un lapso di  un 5% di nan bo ta bay haya  di trempan kico tabata e fac-
            dies aña a subi hopi.” Si bay  un  37,  38%  bao  di  700  cu  tornan cu tabata inicia e mo-
            bek na e felicidad di e hoben-  constantemente  tabata  pensa  mento  cu  e  malesa  ta  cum-
            nan  unda  bo  tabata  tin  7  pa  riba suicidio. Si nos wak cu-  insa avansa.
            8% di hobennan cu ta bisa cu  anto caso nos tabata haya, bo  Un  di  e  factornan  mas  fre-
   1   2   3   4   5   6   7   8