Page 45 - Updated Newspaper Minister Otmar Oduber
P. 45
6 Literatuur zaterdag 6 juni 2015
Wie zich beroepsmatig of uit Uit de erfenis van
liefhebberij bezighoudt met het
bestuderen van het Papiaments
van Curaçao heeft veel te dan-
ken aan het gewetensvolle werk
dat de onlangs overleden En-
rique Muller tijdens zijn leven
heeft verricht om zijn moeder-
taal, het Papiamentu, voor ie-
dereen toegankelijk te maken
op een aansprekende en ver-
antwoorde manier.
Tekst: Fred de Haas Archieffoto van Enrique Muller uit de Amigoe in 1989.
Foto’s: Amigoe 1989
raakt het volkskind steeds verder ge- vrucht kon beginnen aan het leren ingesteld mens was blijkt uit het feit
z oals bekend promoveerde Enrique isoleerd.’ Ook Frank Martinus zei ooit van een of meer vreemde talen. Dat dat hij op bladzij 23 opmerkt dat het
Muller in 1989 op een proefschrift in een interview met de NRC dat ‘het het Spaans en Engels door Muller Papiamentu ‘door zijn ontwikkeling
dat de bescheiden titel droeg van Papiamentu zijn beperkingen kent.’ worden gezien als de meest voor de naar de emancipatie toe de taal van
‘Inleiding tot de Syntaxis van het Pa- Dit overheersende negatieve beeld hand liggende vreemde talen mag de vrijwording is geworden, terwijl
piamentu’. Die titel deed me denken wordt ook als reden opgevoerd in nauwelijks verwondering wekken. het, afhankelijk van de wil van het
aan de bescheiden titels die men wel 2005 door de toenmalige (2004-2009) Hij doet overigens geen voorstel om volk, tot de taal van de eenwording
aantreft op Franse wetenschappelijke Gevolmachtigde minister van de Ne- het Nederlands als leertaal te vervan- kan uitgroeien.’ Misschien kende hij
werken, in de trant van ‘Précis de derlandse Antillen P.R.J. Comenencia gen door Spaans of Engels. Daar was hier iets teveel magische krachten toe
Grammaire Historique’ wat zoiets be- die in zijn Voorwoord tot het Groot de tijd niet rijp voor. Ook het tweeta- aan de moedertaal.
tekent als ‘Beknopt Handboek van de Woordenboek Papiaments-Neder- lig onderwijs stond in zijn tijd nog in
Historische Grammatica’. lands van Van Putte het volgende zei: de kinderschoenen. Daar was in zijn Een bron van kennis
Meestal is dat dan een lijvig werk, ‘Enkele van de factoren die onze taal denken, begrijpelijk, nog geen plaats
liefst nog gedrukt met kleine let- belet hebben een belangrijke plaats in voor. De dissertatie van Enrique Muller is
tertjes. Net zo weinig ‘beknopt’ als te nemen in het onderwijs zijn: een een bron van kennis waar elke schrij-
gesuggereerd door de titel is de ‘In- tekort aan geschikt onderwijsmateri- Oorsprong van Papiaments ver over grammatica uit putten kon
leiding tot de Syntaxis van het Papia- aal, bezorgdheid over de problemen en kan. Steeds is het Enrique Muller
mentu’ van Muller. In maar liefst 555 die zich in het voortgezet onderwijs De eigenlijke behandeling van de te doen om één schrijfwijze te vinden
bladzijden neemt hij ons mee in de aandienen en mogelijk ook de geringe Grammatica van Muller wordt nog voor woorden die op allerlei manieren
grammaticale wereld van zijn moe- waardering voor het Papiamentu, in voorafgegaan door een beschouwing worden uitgesproken en gespeld (pas
dertaal die hij zodanig analyseert en vergelijking met andere talen.’ over de mogelijke oorsprong(en) van tussen 1985 en 1991 zijn er zo’n 5000
uitlegt dat ook de niet zo in het Papia- het Papiaments uit het verbasterde woorden gestandaardiseerd). Zo zien
ments gevorderde leerling(e) het kan Begrip Portugees dat in de 16e en 17e eeuw we dat in de tijd waarin hij zijn proef-
begrijpen. in West-Afrika werd gesproken. Op schrift schreef men wel 12 schrijfwij-
Moedertaal Enrique Muller gaf blijk van groot deze bladzijden doet Muller soms be- zen had voor het Papiamentse woord
Voordat hij aanvangt met zijn eigenlij- begrip voor de moeilijke (taal)situ- weringen die nogal speculatief zijn. voor ‘acceptabel’. Wij worden door
ke grammaticale excursie maakt Mul- atie waarin het Antilliaanse kind Zo zegt hij dat ‘het Papiamentu in hem bewust gemaakt van het feit dat
ler ons deelgenoot van zijn gedachten zich bevindt. Je kan het Antilliaanse vergelijking met andere kreooltalen er een rode draad loopt in de manier
over het belang van het onderwijs in kind dan ook niet beschouwen als, minder beschouwd wordt als een in- waarop de taal aan zijn ontleningen
de moedertaal. We moeten ons hier- bijvoorbeeld, een Hollands kind dat ferieure taal ten opzichte van de ta- komt. Termen die slaan op motoren
bij realiseren dat het Papiaments in vanaf zijn geboorte omgeven is door len die de oorspronkelijke kolonisten komen uit het Engels (mùfler, lok,
die tijd nog niet was ingevoerd als de moedertaal. Het Papiamentsta- spraken.’ Dat betwijfel ik zeer en deze winshil, tayer, suich, brek), woorden
instructietaal in het funderend on- lige Antilliaanse kind was lange tijd stelling wordt niet bewezen door het die kleding aanduiden meestal uit het
derwijs. In Dede pikiña ku su bisiña verplicht om lessen te volgen in het feit dat de Europese kolonisten (lees: Spaans (blusa, kamisa, karson, faha,
(Walburg Pers, Zutphen, 1999) heeft Nederlands, een volkomen vreemde de Nederlanders) en de Sefardische seda, falda, bistí), woorden die in het
Florimon van Putte hiervoor een aan- taal. Wat er in dat kind heeft moeten Joden op den duur het Papiaments onderwijs worden gebruikt komen,
tal redenen opgesomd waarvoor hij omgaan aan onzekerheid laat zich overnamen als lingua franca. In dit hoe kan het anders, uit het Neder-
heeft geput uit aanwijsbare bronnen. raden. Muller: ‘Door middel van zijn verband merkt Muller ook op dat er lands (buki, klas, bòrchi, pòtlot, sòm,
Een van die redenen is dat het Papi- moedertaal heeft het kind geleerd een zwarte elite op het eiland ont- kreit, les, enk). Natuurlijk moeten we
amentu door velen nog niet als een te communiceren met zijn ouders stond die zich door noeste studie de voor ogen houden dat het grootste
volwaardige taal werd beschouwd en en met anderen in de gemeenschap taal en de cultuur van de Europese deel van de taal is gebaseerd op het
niet geschikt werd bevonden als on- waarin het kind is opgenomen, heeft Nederlander had eigen gemaakt. Hij Spaans en dat het Nederlands maar
derwijstaal. het geleerd zijn wereld te exploreren heeft het hier over de ‘Makamba een beperkt aandeel heeft gehad in de
Zo zei dr.ir. P. Cohen in een vraag- en heeft het tot op zekere hoogte ab- pretu’ zonder deze term te gebrui- vermeerdering van het vocabulaire.
gesprek met de Amigoe in 1996 het stract leren denken. Het negeren van ken. Ook had deze elite toegang tot Wilt u nog wat andere voorbeelden
volgende: ‘Vergeleken met de oor- deze natuurlijke vermogens van de het leren van een of meer andere voor ontleningen aan het Neder-
spronkelijke Afrikaanse talen en mens door het niet accepteren van vreemde talen, terwijl de mensen uit lands? Dan neem ik u even mee naar
met de moderne cultuurtalen is het de moedertaal als instructietaal op de lagere klassen tot het Papiaments de bladzijden 181/182 van een ander
Papiamentu zeer arm en door zijn school, zal voor het kind een psy- waren ‘veroordeeld’. Gelukkig heeft boek van Muller, het volledig in het
structuur moeilijk te ontwikkelen... chische schok betekenen; het is im- zich in de loop van de tijd veel ten Papiaments geschreven ‘Algun fenó-
en door een arme taal als het Papi- mers het afwijzen van een wezenlijk goede gekeerd. Velen hebben toe- meno den desaroyo di Papiamentu’
amentu aan te bieden in plaats van aspect van het kind als mens.’ Mul- gang tot het onderwijs en het Papi- (FPI, Kòrsou, 2007). Op die pagina’s
een taal die door een veel grotere en ler benadrukte dat het kind in de aments is inmiddels de leertaal in somt hij een aantal woorden op die
belangrijke groep wordt gesproken, eerste plaats zijn moedertaal moest het funderend onderwijs geworden. regelrecht uit het Nederlands komen.
leren doorgronden voordat het met Dat Enrique Muller een idealistisch Ik geef een selectie.
