Page 11 - BNDIA ARUBA
P. 11

a11
                                                                              OpiniOn/analisis Diahuebs 21 Juni 2018

            Armand Hessels:

                                                      ‘Un sistema di control fracasa’



            ORANJESTAD  -  Des-                                                                                                 3.Legalisacion  structural  di
            de  comienso  di  Status                                                                                            ley cu a viola y di presupues-
            Aparte  te  cu  fin  di  2017,                                                                                      to irealistico pa parlamento.
            patronahe  politico,  un                                                                                            4.Negligencia  structural  pa
            administracion  financie-                                                                                           advertencia  serio  di  parti  di
            ro  deficiente  y  proyecto                                                                                         instancia oficial pa cu admin-
            sospechoso  ta  forma  car-                                                                                         istracion financiero y mane-
            acteristica  importante  di                                                                                         ho  financiero,  economico  y
            gobernacion  di  Aruba.                                                                                             social.
            Esaki  a  costa  Aruba  in-                                                                                         5.Negligencia  structural  pa
            necesariamente  biyones                                                                                             consecuencia  financiero  di
            di florin.                                                                                                          maneho cu a pone den prac-
                                                                                                                                tica  (p.e.  en  cuanto  SVB  y
             Pa gran parti a financia esaki                                                                                     AZV).
            pa  medio  di  prestamo  (=                                                                                         6.Negligencia  structural  pa
            creacion  di  debe)  y  econo-                                                                                      recomendacion  importante
            misacion  den  departamento                                                                                         pa mehora calidad di gober-
            importante   di   gobierno.                                                                                         nacion  locual  ta  nifica  cu
            Como  tal,  structuralmente                                                                                         intencionalmente a scoge pa
            tawata trata di mal goberna-                                                                                        mal gobernacion.
            cion. E pregunta ta, con esaki                                                                                      7.Falta structural di transpar-
            por a tuma luga casi sin nin-                                                                                       encia  (p.e.  en  cuanto  finan-
            gun estorbo durante mas di                                                                                          ciamento di partido).
            30 aña. Pasobra...como part-                                                                                        8.Falta  structural  di  respon-
            ner  di  Reino,  Aruba  tin  un                                                                                     sabilisacion  (nunca  tawatin
            sistema di control cu mester                                                                                        un solo cuenta anual aproba
            percura cu abuso (di poder) y                                                                                       pa accountant).
            drispidimento di placa (casi)                                                                                       9.Cultura sistematico di ma-
            no por tuma luga.                                                                                                   nipulacion  di  informacion
                                                                                                                                y  intimidacion  (cultura  di
            Un  tremendo  sistema...                                                                                            miedo).
            den teoria!                                                                                                         10.Resultado  general:  negli-
            Nos estado di derecho dem-                                                                                          gencia structural di bienestar
            ocratico ta basa riba Trias Po-                                                                                     di comunidad. Esaki ta con-
            litica  cu  e  podernan  legisla-                                                                                   tra e promesa cu gobernante
            tivo (Parlamento), ehecutivo                                                                                        ta haci na comienso di gober-
            (gobierno) y hudicial (hues).                                                                                       nacion, esta cu nan lo traha
            Ningun di e pilarnan aki tin                                                                                        exclusivamente  pa  bienestar
            mas poder cu otro. P’esey tin                                                                                       general.
            un balans cu ta evita abuso di
            poder di parti di cualke pilar.                                                                                     Un  estado  di  derecho
            Pa  cada  tereno  di  maneho                                                                                        democratico fracasa
            a  elabora  e  sistema  aki  mas                                                                                    Con tur esaki por ta posibel?
            aleu. Pa evita cu na caminda  describi esaki den su cuenta  alidad  ta  completamente  riba su realismo y nunca por  Simplemente pasobra e aten-
            ta  abusa  di  e  competenci-  anual y ta pasa esaki pa par-  diferente.  Desde  inicio  di  a responsabilisa un solo min-  cion  principal  di  hopi  po-
            anan,  a  pone  tur  caminda  lamento.  Parlamento  na  su  Status  Aparte  e  sistema  aki  istro  pa  motibo  di  maneho  litico pa gran parti ta enfoca
            sistema  di  control:  e  checks  turno ta controla si gobierno  di  ‘checks  &  balances’  ta  fracasa.  Mientras  cu  for  di  riba interes personal y di par-
            &  balances.  Por  ehempel,  a cumpli cu su intencionnan  faya  completamente.  Asina  tur rapport cu cualke instan-  tido.  Esey  automaticamente
            riba tereno financiero ta basa  manera describi den su pre-  e  diferente  gobiernonan  ta  cia a yega di produci, ta sali  ta trece nos riba e problema
            e  maneho  riba  e  programa  supuesto. Den caso di desvi-  viola tur aña atrobe e stipu-  na cla cu e maneho tawata un  principal di nos gobierno di
            di  gobernacion.  Pa  ehecuta  acion, ta yama e ministro pe  lacionnan di constitucion pa  fracaso. A pesar di e fracaso  e ultimo 30 añanan, esta un
            esaki den practica, ta elabora  responsabilisa su mes.    cu  momento  y/of  forma  di  (intencional!?) aki cu conse-  gran falta di integridad. Esey
            e  intencionnan  di  maneho                               entrega  presupuesto.  Prac-  cuencia  financiero  enorme,  ta sali na cla tambe ora di lesa
            den presupuesto. Mester en-  Debi  na  e  complehidad  di  ticamente  nunca  ta  tene  gobierno di Reino a deha di  e  rapport  ‘Siguridad  y  Inte-
            trega  e  presupuesto  dentro  maneho en general y pa es-  cuenta  cu  conseho  di  SER,  coregi esaki durante decada.  gridad na Aruba’ di servicio
            di  un  tempo  stipula  pa  ley.  tima  y/of  adapta  e  conse-  Banco  Central,  IMF  y  otro                      di inteligencia di Aruba. Pero
            Na prome luga Conseho di  cuencianan  di  maneho  riba  instancia  di  control.  Por  lo                            tambe  di  e  rapport  di  e  re-
            Consulta (Raad van Advies)  termino  largo,  gobierno  ta  general,tanto gobierno como  E caracteristicanan prin-   portero  investigacion  Tom
            ta husga presupuesto riba su  ricibi  conseho  di  instancia  Parlamento  ta  neglisha  tur  cipal di maneho di gobi-  Blickman tocante e mafia di
            meritonan/implicacionnan  importante  manera  SER,  observacion  di  Conseho  di  erno tras di otro                 droga  na  Aruba  y  e  rapport
            huridico, financiero y socio-  Banco Central, IMF, etc. Na  Consulta. Ya caba pa decada,  Si  nos  pone  tras  di  otro  e  ‘Un  cuestion  di  Mentali-
            economico prome cu e ta bay  unda  ta  necesario,  e  ta  tene  y a pesar di peticion urgente,  caracteristicanan principal di  dad’ di Comision di Berdad,
            pa discusion pa parlamento y  cuenta  cu  esakinan  den  su  aña  aden  aña  afo,  e  instan-  maneho di e ultimo 30 añan-  ademas di practicamente tur
            al fin y al cabo pa su aproba-  maneho. Riba dje, Statuut ta  cianan  di  control  cronica-  an -cu tawatin consecuencia  rapport di Controlaria Gen-
            cion.                        duna e garantia cu e sistema  mente  ta  falta  personal  ad-  hopi negativo pa salud finan-  eral. For di tur esaki ta sali na
                                         aki,  como  parti  integral  di  ecua  di  manera  cu  nan  no  ciero  y  socioeconomico  di  cla cu en realidad e ‘trabou’
            Durante e aña, Servicio Cen-  bon gobernacion (art. 43), ta  por haci nan trabou di con-  Aruba-, nos ta mira un ima-  di  nos  politiconan  a  ocasio-
            tral di Accountant ta controla  funciona debidamente. Pues,  trol manera prescribi pa ley.  gen hopi serio. Ta trata entre  na  un  estorbo  grandi  den  e
            si tur entrada y gasto ta tuma  cu un sistema asina, ta difi-  Como  consecuencia,  desde  otro di:                 sistema di ‘checks & balanc-
            luga segun e reglanan di en-  cil pa faya. Asina mes Aruba  1986  parlamento  di  Aruba                             es’ y pues tambe den e balans
            tre  otro  Ley  di  Comptabi-  ta  den  problema  pisa.  Con  nunca a ricibi un cuenta an-  1.Violacion  structural  di  ley  cu mester tin entre e poder-
            lidad. Despues cu aña a ter-  esaki por ta?               ual cu aprobacion di accoun-  (p.e. Constitucion & Ley di  nan di e Trias Politica. Como
            mina,  Controlaria  General                               tant y pues nunca por a trata  Comptabilidad) pa gobierno.  tal, tambe a afecta seriamente
            ta controla si ehecucion di e  Un sistema fracasa...den   un  solo  cuenta  anual  debi-  2.Presentacion  structural  di  e  fundeshi  di  nos  estado  di
            presupuesto a bay segun ley  practica!                    damente. P’esey nunca por a  presupuesto  irealista  locual  derecho democratico.
            y na un manera efectivo. E ta  Problema grandi ta cu e re-  controla un solo presupuesto  ta nifica engaño di pueblo.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16