Page 11 - BNDIA ARUBA
P. 11

a11
                                                                              OpiniOn/analisis Diabierna 14 Juli 2017

            drs. Marisol M. Krosendijk, psicologo: Un articulo tocante Muchanan y Obediencia

                                          Mama mi mag scribble riba muraya?




                                                                                                             riba cual nan no tin control.
                                                                                                             Bo por menasa y soborna un mucha te cu e ta obe-
                                                                                                             dece pa un rato pero haciendo esaki bo ta mis locual
                                                                                                             realmente ta pasando y bo ta faya den atende cu e
                                                                                                             causa basal (di dicon kisas nan no kier haci algo)
                                                                                                             cu ta ambiental manera rush un mucha cansa pa
                                                                                                             bay un luga no familiar- of nan por ta psicologico,
                                                                                                             manera miedo tocante algo otro. Un mucha hopi
                                                                                                             obediente of complaciente, tin ta naturalmente mas
                                                                                                             suave di caracter- pero otronan por crea un imagen
                                                                                                             propio falso paso nan ta sinti cu nan mayornan lo
                                                                                                             solamente stima nan si nan ta obediente. E necesi-
                                                                                                             dad di autonomia no ta disparce door cu muchanan
                                                                                                             a wordo intimida den haci locual nan a wordo bisa
                                                                                                             pa haci.

                                                                                                             Un mucha chikito no mester ta obediente tur ora.
                                                                                                             Esaki  ta  pasobra  nan  necesidadnan  hopi  biaha  ta
                                                                                                             completamente  diferente  cu  esnan  di  adulto.  Al-
                                                                                                             gun  ehempel:  “Mucha,  wak  con  b’a  pinta  tur  e
                                                                                                             muraya”. Esaki ta djis un canvas grandi blanco pa
                                                                                                             un mucha cu no ta compronde ainda dicon bo ta
                                                                                                             aplaudie pa pinta riba un blachi cu crayon y riba e
                                                                                                             muraya blanco grandi bo ta grite. Ora bo ta forsa bo
                                                                                                             yiu bay scol cu un jacket pa friu paso abo ta pensa
                                                                                                             cu den klas ta haci friu mientras e ta bisa bo cu e no
                                                                                                             tin friu y no kier bay cu ne. Imagina cu bo ta bay
                                                                                                             na cas di un amigo y accidentalmente bo a basha bo
                                                                                                             bebida abou y enbes di nan djis bisa “ay no worry”
            ORANJESTAD – E articulo aki mi ta skirbi                                                         y mop e, nan ta cuminsa grita bo………
            cu muchanan en general y mi mes un yiu den
            pensamento. Esaki ta un tema cu ta kibra mi                                                      Ta parce di ta na style pa “mansa” muchanan y e mo-
            curason. Kere mi, ora bo tin un estudio riba                                                     tibonan ta parce di ta miedo: hopi hende tin miedo
            tereno di comportacion di hende, manera psi-                                                     kico un cierto comportacion lo bira den futuro si
            cologia, no tur ora ta facil.                                                                    nan no tin e bou control. Manera cu muchanan ta
                                                                                                             djis crece y bira hende problematico. Un di e co-
            Manera un profesor a yega di bisa mi na univer-                                                  mentarionan cu mi a yega di haya hopi ta “nan ta
            sidad:  unabes  bo  studia  psicologia  bo  bentana  di                                          bay bira un monster si bo no pone bo pia abou y
            conocemento di comportacion di hende ta wordo                                                    mustra nan ken ta manda”.
            habri y nunca mas e ta cera. Pero, psicologia lo keda                                            Ami  personalmente  ta  pensa  cu  esaki  ta  un  bista
            mi pasion y nos no lo renuncia educa riba e ma-                                                  riba humanidad hopi negativo cu no ta basa tam-
            teria aki. Mi ta spera cu e articulo aki por yega na                                             poco riba evidencia empirico.
            conscientitud di hopi hende, nan reflexiona y trece
            cambio si nan realisa cu nan por haci diferente pa   manera etico, compasivo, feliz, independiente etc.   Recordatorio di Dia:
            bienestar  di  nan  yiunan,  nos  muchanan.  E  tema   Niun hende no a yega di bisa mi nan kier pa e ta   Locual ta haci un bon mayor ta e curashi pa bisa “
            aki tambe por ta controversial pa yen motibo por   djis sumiso/complaciente. Pero con nos ta educan-  Ainda mi tin algo pa siña y mi mester reevalua kico
            ehempel cultura. Laga mi cuminsa cu mi topico di   do nos muchanan? Nos ta laga nan por ehempel tin   mi ta haci”. E mayornan cu ta precupa mi ta esnan
            awe….                                           un bos (algo di bisa) of participa di chikito?   cu ta descarta e sorto di oferta cu ami y otronan por

            Nos tur kier muchanan cu ta comporta nan mes,   Un mucha sumiso/complaciente ta crece y bira un   ta ofrece, bisando cu e no ta realistico, practico sufi-
                                                                                                             ciente, of idealista. Mester traha cu nos muchanan.
            toch? Por ta esaki no ta asina pa tur mayor. Mi ta   preocupacion particular. B’a yega di pensa riba ora   En corto mi lo kier conseha pa siña conoce bo yiu,
            sigur cu tin algun ta puntra nan mes dicon e ta asina   nan bira adolescente. Si nan ta tuma ordo di tur   scucha nan. Papia menos, puntra mas!
            na moda pa nos haci nos muchanan manso.         hende. Esey por inclui hendenan cu nos no ta apro-
                                                            ba. Pa bira esaki un rato: muchanan cu mas ta sufri   No tur ora ta facil pa guia nos yiunan manera nos
            Un tiki rebeldia saludabel ta un señal cu un mu-  di presion di grupo, ta muchanan cu mayornan a   ta desea. Tin biaha tin hopi cos/persona rond cu por
                                                                                                             stroba y/of influencia esaki. Tin biaha lastimamente
            cha su lasonan ta sigur. Muchanan ta varia hopi den   siña nan pa haci locual nan ta wordo bisa.   nos no por controla esakinan. Muchanan mester di
            comportacion y esaki ta psicologicamente saluda-                                                 amor, vooral ora abo ta pensa cu nan no merece. E
            bel.                                            Alison Roy, un psicoterapista di mucha y hoben na   muchanan cu mester di mas amor, ta esunnan cu ta
            Hopi mayor ta educa nan mes cu bukinan di con   East Sussex y tambe “Child and Adolescent Men-   pidi pe riba maneranan cu ta inspira menos amor.
            por haya muchanan pa haci cosnan bon. Haci bon,   tal Health Services (CAMHS), ta bisa: “un mucha   Haci  bo  best  como
            lesa bon, vooral ora un adulto kier pa nan haci algo:   lo  pusha  limitenan  si  nan  ta  mas  sigur  den  nan   mayor y corda defi-
            come bon, pishi den e pot, drumi bon, comporta   “apego”. Muchanan cu nan mayornan ta reacciona   ni bo intencion. Bo
            bon. E meta, ta parce di ta, pa lanta muchanan obe-  riba nan y a conduci nan na kere- riba un manera   intencion  lo  defini
            diente.  Pasobra  segun  e  bukinan  aki,  muchanan   saludabel- cu nan bos ta wordo balora, a siña cu   bo  realidad.  Nunca
            obediente=mayornan exitoso, desobediente= fra-  tur locual nan tin cu haci ta protesta y accion lo   no descurasha pa bo
            caso cu ta pone bo baha cabes. Pero realmente un   wordo tuma nan lo pusha limitenan. Y esaki ber-  yiu  pasobra  hende-
            mucha obediente ta motibo pa preocupa of celebra-  daderamente ta comportacion realmente saludabel.   nan  rond  di  bo  no
            cion? Lo mas cu mi pensa riba e pregunta aki, lo mas   Cumplimento (cu ley of norma)? Nan a siña cu no   ta  duna  bo  credito.
            intriga mi ta. Bisa un hende cu su yiu ta obediente   tin balor agrega na argumenta pasobra nan bos no   Zorg  pa  e  memo-
            ta  (usualmente)  un  compliment.  Pero  un  adulto   ta wordo balora.                           rianan  cu  abo  crea
            obediente? No tanto atractivo toch? Nos tin otro                                                 entre abo cu bo yiu
            palabra pa esaki, manera tapijt (pa hende trapa riba   Hopi  di  locual  nos  ta  wak  den  un  mucha  como   ta  esunnan  di  mas
            dje). Reflexiona riba bo forma di educacion: kico   desobediente ta djis comportacion natural, curioso,   bunita,  con  cu  bay
            bo ta siñando bo yiu? Kico ta bo metanan a largo   explorativo y di siña di un mucha. Of di reacciona   bin ta pe bo ta hacie.
            plaso pa bo yiu?.....Mi a yega di tende contestanan   riba e solo manera cu nan sa con na un situacion
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16