Page 11 - bon-dia-aruba-20170701
P. 11

a11
                                                                                                    analisis Diasabra 1 Juli 2017

                              Desaroyo economico den Caribe y debe publico



                                                                                                   di 100% pa aña 2020. Esaki lo  Haiti  como  muy  probable-
                                                                                                   no  resulta  facil,  mirando  cu  mente e pais menos envidia-
                                                                                                   mester mustra disciplina fis-  bel di e continente aki, tambe
                                                                                                   cal grandi, den un pais cu un  tin  un  debe  relativamente
                                                                                                   economia  luchando,  desem-  abao, mas cu tur cos pa e difi-
                                                                                                   pleo  halto,  cu  un  criminali-  cultad  pa  haya  prestamo,  no
                                                                                                   dad  haltisimo,  relaciona  cu  pa  falta  di  necesidad.  Haiti
                                                                                                   violencia  entre  banda  crimi-  tampoco  ta  aparece  den  e
                                                                                                   nal  mara  na  narcotrafico,  cu  listanan di pais cu credit rat-
                                                                                                   un participacion halto di ho-  ing.
                                                                                                   ben den esaki.
                                                                                                                                 Con Aruba ta compara?
                                                                                                      Pober y cu tiki debe?
                                                                                                                                Aruba ta aparece riba e lista di
                                                                                                   Ora un pais no tin un corela-  paisnan cu mas debe, relacio-
                                                                                                   cion halto entre debe publico  na cu GDP, den nos region.
                                                                                                   y GDP, esey no semper ta un  Sin embargo, e no ta entre e
                                                                                                   señal  di  tin  un  economia  y  casonan  mas  grave,  manera
                                                                                                   un situacion fiscal sano. Den  e  caso  di  Barbados.  Loke  ta
                                                                                                   e  tabel  acompañante  tambe  importante señala si, ta e ve-
                                                                                                   nos por observa presencia di  locidad  cu  cual  un  desaroyo
            ORANJESTAD         -   De-                                         Jamaica             algun pais den Caribe, cu ta  negativo por tuma luga, spe-
            saroyo  economico  den                Barbados                                         den  problema  economico  cialmente si no tin un politica
            Caribe  ta  dunando  ac-                                  Den  e  caso  di  Jamaica,  eco-  y  financiero  serio  y  sin  em-  fuerte  pa  ahusta  gasto  com-
            tualmente  un  panorama  Barbados tabata un di e isla-    nomia ta depende pa un gran  bargo  ta  entre  e  paisnan  cu  para  cu  entrada  cu  ta  bah-
            bastante  diverso,  manera  nan  mas  prospero  di  Caribe  parti riba servicio, entre nan  tin  menos  debe  compara  cu  ando. Esey a sucede na Aruba
            semper.  E  perspectivanan  oriental, pero a mira su eco-  turismo.  Tambe  remesa  di  GDP.  Nos  ta  referi  na  e  ca-  tambe, pero e tendencia den
            pa crecemento economico  nomia bay atras severamente  ciudadano  den  exterior  ta  sonan  di  Surinam,  Haiti  y  direccion negativo a haya un
            pa e aña aki pa mayoria di  durante  ultimo  decada.  Di  forma como 30% di su entra-  Guyana.  Kico  ta  e  caso  aki?  paro na man di e supervision
            pais tabata modera na ini-   cultivo  di  producto  agri-  da. E tercer sector importante  Ta trata aki di casonan special  Hulandes, cu a bin aden des-
            cio di aña, y despues di e  cola  manera  caña  di  sucu,  ta  bauxit,  cu  ta  un  pilar  ex-  cu tin problema pa haya placa  de 2015. Di tur e teritorionan
            prome  mita  di  aña  ainda  a  pasa  despues  pa  un  eco-  portado importante den logra  presta  di  cualkier  manera,  den  Caribe  cu  tin  problema
            no ta mira cambio grandi  nomia  domina  pa  industria  divisa.  Mescos  cu  tur  otro  pa  nan  situacion  economico  financiero  grandi,  practica-
            den esaki.                   liviano,  turismo  y  servicio  teritorio, tambe e isla, cu tin  malo  structuralmente.  Guy-  mente  tur  tin  algun  tipo  di
                                         financiero  (offshore).  Desde  aproximadamente 2,8 miyon  ana ta un pais cu no ta ni apa-  supervision.  Barbados  y  Ja-
            Hasta  pa  e  lider  den  crece-  2008,  manera  mayoria  teri-  habitante,  a  haya  golpi  duro  rece riba lista di pais cu tin un  maica ta someti na program-
            mento di ultimo añanan, Re-  torio den region, Barbados a  den e crisis mundial di 2008,  credit rating. En cambio, Su-  anan di IMF. Puerto Rico, cu
            publica  Dominicana,  e  per-  haya  golpi  duro  den  e  crisis  y su recuperacion no a logra  rinam si tin rating pero no di  debe grandi pero no pa loke
            spectivanan  ta  bon  pero  no  global  di  2008/2009.  Mien-  ainda.  Na 2010, gobierno  di  gaba:  B-  actualmente  (com-  ta e relacion cu GDP, ta bao
            mas e aumento di 5% of mas  tras  cu  economia  tabata  bay  Jamaica a inicia e asina yama  para  Aruba:  BBB+;  Cura-  supervision  di  un  comision
            pa aña. Mayoria ta entre 1,5  atras,  gobierno  di  Barbados  Jamaica  Debt  Exchange,  un  çao A-). Surinam su debe ta  special  di  Congreso  Meri-
            y 3% di crecemento, loke no  no a ahusta na tempo pa loke  tipo di bolsa, pa trata di de-  aumentando bastante rapido,  cano.
            ta  malo  mirando  coyuntura  ta  su  gastonan,  y  a  bay  den  shaci  di  bono  caro  y  reduci  despues cu pa basta aña e ta-  Y Aruba ta cay bao di super-
            internacional.  Loke  ta  haci  tuma  prestamo  grandi  aña  e  suma  anual  di  interes  cu  bata na un nivel di entre 20  vision imponi pa gobierno di
            diferencia  individual  grandi,  tras aña. Di un debe di 56%  gobierno  mester  paga.  Esey  – 30% di GDP. Aña pasa ta-  Reino.  Por  bisa  cu  en  todo
            ta e punto di salida di 2016,  compara cu GDP na 2007, e  no a logra y na 2013 Jamaica  bata  un  aña  particularmente  caso Aruba tabatin interven-
            unda tambe e debe publico ta  isla a yega na 145% na fin di  a  firma  un  acuerdo  cu  IMF  dificil,  cu  un  caida  di  GDP  cion prome cu nos a yega na
            haci un diferencia grandi. Por  2016.  Na  2013  gobierno  ta-  pa  logra  haya  acceso  na  un  fuerte y un aumento di debe  100%, cu tur su consecuenci-
            bisa cu e paisnan cu problema  bata  obliga  di  pidi  interven-  prestamo di US$ 1 biyon, pa  cu 9 punto di porciento.  anan.
            di  debe  mas  grave,  en  todo  cion di IMF, loke a conduci  por mantene cabes riba awa.
            caso pa e aña aki tin perspec-  na  e  prome  ‘Structural  Ad-  Un di dos Debt Exchange na
            tiva  relativamente  faborabel,  justment  Program’  di  IMF  2012 tampoco a surti efecto.
            aunke  den  tur  caso  ta  trata  den  hopi  aña.  Un  programa  Bao  di  e  deal  cu  IMF  go-
            di  crecemento  economico  riguroso  cu  den  añanan  80  bierno  mester  reforma  su
            modera.                      tabatin  un  reputacion  malo  regimen fiscal, elimina exon-
                                         entre paisnan cu problema fi-  eracion di cierto impuesto, y
            Mirando  nos  propio  pais  cu  nanciero. Un di e consecuen-  yega  na  un  surplus  anual  di
            un  debe  publico  considera-  cianan tabata e retiro na 2014  7.5%,  excluyendo  pago  riba
            bel, y cu perspectiva di crece-  di como 3000 empleado pu-  debe, y yega na un debe bao
            mento  economico  modera  blico, den un intento pa baha
            tambe, con realmente nos ta  e gastonan grandi di e aparato
            para, compara cu e otro pais-  publico. En total, na e altura
            nan den nos region, cu tambe  ey gobierno tabata paga como
            ta den temponan dificil. Riba  26.000  salario,  un  situacion
            e tabel acompañante aki, nos  obviamente  insostenibel.  E
            por mira cu entre e lidernan  medida no a yuda completa-
            den debe publico den region,  mente,  den  e  sentido  cu  no
            Aruba ta figura na luga num-  a bin cu un plan efectivo pa
            ber  7,  tumando  na  cuenta  e  stimula crecimento econom-
            corelacion  debe/GDP  pa  fin  ico nobo. Pa 2017, Barbados
            di 2016. Nos por observa cu  ta  den  espera  di  un  crece-
            Barbados ta e lider indiscuti-  mento modera 1,7%, loke ta
            bel, sigui di cerca pa Jamaica.  bao di e nivel cu nan mester
            Esakinan ta e dos unico pais  pa un recuperacion econom-
            cu  ta  riba  100%  di  GDP  pa  ico. Logra baha nan debe bao
            loke ta nan debe. Un vistazo  di 100% di GDP ya caba ta un
            cortico riba ambos pais pa cu  operacion di varios aña.
            nan situacion specifico.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16