Page 3 - BNDIA ARUBA
P. 3

A3
                                                                                                           LOCAL Diabierna 20 Juli 2018

                               Sobreviviente ta boga pa bin mas dialogo riba suicidio


                                                                      sonality  Disorder.  Loke  sra.  di haci esaki despues di haya  lemanan cu mi nunca a kere
                                                                      Tromp  ta  trece  dilanti  ta  cu  su  diagnosis.  Sinembargo  el  mi  lo  soluciona  di  mi  mes.
                                                                      tin  hopi  manera  pa  lidia  cu  a tuma un momento di rock  Hopi hende ainda ta deal cu
                                                                      trastornonan  mental  apart  bottom pa e por yega na esaki,  e taboe aki. Ami mes tabatin
                                                                      di acudi na medicina y bus-  mirando cu e ta conta nos cu  suerte  pasobra  mi  famia  a
                                                                      ca  tratamento,  mirando  cu  prome cu esaki el a mira cu  sostene mi pa mi busca ayu-
                                                                      ‘den  nos  comunidad  ta  casi  no  tin  cura  pa  cierto  male-  do,  medicamento  y  special-
                                                                      manera  PAAZ  ta  un  palabra  sanan y tabatin indicacion cu  ista.  Pero  tin  hende  cu  nan
                                                                      malo’.  Sinembargo  e  ta  cu-  e no lo biba te mas cu 25 aña  propio famia ta nenga nan di
                                                                      rasha personanan pa ora nan  di  edad.  “Mi  tabata  den  un  busca yudansa y pasobra Aru-
                                                                      ta  lidiando  cu  problemanan  situacion unda mi ta keda bay  ba ta asina chikito e persona
                                                                      mental  nan  no  tin  miedo  di  mas abou, mi yiu a pasa den  tin miedo pa bay eyfo.”
                                                                      busca  ayudo,  pero  pa  agrega  un situacion dificil cu abuso,
                                                                      tecnicanan  manera  medita-  mi relacion tabata venenoso.  Sra. Tromp ta spera cu perso-
                                                                      cion y creatividad na e ayudo  Mi  a  keda  hopi  aña  sin  bay  nanan ta mas habri pa cum-
                                                                      profesional.                 terapia, hopi tempo sin tuma  insa  dialoga  riba  e  topico  di
                                                                                                   medicamento,  pasobra  mi  salud mental pa asina haya sa
                                                                      Dialogo  pa  preveni  sabo-  tabatin  asina  hopi  miedo  pa  unda pa bay y ken pa busca pa
                                                                      tahe propio di busca ayu-    nan label mi como pashent di  mehora. “Pero e ta okay cu bo
                                                                      do                           PAAZ.”                       no ta sinti bo mes bon y bo
                                                                      Sra.  Tromp  ta  haya  impor-                             no a logra sali for di cama. Y
                                                                      tante  pa  comunidad  ta  mas  Loke a bira su situacion ta cu  si bo a logra sali for di cama,
                                                                      habri  pa  papia  riba  temanan  despues cu el a purba suicidio  tin biaha bo ta merece un pa-
                                                                      di  suicidio  y  e  problemanan  el a mira su yiunan y a pensa  bien. Nos mester siña aprecia
                                                                      cu  ta  bin  cu  esaki,  manera  ‘danki  Dios  mi  no  a  muri’.  e cosnan chikito, pasobra nos
                                                                      ‘self  harm’,  cual  e  mes  ta-  “Desde e tempo ey mi ta riba  tur  ta  asina  bou  stress,  yen
                                                                      bata  practica.  Esaki  ta  paso-  un  mision  pa  keda  mehora,  recibo  pa  paga,  tin  cosnan
                                                                      bra hopi biaha e tipo di daño  maske e no ta facil. Pero mi  en  nos  contra,  noticia  malo
                                                                      dirigi riba bo mesun persona  ta wak cu generacionnan jong  tur caminda, famia ta fayece..
                                                                      ta  crea  consecuencianan  di  ta mas habri pa compronde e  nos  comunidad  ta  bou  hopi
                                                                      salud  riba  termino  largo  pa  problemanan aki, pa haci es-  stress.”
                                                                      personanan,  manera  e,  cu  a  pacio pa mi por drecha prob-
            ORANJESTAD  -  Aunke  con pa anda cu agresividad di  sobrevivi un atentado di sui-
            no  tin  siguransa  riba  cu-  hoben.                     cidio. Esaki por ta efectonan
            anto suicidio ta cometi of                                manera haci daño na tendon
            ta  purba  di  comete  actu-  ‘Bida  riba  Aruba  mas  interno dje curpa.
            almente,  den  combersa-     complica’
            cionnan  cu  tanto  exper-   Sr.  van  Gaalen  ta  haya  cu  Un cos cu e ta haya cu mester
            tonan di Fundacion Salud  compara cu 20 aña pasa, co-     ta consciente di dje ta cu hopi
            Mental Aruba (Respaldo),  munidad  no  tabata  scucha  biaha  un  persona  depresivo
            como  un  persona  cu  a  casi  di  suicidio.  Sinembargo  lo ta activamente evitando di
            purba  comete  suicidio  awendia  e  por  mira  cu  aun-  busca  ayudo  of  evitando  su
            den  pasado  y  a  sobrevivi,  ke no tin cifra oficial y no ta  propio  mehoracion  maske  e
            ta cla cu e cantidad di sui-  conoci cuanto suicidio ta sos-  ta consciente di dje. “Ora bo
            cidio ta mas cu antes, posi-  ode compara cu otro pais, bo  ta den un estado depresivo tin
            blemente debi na un bida  ta scucha mas di dje. E dok-    biaha bo sa cu tin cierto cos-
            diario ‘mas complica’.       ter ta refleha tambe riba cu-  nan cu por mehora bo y bo ta
                                         anto casonan nos no ta haya  activamente  depriva  bo  mes
            Durante  añanan  por  a  mira  sa di nan, mirando cu e por  di  dje.  Esey  ta  conta  como
            varios casonan di suicidio bin  compara  cu  antes  no  taba-  self  harm.  Mi  conoce  asina
            dilanti,  cu  esun  mas  recien  tin  asina  hopi  suicidionan  hopi  hende  cu  ta  haci  esaki
            publicamente  conoci  pasan-  cometi  pa  daño  propio  (self  clandestinamente  cu  casi  bo
            do e aña aki mes. Den comb-  harm/geslaagde  zelfmoord),  por bisa el a bira normal.”
            ersacion  cu  Hendrikus  van  si no mas cu tabatin persona
            Gaalen,  director  medico  di  cu tabata tuma un overdosis  Miedo pa busca ayudo pa
            Respaldo, el a indica cu sigur  di pildo.                 via di stigmatisacion
            e casonan cu ta bin dilanti ta                            E experiencia di self harm sra.
            tristo, pero cu di e manera aki  Riba kico posiblemente lo ta  Tromp a pasa den dje person-
            aunke  sea  hende  por  ta  mas  e causa di tin aparentemente  almente,  te  cu  aña  pasa  el  a
            consciente pa haya sa kico ta  mas suicidio cu antes, sr. van  compromete su mes pa stop
            e  señalnan  di  un  trastorno  Gaalen a contesta cu ‘Aruba a
            mental desaroyando pa asina  bira mas complica, mi ta kere
            evita un persona pa perde su  esaki ta un parti importante’.
            bida innecesariamente. Gran  E ta haya cu no tin suficiente
            causa di suicidio por ta male-  desaroyo  cu  meta  pa  baha  e
            sanan mental, manera depre-  peso colectivo di tur e com-
            sion, trastorno bipolar y uzo  plicacionnan aki, manera en-
            di substancia manera droga y  tre otro mas desordo, menos
            alcohol.                     conexion  cu  naturalesa,  mas
                                         pobresa, etc..
            Respaldo ya caba ta dunando
            les  na  scolnan,  principal-  Durante un entrevista cu Mi-
            mente na un grupo di mentor  jenou  Tromp,  un  artesano
            na EPI, pa asina docentenan  local cu ta uzando su artesa-
            por ta mas bij riba kico ta e  nia y arte pa lidia cu trastor-
            sintomanan di muchanan cu  nonan  mental  manera  Post
            por ta den peliger pa haya un  Traumatic  Stress  Disorder
            trastorno  mental,  ademas  di  (PTSD)  y  Borderline  Per-
   1   2   3   4   5   6   7   8