Page 3 - BNDIA ARUBA
P. 3
A3
LOCAL Diabierna 20 Juli 2018
Sobreviviente ta boga pa bin mas dialogo riba suicidio
sonality Disorder. Loke sra. di haci esaki despues di haya lemanan cu mi nunca a kere
Tromp ta trece dilanti ta cu su diagnosis. Sinembargo el mi lo soluciona di mi mes.
tin hopi manera pa lidia cu a tuma un momento di rock Hopi hende ainda ta deal cu
trastornonan mental apart bottom pa e por yega na esaki, e taboe aki. Ami mes tabatin
di acudi na medicina y bus- mirando cu e ta conta nos cu suerte pasobra mi famia a
ca tratamento, mirando cu prome cu esaki el a mira cu sostene mi pa mi busca ayu-
‘den nos comunidad ta casi no tin cura pa cierto male- do, medicamento y special-
manera PAAZ ta un palabra sanan y tabatin indicacion cu ista. Pero tin hende cu nan
malo’. Sinembargo e ta cu- e no lo biba te mas cu 25 aña propio famia ta nenga nan di
rasha personanan pa ora nan di edad. “Mi tabata den un busca yudansa y pasobra Aru-
ta lidiando cu problemanan situacion unda mi ta keda bay ba ta asina chikito e persona
mental nan no tin miedo di mas abou, mi yiu a pasa den tin miedo pa bay eyfo.”
busca ayudo, pero pa agrega un situacion dificil cu abuso,
tecnicanan manera medita- mi relacion tabata venenoso. Sra. Tromp ta spera cu perso-
cion y creatividad na e ayudo Mi a keda hopi aña sin bay nanan ta mas habri pa cum-
profesional. terapia, hopi tempo sin tuma insa dialoga riba e topico di
medicamento, pasobra mi salud mental pa asina haya sa
Dialogo pa preveni sabo- tabatin asina hopi miedo pa unda pa bay y ken pa busca pa
tahe propio di busca ayu- nan label mi como pashent di mehora. “Pero e ta okay cu bo
do PAAZ.” no ta sinti bo mes bon y bo
Sra. Tromp ta haya impor- no a logra sali for di cama. Y
tante pa comunidad ta mas Loke a bira su situacion ta cu si bo a logra sali for di cama,
habri pa papia riba temanan despues cu el a purba suicidio tin biaha bo ta merece un pa-
di suicidio y e problemanan el a mira su yiunan y a pensa bien. Nos mester siña aprecia
cu ta bin cu esaki, manera ‘danki Dios mi no a muri’. e cosnan chikito, pasobra nos
‘self harm’, cual e mes ta- “Desde e tempo ey mi ta riba tur ta asina bou stress, yen
bata practica. Esaki ta paso- un mision pa keda mehora, recibo pa paga, tin cosnan
bra hopi biaha e tipo di daño maske e no ta facil. Pero mi en nos contra, noticia malo
dirigi riba bo mesun persona ta wak cu generacionnan jong tur caminda, famia ta fayece..
ta crea consecuencianan di ta mas habri pa compronde e nos comunidad ta bou hopi
salud riba termino largo pa problemanan aki, pa haci es- stress.”
personanan, manera e, cu a pacio pa mi por drecha prob-
ORANJESTAD - Aunke con pa anda cu agresividad di sobrevivi un atentado di sui-
no tin siguransa riba cu- hoben. cidio. Esaki por ta efectonan
anto suicidio ta cometi of manera haci daño na tendon
ta purba di comete actu- ‘Bida riba Aruba mas interno dje curpa.
almente, den combersa- complica’
cionnan cu tanto exper- Sr. van Gaalen ta haya cu Un cos cu e ta haya cu mester
tonan di Fundacion Salud compara cu 20 aña pasa, co- ta consciente di dje ta cu hopi
Mental Aruba (Respaldo), munidad no tabata scucha biaha un persona depresivo
como un persona cu a casi di suicidio. Sinembargo lo ta activamente evitando di
purba comete suicidio awendia e por mira cu aun- busca ayudo of evitando su
den pasado y a sobrevivi, ke no tin cifra oficial y no ta propio mehoracion maske e
ta cla cu e cantidad di sui- conoci cuanto suicidio ta sos- ta consciente di dje. “Ora bo
cidio ta mas cu antes, posi- ode compara cu otro pais, bo ta den un estado depresivo tin
blemente debi na un bida ta scucha mas di dje. E dok- biaha bo sa cu tin cierto cos-
diario ‘mas complica’. ter ta refleha tambe riba cu- nan cu por mehora bo y bo ta
anto casonan nos no ta haya activamente depriva bo mes
Durante añanan por a mira sa di nan, mirando cu e por di dje. Esey ta conta como
varios casonan di suicidio bin compara cu antes no taba- self harm. Mi conoce asina
dilanti, cu esun mas recien tin asina hopi suicidionan hopi hende cu ta haci esaki
publicamente conoci pasan- cometi pa daño propio (self clandestinamente cu casi bo
do e aña aki mes. Den comb- harm/geslaagde zelfmoord), por bisa el a bira normal.”
ersacion cu Hendrikus van si no mas cu tabatin persona
Gaalen, director medico di cu tabata tuma un overdosis Miedo pa busca ayudo pa
Respaldo, el a indica cu sigur di pildo. via di stigmatisacion
e casonan cu ta bin dilanti ta E experiencia di self harm sra.
tristo, pero cu di e manera aki Riba kico posiblemente lo ta Tromp a pasa den dje person-
aunke sea hende por ta mas e causa di tin aparentemente almente, te cu aña pasa el a
consciente pa haya sa kico ta mas suicidio cu antes, sr. van compromete su mes pa stop
e señalnan di un trastorno Gaalen a contesta cu ‘Aruba a
mental desaroyando pa asina bira mas complica, mi ta kere
evita un persona pa perde su esaki ta un parti importante’.
bida innecesariamente. Gran E ta haya cu no tin suficiente
causa di suicidio por ta male- desaroyo cu meta pa baha e
sanan mental, manera depre- peso colectivo di tur e com-
sion, trastorno bipolar y uzo plicacionnan aki, manera en-
di substancia manera droga y tre otro mas desordo, menos
alcohol. conexion cu naturalesa, mas
pobresa, etc..
Respaldo ya caba ta dunando
les na scolnan, principal- Durante un entrevista cu Mi-
mente na un grupo di mentor jenou Tromp, un artesano
na EPI, pa asina docentenan local cu ta uzando su artesa-
por ta mas bij riba kico ta e nia y arte pa lidia cu trastor-
sintomanan di muchanan cu nonan mental manera Post
por ta den peliger pa haya un Traumatic Stress Disorder
trastorno mental, ademas di (PTSD) y Borderline Per-