Page 42 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การดูสภาพจิต
P. 42
562
ทีนี้ เมื่อมีบรรยากาศรองรับอันนี้ สิ่งที่พิจารณาต่อไปก็คือว่า เมื่อเห็นว่ากายหรือตัวนั่งอยู่ใน บรรยากาศของความว่าง นั่งอยู่ในบรรยากาศของความสงบ แล้วอารมณ์ที่กระทบทางทวารทั้งหกปรากฏ อยู่ในบรรยากาศของความว่างความสงบนั้นด้วยหรือเปล่า ? อันนี้ต้องมีเจตนาที่จะสังเกต มีเจตนาที่จะให้ อ า ร ม ณ น์ นั ้ เ ก ดิ อ ย ใ่ ู น ค ว า ม ว า่ ง เ ก ดิ อ ย ใ่ ู น บ ร ร ย า ก า ศ อ ย า่ ง เ ช น่ ข ณ ะ ท เี ่ ร า ไ ด ย้ นิ เ ส ยี ง ใ ห เ้ ส ยี ง เ ข า เ ก ดิ อ ย ใ่ ู น ท ี ่ วา่ ง ๆ ใหเ้ กดิ อยใู่ นบรรยากาศ เหมอื นกบั ทเี่ หน็ วา่ รปู นตี้ งั้ อยใู่ นความสงบ ถา้ ใหเ้ สยี งนนั้ เกดิ อยใู่ นบรรยากาศ ของความสงบด้วย อันนี้เรียกว่ามีบรรยากาศรองรับในการรับรู้อารมณ์
ทีนี้ เมื่ออารมณ์เหล่านั้นเกิดอยู่ในความสงบ การยกจิตขึ้นสู่วิปัสสนา ก็คือมีเจตนาที่จะเข้าไปรู้ว่า เสียงที่ปรากฏอยู่ในบรรยากาศของความสงบนั้นเกิดดับอย่างไร เสียงที่ปรากฏอยู่ในบรรยากาศของความ สงบนั้นอาจจะเกิดอยู่ไกล อยู่ใกล้ อยู่ซ้าย อยู่ขวา อยู่ข้างหน้า อยู่ข้างบน หรืออยู่ตาแหน่งไหนก็ตาม แต่ รู้สึกได้ว่าเขาเกิดขึ้นอยู่ในบรรยากาศของความสงบ จุดหนึ่งที่เราพึงสังเกตด้วยก็คือว่า เมื่อเห็นอารมณ์ ต่าง ๆ หรือเมื่อเห็นเสียงเกิดอยู่ในความสงบในลักษณะอย่างนี้ รสชาติของอารมณ์เป็นอย่างไร... เสียงที่ เกิดขึ้นมามีรสชาติไหม หรือรู้สึกเฉย ๆ เบา ๆ หรือรู้สึกมีแต่เสียงที่คมชัดขึ้นมาแล้วดับไป คมชัดขึ้นมา แล้วดับไป... อันนี้อย่างหนึ่ง
ไม่ใช่แค่เสียงธรรมะ เสียงอาจารย์พูด แม้แต่เสียงทั่วไปในชีวิตประจาวันของเรา การที่เราสังเกต แบบนี้จะทาให้เรารับรู้อารมณ์ต่าง ๆ ด้วยความรู้สึกที่ไม่มีตัวตนไม่มีเรา อาจารย์ใช้คาว่า “เรา” รับรู้อารมณ์ ต่าง ๆ ก็จริง แต่ในขณะนั้นความรู้สึกที่ว่างเบาที่รู้ถึงเสียงที่เกิดขึ้นในความว่างนั้นไม่มีความรู้สึกว่าเป็นเรา รู้ถึงอาการที่เกิดขึ้นในบรรยากาศของความว่าง ทีนี้ เสียงที่กาลังเกิดขึ้น เกิดขึ้นอยู่ตาแหน่งไหน เรามุ่งไปสู่ ตาแหน่งนั้น มุ่งเข้าไปที่จุดเกิดของเสียง มุ่งเข้าไปกาหนดรู้อาการเกิดดับของเสียงว่าเขาเกิดดับในลักษณะ อย่างไร อันนี้คือมีเจตนาที่จะรู้ถึงอาการเกิดดับ เราก็จะเห็นอาการเกิดดับของอารมณ์นั้น ๆ ว่าเขาดับใน ลักษณะอย่างไร
ทีนี้ เมื่อสามารถให้เสียงเกิดขึ้นอยู่ในบรรยากาศของความสงบหรือความเบาได้ แล้วอารมณ์อื่น ? อันนี้เราจะต้องกาหนดรู้ในลักษณะเดียวกัน สมมติว่า มีเวทนาเกิดขึ้น มีความปวดเกิดขึ้น มีอาการคันเกิด ขึ้น ให้อารมณ์นั้นเกิดอยู่ในบรรยากาศเช่นเดียวกัน ทาไมเราถึงให้อารมณ์เหล่านั้นเกิดอยู่ในบรรยากาศได้ เราเป็นคนเข้าไปแทรกแซงหรือเปล่า ? เราสามารถกาหนดจิตเราให้ว่างให้กว้างเป็นบรรยากาศได้ และเมื่อ สภาพจิตเราเป็นบรรยากาศอยู่ก่อนแล้ว จึงเห็นว่าเขาเกิดอยู่ในบรรยากาศได้ ดังนั้นเมื่อเห็นว่าเวทนาที่เกิด ขนึ้ เกดิ อยใู่ นบรรยากาศของความวา่ ง ตอ่ ไปกเ็ ขา้ ไปกาหนดรถู้ งึ อาการของเวทนาทเี่ กดิ อยใู่ นบรรยากาศนนั้ ว่ามีการเปลี่ยนแปลงเกิดดับอย่างไร ตรงนี้คือมีเจตนาที่จะเข้าไปรู้
อีกอย่างหนึ่ง เสียงที่ได้ยิน (ที่เกิดขึ้นอยู่ในบรรยากาศ) มีรสชาติหรือเปล่า ? เวทนาที่เกิดขึ้นอยู่ใน บรรยากาศนั้นบีบคั้นจิตใจหรือเปล่า ? เวทนาที่ปรากฏขึ้นมาในบรรยากาศทาให้กิเลสเกิดไหม ? พูดง่าย ๆ ก็คือว่า เมื่อเวทนาที่เกิดขึ้นมาเกิดอยู่ในบรรยากาศของความสงบเกิดในความว่าง เวทนานั้นจะทาให้เกิด ความขนุ่ มวั ความเศรา้ หมองหรอื ทา ใหก้ เิ ลสเกดิ ขนึ้ หรอื เปลา่ ? เวทนานนั้ ทา ใหเ้ กดิ ความวติ ก เกดิ ความกงั วล
