Page 15 - 20190928

Zaterdag 28 september 2019 Achtergrond 15
bekering en bevoogding

te men niet te discrimineren, menscholen voor jongens in de
maar op grond van sekse blijk- verschillende stadswijken door
baar wel. De school droeg een individuele Nederlandse onder-
viertal jaren bij aan de alfabetise- wijzers in dienst van de katholie-
ring en individuele ontwikkeling ke kerk opgericht.” (…)
van jongens uit de volksklasse. ,,In de periode 1880-1915
Of het onderwijs op deze school maakte de kerk een omslag in
de sociale stijging van individue- het beleid en werd er een relatie
le leerlingen bevorderde, is door gelegd tussen schrijnende ar-
de afwezigheid van bronnen niet moede, werkloosheid en onze-
meer na te gaan.” Deze school delijkheid. Met de oprichting
ging dus dicht, maar onderwijs van twee armenscholen voor
is niet te sluiten en gaat altijd jongens in 1885 werd een groot
door. aantal jongens ‘letterlijk van de
straat opgeraapt’ die in korte tijd
zeer goed leerden lezen en
Onder wijs?
Pas op de plaats. Het woord schrijven. Naast de geestelijke
‘onderwijs’ is een raar woord. en zedelijke ontwikkeling pro-
Het komt van onderricht, onder- beerden de pastoors waar moge-
vraging en is in onze taal vanaf lijk hulp te bieden om het mate-
het begin verbonden aan de cate- riële bestaan van hun parochia-
chismus, het godsdienstonder- nen te verbeteren. Door sociale
wijs van vraag, ‘Waartoe zijn wij projecten probeerden de geeste-
op aarde?’ en antwoord ‘Om lijken de jongens uit arme ge- Personeel St. Jozefschool in 1914. Links op de foto Antonio de Groot die in 1915 in het openbaar
God te dienen en daardoor in de zinnen na het verlaten van de la- onderwijs benoemd werd. Hij was een van de eerste kleurlingen die als onderwijzer in over-
hemel te komen’, ofwel de ka- gere school voor te bereiden op heidsdienst werkte.
tholieke kerk. de arbeidsmarkt en het vader-
Zijn we alleen maar ‘onder’ schap. Pastoor Ludovicus Jan-
wijs en boven niet? Zit in ‘onder’ sen (1845-1921) begon in 1882
niet te veel de impliciete be- op Pietermaai een gezellenvere- wust te worden van het heikele
tekenis van lager, zoals de niging, Union di San Hosé, voor punt van instructietaal: ,,Gou-
onderklasse of de lagere klasse. de leeftijdsgroep van vijftien tot verneur-generaal Kikkert klaag-
Zijn leerlingen onderdanig? dertig jaar. Meer dan tachtig ge- de in zijn verslag over het jaar
Houden leraren ze eronder? Is zellen leerden tot 1817 over de oppervlakkige ken-
het onderwijs van nu, het 1897 een ambacht en bouwden nis van de Nederlandse taal in de
systeem dus, niet te veel blijven arbeidershuisjes om aan een ge- kolonie. Negen jaar Britse bezet-
steken in het onderwijs ten tijde zin te beginnen. Er was ook ver- ting had het Engels populair ge-
van net na de industriële revolu- tier in de vorm van toneel en maakt onder de geschoolde
tie? Wordt het niet tijd voor ge- muziek.” jeugd. Het was daarom niet ver-
zonder wijs? Tot hier deze pas op Over de spanningen tussen rassend dat artikel 9 van het Pro-
de plaats. de protestanten en de katholie- visioneel Reglement van het
ken in Aruba, meldt Donk bij- Deze ansichtkaart is uit het eerste kwart van de 20e onderwijs van 1819 Nederduits
voorbeeld: ,,In de periode 1816- eeuw. De vrouwen, mannen en kinderen zijn voor de of Nederlands als dé verplichte
1863 waren de verhoudingen foto extra netjes gekleed. De woonomstandigheden instructietaal op de landsscho-
Beleidsomslag
tussen de protestanten en katho- zijn slecht. De tekst ‘een gelukkige negerfamilie’ heeft len voorschreef. Naar het voor-
van katholieke kerk
,,Tot 1885 bezochten veel arme lieken uit de hogere en middel- een propagandistisch effect. beeld van het moederland waar
katholieke jongens de gemeng- ste standen over het algemeen dialecten en streektalen via het
de scholen van de zusters of het redelijk. Men leefde naast elkaar onderwijs bestreden werden,
openbaar onderwijs. De zonen en gedoogde andersgelovigen, moest het ‘bedorven Spaans’
van meer vermogende katholie- maar af en toe werden de tegen- dan het begrip ‘proselietenma- 1844 van Doortje Gorsira, een (Papiaments) van Curaçao aan-
ke ouders zaten op particuliere stellingen duidelijk zichtbaar. kerij’ gebruikt. Dat de bekeer- minderjarig protestants meisje, gepakt worden. Volgens kolonel
scholen. Vanaf dit jaar werden De bekering van iemand tot een ling een bewuste keuze tot ge- door bisschop Niewindt had de Jan Verveer die in 1825 een rap-
onder het beheer van de katho- ander geloof gaf aanleiding tot loofsverandering maakte, werd meeste gevolgen. Dit heftige in- port voor de koning schreef over
lieke kerk aparte burger- en ar- conflicten. In de bronnen werd meestal ontkend. De herdoop in cident zorgde ruim een jaar voor de toestand op het eiland Cura-
een gespannen verhouding tus- çao was een consequent taalbe-
sen de twee kerkgenootschap- leid vereist.”
pen. De protestantse Curaçaose De opvatting die bij veel men-
elite vroeg het koloniale bestuur sen tegenwoordig heerst dat de
maatregelen tegen de bisschop fraters of zusters in het onder-
te nemen. Gezaghebber Van Ra- wijs in het verleden de kinderen
ders besloot toen het luiden van hadden verboden om het Papia-
de kerkklokken aan strikte re- mentu op school te gebruiken, is
gels te binden. Ook werd het rei- fout. Het zijn niet de katholie-
zen van geestelijken tussen de ken geweest die dit verbod heb-
eilanden beperkt. Het koloniale ben bedacht, in tegendeel, de ka-
bestuur moest voortaan eerst tholieken hebben juist vanaf het
met iedere reis van een geestelij- begin gepleit voor het gebruik
ke akkoord gaan. En Niewindt van de moedertaal van de leer-
werd uit de schoolcommissie op lingen. Nee, het was de eilands-
Curaçao gezet.” Lees zelf verder regering die de kwelling van les
hoe een katholieke mis in Kra- in de taal van de overheerser
lendijk werd verstoord, op oude- heeft opgelegd.
jaarsdag van het jaar 1844. Veel dank aan geschiedkundi-
ge Ronald Donk voor dit goed
leesbaar geschreven boek. Ho-
Voertaal op school
Wie denkt dat de discussie vol pelijk moeten we niet weer een
geklaag over de beheersing van eeuw wachten om een dergelijk
het Nederlands in het onderwijs boek te mogen verwelkomen
Zicht op Kralendijk in 1907; het stadje had twee kerken en twee scholen, een openbare en een tegenwoordig iets nieuws is, is over het onderwijs van 1916 tot
katholieke school. dit interessant te lezen, en be- 2010.