Page 11 - DESPA
P. 11
A4 LOCAL
Diabierna 2 Juni 2017
Autoridad di salud publico mester monitor consumo di pisca
contamina cu derame di azeta
ORANJESTAD – E pres- ma organico fundamental di Nan ta pisca di e famia
encia di mancha di azeta ser humano, nan ta: pulm- “Scombridae” (tuna, mero,
pisa of fuel oil cerca di on, aparato gastro intestinal dorado (Mahi Mahi), boni-
nos costa nort y oost causa (stoma y tripanan) y sistema to, mulato...), cu ora nan ta
eventualmente di e de- nervioso. Ora cu un persona den mal estado su consumo
rame presenta tres luna ta resulta intoxica ya sea cu ta ocasiona draaimento di
pasa na Trinidad & Toba- contacto directo of indirecto cabes, sacamento diarea, sed,
go, tin otro banda di me- (consumo di alimento con- grawatamento, etc..
daya talbes mas grandi cu tamina cu TPH), nan por
e impacto ecologico riba haya problema cu pulmon Pero mester tene na cuenta
nos isla. manera: tosamento, ansha- cu no tur sorto di pisca in-
mento, problema cu bos, toxica tin di haber cu derame
E tin di haber cu e efectonan iritacion di boca, faringe y di TPH. Ya cu intoxicacion
cu lo por produci e consumo tripanan. Tambe sacamento, di piscanan shiwata manera
di piscanan contamina cu mareo, problema cu bariga, e picuda ta frecuente den nos
TPH pa nos comunidad den etc.. region Caribe.
general. E ta keda un preocu- roso pa salud di hende. aki. Si nan ta saludabel of Aunke e ta menos frecuente, E shiwata ta un forma comun
pacion y un tarea adicional pa si nan ta presenta riesgo pa pero e pashentnan su sistema di intoxicacion di alimento
departamento di Salubridad Entre nan ta wordo men- salud di hende. Cantidad di nervioso central (SNC) lo pa e consumo di piscanan
Publico lo cuminsa monitor ciona e tipo di “hidrocarburo articulonan cientifico ta papia por resulta afecta. E sinto- cu ta come otro piscanan
e posibel casonan di persona aromatico policiclico” (PAH) di e nivel toxico cu ta presenta manan ta: bruhamento, e ta mas chikito cu ta produci su
intoxica cu e consumo di pis- cu ta sostene substancia cu e diferente especie di pisca cu reacciona masha slow, falta di mes toxico natural y nan ta
ca intoxica. lo por causa cancer. Pues de- ta wordo consumo den nos orientacion, etc.. biba den e areanan di rifnan
pendiendo di e composicion dieta normal manera picuda, di coral unda ta come alg. E
Efecto di TPH di e azeta crudo, e grado di mulato, etc.. Tin resultado di Intoxicacion cu TPH y malesa aki ta causa pa e toxico
Aunke actualmente lo tuma concentracion di PAH lo ta investigacion haci na Cata- shiwata produci pa cierto “dinoflage-
luga un investigacion riba e mas of menos grandi, segun luña (Spaña) -unda consumo E intoxicacion produci pa lado”. E piscanan chikito aki
composicion di e tarballs y e cantidad cu a lek den lama. di pisca di careta pa ehempel consumo di pisca y otro es- ta wordo comi pa e piscanan
patches, ya sea cu ta trata di Den caso di petroli menos tuna, mulato, dorado y pes pecie marino contamina ta mas grandi te ora cu e ta yega
RGM 380 centistokes Fuel resulta dificil pa identifica, na e consumo di ser humano.
Oil of di Bunker Tipo C, nan pisa, e presencia di PAH ta spada ta forma parti di nan cual ta contamina si of no ya Mas grandi e pisca aki ta; mas
mas grandi. Aunke di otro dieta habitual cu ta indica cu
ta hidrocarburo (TPH, na sea pa nan color of holo. E concentracion di toxina e tin.
Ingles) cu ta contene can- banda ta wordo informa cu si un adulto di 70 kilo di peso pisca shiwata ta otro sorto di Si e persona ta come un pisca
e Bunker Tipo C (ekivalente ta consumi diariamente 1,1
tidad di elementonan kimico intoxicacion, ya cu e pisca aki cu un concentracion grandi
mescla entre nan mes. Algun na e fuel oil 6) ta contene mas microgram di cadmio, 2 mi- ta smaak bon, tin bon color y di e toxina aki, e ta presenta e
crogram di chumbo y 9,9 mi-
PAH. E azeta pisa aki ta cua-
di e TPH presente den azeta su carni ta mustra bon. Mien- sintoma di shiwata. E toxina
crudo tin un nivel toxico pa ter biaha mas contaminando crogram di mercurio, entre e tras cu esun intoxica cu TPH aki ta afecta e ser humano,
cu e petroli mes.
metalnan mas pisa.
ser humano, caminda mayo- ta net lo contrario. E piscanan
ria di nan ainda no a keda Nos autoridad di salud mes- shiwata nan sintomanan ta pero no e piscanan. Tur aña
ta wordo raporta alrededor di
ter evalua cual ta e risico cu E consumo di alimento
descubri e grado di peliger. aparece despues cu bo a come
Pero tin elementonan kimico nos comunidad lo por core manera pisca contamina cu nan, nan ta: mareo, dolor di 50 mil caso di intoxicacion pa
si nan ta consumi e piscanan TPH lo por afecta tres siste-
piscanan shiwata.
cu ta resulta toxico y pelig- bariga, diarea pisa, rash, etc..
Sondeo di siguridad di remedi
ORANJESTAD – Reci- di remedi na pashentnan. A A base di informacion col-
entemente Inspeccion enfatisa riba con cuidadoso ecta, Inspeccion di Salud a
di Salud Aruba (IVA) a esaki ta tuma luga. IVA a duna recomendacionnan pa
presenta e resultadonan bishita 14 dokter di cas y 4 minimalisa problemanan di
di e rapport di e prome botica durante e periodo aki siguridad di remedi, pa evita
sondeo di siguridad di y tabatin varios encuentro entre otro duna pashent re-
remedi na HAVA (asocia- cu dokter di cas cu no tabata medi robes of dosis robes. A
cion di dokternan di cas) inclui den e 14 dokternan di base di e recomendacionnan
y VAA (asociacion di boti- cas, cu e meta pa haya un bis- lo traha un plan di ehecucion
carionan). ta mas representativo di dok- pa inspeccion por monitor e
ternan di cas na Aruba. progreso.
E sondeo aki a tuma luga di
januari pa april 2017, y ta-
batin como meta pa haya un
bista amplio di e proceso di
prescripcion y entregamento
E topico di siguridad di re- (p.e. dokter di cas, botica) y
medi ta un di e seis topiconan esunnan den e di dos liña di
clave cu IVA lo enfoca riba cuido (p.e. specialista). Den
dje den e añanan venidero. E e simannan cu ta bin, IVA lo
topico aki a haya prioridad pa duna informacion mas am-
motibo cu e ta un topico cu plio di e resultadonan di e
ta di importancia pa e dife- sondeo y tambe recomenda-
rente dunadonan di cuido cionnan duna na e diferente
den e prome liña di cuido partnernan.