Page 11 - DESPA
P. 11

A4      LOCAL
                     Diabierna 2 Juni 2017

                         Autoridad di salud publico mester monitor consumo di pisca

                                                      contamina cu derame di azeta


            ORANJESTAD  –  E  pres-                                                                ma organico fundamental di  Nan  ta  pisca  di  e  famia
            encia  di  mancha  di  azeta                                                           ser  humano,  nan  ta:  pulm-  “Scombridae”  (tuna,  mero,
            pisa  of  fuel  oil  cerca  di                                                         on,  aparato  gastro  intestinal  dorado  (Mahi  Mahi),  boni-
            nos costa nort y oost causa                                                            (stoma y tripanan) y sistema  to,  mulato...),  cu  ora  nan  ta
            eventualmente  di  e  de-                                                              nervioso. Ora cu un persona  den  mal  estado  su  consumo
            rame  presenta  tres  luna                                                             ta  resulta  intoxica  ya  sea  cu  ta  ocasiona  draaimento  di
            pasa na Trinidad & Toba-                                                               contacto directo of indirecto  cabes, sacamento diarea, sed,
            go, tin otro banda di me-                                                              (consumo  di  alimento  con-  grawatamento, etc..
            daya talbes mas grandi cu                                                              tamina  cu  TPH),  nan  por
            e  impacto  ecologico  riba                                                            haya  problema  cu  pulmon  Pero  mester  tene  na  cuenta
            nos isla.                                                                              manera:  tosamento,  ansha-  cu  no  tur  sorto  di  pisca  in-
                                                                                                   mento,  problema  cu  bos,  toxica tin di haber cu derame
            E tin di haber cu e efectonan                                                          iritacion  di  boca,  faringe  y  di  TPH.  Ya  cu  intoxicacion
            cu lo por produci e consumo                                                            tripanan.  Tambe  sacamento,  di  piscanan  shiwata  manera
            di  piscanan  contamina  cu                                                            mareo,  problema  cu  bariga,  e picuda ta frecuente den nos
            TPH pa nos comunidad den                                                               etc..                        region Caribe.
            general. E ta keda un preocu-  roso pa salud di hende.    aki.  Si  nan  ta  saludabel  of    Aunke e ta menos frecuente,  E shiwata ta un forma comun
            pacion y un tarea adicional pa                            si  nan  ta  presenta  riesgo  pa   pero e pashentnan su sistema  di  intoxicacion  di  alimento
            departamento  di  Salubridad   Entre  nan  ta  wordo  men-  salud  di  hende.  Cantidad  di   nervioso  central  (SNC)  lo   pa  e  consumo  di  piscanan
            Publico lo cuminsa  monitor   ciona e tipo di “hidrocarburo  articulonan cientifico ta papia   por  resulta  afecta.  E  sinto-  cu  ta  come  otro  piscanan
            e posibel casonan di persona   aromatico policiclico” (PAH)  di e nivel toxico cu ta presenta   manan  ta:  bruhamento,  e  ta   mas chikito cu ta produci su
            intoxica cu e consumo di pis-  cu  ta  sostene  substancia  cu  e diferente especie di pisca cu   reacciona masha slow, falta di   mes  toxico  natural  y  nan  ta
            ca intoxica.                 lo por causa cancer. Pues de-  ta  wordo  consumo  den  nos   orientacion, etc..       biba den e areanan di rifnan
                                         pendiendo di e composicion  dieta normal  manera picuda,                               di coral unda ta come alg. E
            Efecto di TPH                di  e  azeta  crudo,  e  grado  di  mulato, etc.. Tin resultado di   Intoxicacion  cu  TPH  y   malesa aki ta causa pa e toxico
            Aunke  actualmente  lo  tuma   concentracion  di  PAH  lo  ta  investigacion  haci  na  Cata-  shiwata              produci pa cierto “dinoflage-
            luga  un  investigacion  riba  e   mas of menos grandi, segun  luña (Spaña) -unda consumo   E  intoxicacion  produci  pa   lado”. E piscanan chikito aki
            composicion  di  e  tarballs  y   e cantidad cu a lek den lama.  di pisca di careta pa ehempel   consumo  di  pisca  y  otro  es-  ta wordo comi pa e piscanan
            patches, ya sea cu ta trata di   Den  caso  di  petroli  menos  tuna,  mulato,  dorado    y  pes   pecie  marino  contamina  ta   mas grandi te ora cu e ta yega
            RGM  380  centistokes  Fuel                                                            resulta  dificil  pa  identifica,   na e consumo di ser humano.
            Oil of di Bunker Tipo C,  nan   pisa,  e  presencia  di  PAH  ta  spada  ta  forma  parti  di  nan   cual ta contamina si of no ya   Mas grandi e pisca aki ta; mas
                                         mas  grandi.  Aunke  di  otro  dieta habitual cu ta indica cu
            ta  hidrocarburo    (TPH,  na                                                          sea  pa  nan  color  of  holo.  E   concentracion di toxina e tin.
            Ingles)  cu  ta  contene  can-  banda  ta  wordo  informa  cu  si un adulto di 70 kilo di peso   pisca shiwata  ta otro sorto di   Si e persona ta come un pisca
                                         e Bunker Tipo C (ekivalente  ta  consumi  diariamente  1,1
            tidad di elementonan kimico                                                            intoxicacion, ya cu e pisca aki   cu  un  concentracion  grandi
            mescla entre nan mes. Algun   na e fuel oil 6) ta contene mas  microgram di cadmio, 2 mi-  ta smaak bon, tin bon color y   di e toxina aki, e ta presenta e
                                                                      crogram di chumbo y 9,9 mi-
                                         PAH. E azeta pisa aki ta cua-
            di e TPH presente den azeta                                                            su carni ta mustra bon. Mien-  sintoma di shiwata.  E toxina
            crudo tin un nivel toxico pa   ter biaha mas contaminando  crogram di mercurio, entre e   tras cu esun intoxica cu TPH   aki  ta  afecta  e  ser  humano,
                                         cu e petroli mes.
                                                                      metalnan mas   pisa.
            ser humano, caminda mayo-                                                              ta net lo contrario. E piscanan
            ria  di  nan  ainda  no  a  keda   Nos autoridad di salud mes-                         shiwata  nan  sintomanan  ta   pero  no  e  piscanan.  Tur  aña
                                                                                                                                ta wordo raporta alrededor di
                                         ter evalua cual ta e risico cu  E  consumo  di  alimento
            descubri  e  grado  di  peliger.                                                       aparece despues cu bo a come
            Pero tin elementonan kimico   nos  comunidad  lo  por  core  manera  pisca  contamina  cu   nan, nan ta:  mareo, dolor di   50 mil caso di intoxicacion pa
                                         si nan ta consumi e piscanan  TPH lo por afecta tres siste-
                                                                                                                                piscanan shiwata.
            cu  ta  resulta  toxico  y  pelig-                                                     bariga, diarea pisa, rash, etc..
                                                       Sondeo di siguridad di remedi

            ORANJESTAD  –  Reci-         di  remedi  na  pashentnan.  A  A  base  di  informacion  col-
            entemente      Inspeccion    enfatisa  riba  con  cuidadoso  ecta,  Inspeccion  di  Salud  a
            di  Salud  Aruba  (IVA)  a   esaki  ta  tuma  luga.  IVA  a  duna  recomendacionnan  pa
            presenta  e  resultadonan    bishita  14  dokter  di  cas  y  4  minimalisa  problemanan  di
            di  e  rapport  di  e  prome   botica durante e periodo aki  siguridad di remedi, pa evita
            sondeo  di  siguridad  di    y  tabatin  varios  encuentro  entre  otro  duna  pashent  re-
            remedi na HAVA (asocia-      cu dokter di cas cu no tabata  medi robes of dosis robes. A
            cion di dokternan di cas)    inclui den e 14 dokternan di  base di e recomendacionnan
            y VAA (asociacion di boti-   cas, cu e meta pa haya un bis-  lo traha un plan di ehecucion
            carionan).                   ta mas representativo di dok-  pa inspeccion por monitor e
                                         ternan di cas na Aruba.      progreso.
            E sondeo aki a tuma luga di
            januari  pa  april  2017,  y  ta-
            batin como meta pa haya un
            bista amplio di e proceso di
            prescripcion y entregamento





                                                                                                   E  topico  di  siguridad  di  re-  (p.e.  dokter  di  cas,  botica)  y
                                                                                                   medi ta un di e seis topiconan  esunnan den e di dos liña di
                                                                                                   clave  cu  IVA  lo  enfoca  riba  cuido  (p.e.  specialista).  Den
                                                                                                   dje den e añanan venidero. E  e simannan cu ta bin, IVA lo
                                                                                                   topico aki a haya prioridad pa  duna  informacion  mas  am-
                                                                                                   motibo cu e ta un topico cu  plio  di  e  resultadonan  di  e
                                                                                                   ta  di  importancia  pa  e  dife-  sondeo y tambe recomenda-
                                                                                                   rente  dunadonan  di  cuido  cionnan duna na e diferente
                                                                                                   den  e  prome  liña  di  cuido  partnernan.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16