Page 36 - VOS DEC 19
P. 36

A3
                                                                                                           LOCAL Dialuna 19 December 2016

            Departamento di Salud Publico ta informa:

                       Ta nota aumento den casonan di bruela na Aruba


            ORANJESTAD  -    Re-         fermedad  unda  nan  sistema                              lor di cabes. Despues di 2 pa  manan. Tambe por tuma un
            cientemente     na    dife-  inmunologico  ta  abou,  bru-                             3 dia ta aparece un rash riba  antihistaminico  pa  alivia  e
            rente  scol  na  Aruba  tin  ela por trece cu ne complica-                             e  curpa  completo  y  bulto  grawatamento.
            muchanan ta kedando cas  cionnan serio. Mas ainda ora                                  ta  cuminsa  aparece  sigui  pa
            pa motibo di bruela. Bru-    ta trata di mucha bou di 2 aña                            blaarnan cu ta grawata masha  Den caso cu bo ta duda si ta
            ela tambe ta wordo yama  di edad, hende muhe na es-                                    hopi mes.                    trata di bruela, tuma contacto
            chickenpox,  lechina,  wa-   tado cu nunca a haya bruela,                                                           cu bo dokter di cas. Ki ora si
            terpokken.  Bruela  ta  un  persona  cu  poco  resistencia                             Poco  poco  e  blaarnan    yena  mester  tuma  contacto  cu  bo
            enfermedad causa pa e vi-    pa  enfermedad  p.e.  HIV  /                              cu likido ta kibra, seca y cay. E  dokter  di  cas  ta  ora  esun  cu
            rus varicella zoster.        AIDS of cancer, pashent cu a                              bultonan ta aparece riba cara  bruela  ta  na  riesgo  serio  pa
                                         haci  un  transplante,  persona                           pa sigui plama riba full e cur-  haya  complicacion,  si  e  per-
            E virus ta pega y pasa masha  cu ta tumando tratamento di                              pa, e blaarnan ta aparece e.o.  sona tin un sistema inmuno-
            lihe di un persona cu bruela  chemo  of  ta  uza  steroids  pa                         den boca, riba cuero di cabes  logico  abou,  ta  hende  muhe
            pa otro persona cu nunca no  basta tempo.                                              y na e parti intimo.         na  estado  of  ta  haya  sinto-
            a haya bruela.                                                                                                      manan manera keintura cu ta
                                         E  sintomanan  di  bruela  den                            Ta  recomenda  pa  adulto  y  dura mas cu 4 dia, ora cual-
            Bruela  ta  plama  pa  contacto  e  prome  dianan  ta  keintura                        muchanan  cu  bruela  keda  kier area riba e curpa ta bira
            directo, via aire ora di tosa of  leve,  malestar  di  curpa,  do-                     cas ora nan tin bruela y avisa  hopi cora of sensitivo of blaar
            nister, pero tambe ora ta mi-                                                          dokter di cas, scol of trabou.  ta  cuminsa  saca  pus,  ta  sinti
            shi cu e blaarnan of ta inhala                                                         Despues  cu  tur  blaar  seca  hopi malo mes, tin dificultad
            e virus cu ta sali for di e blaar-                                                     anto e ora ey por bay scol bek  pa lanta cana of ta tur turdi,
            nan  cu  ta  kibra.  E  ta  tuma                                                       of reanuda trabou.           tin dificultad pa cana, su nek
            10  te  21  dia  pa  haya  bruela                                                                                   ta  stijf,  tin  sacamento  fre-
            despues cu un persona a bin                                                            Importante  pa  no  grawata  e  cuente, tin dificultad pa hala
            den contacto cu esun cu tin                                                            blaarnan, pa motibo cu e por  rosea of tin tosamento pisa.
            bruela. Unabes bo haya bru-                                                            keda  infecta  cu  bacteria.  E
            ela masha poco biaha bo por                                                            herida  por  coy  un  infeccion  Pa  esunnan  cu  nunca  a  bin
            keda infecta y haya bruela di                                                          y trece complicacion pa salud  den  contacto  cu  bruela  y  ta
            nobo.                                                                                  cu  ne.  Por  baña  cu  remedi  core  riesgo  di  haya  compli-
                                                                                                   di  tera  pa  fresca  e  cuero:  te  cacion si nan haya bruela por
            E enfermedad ta dura mas of                                                            di caneblum of herbe blachi  tuma  vacuna  contra  bruela.
            menos  7  dia  y  ta  cura  di  su                                                     di  mango,  ratonero  of  sho-  E vacuna ta consisti di 2 do-
            mes cerca un persona bon di                                                            shoro. Tambe por uza lotion  sis.  Actualmente  no  tin  va-
            salud. Pero cerca un persona                                                           medicinal riba e blaarnan pa  cuna  disponibel  na  Seccion
            di  edad  halto  of  un  persona                                                       fresca. No tin remedi pa bru-  di  Malesanan  Contagioso
            cu ta sufri di un of otro en-                                                          ela, pero si pa alivia e sinto-  (DBZ).

            ‘Palabra violencia domestico mester bira  amor domestico’
                     Mester inicia ataca fenomeno di violencia domestico na scol mes


            ORANJESTAD – Docente  esun  cu  tin  biaha  ta  warda  moderno  e  situacion  aki  ta  mestico cu e mucha homber  do e muchanan cu a biba y cu
            di  formacion  personal  di  hopi  dolor  cu  hende  muhe.  creando  problema  pa  hende  den scol mes, pero tambe den  a wordo lanta den un ambi-
            Unit di Economia na EPI,  P’esey den algun caso di vio-   homber  mes,  pero  pa  nan  famianan.                    ente no sano di violencia do-
            Roland  Tromp  a  bin  cu                                                                                           mestico.
            un  enfoke  nobo  y  intere-
            sante  riba  e  problema  di                                                                                        Si  un  materia  di  formacion
            violencia  domestico.  Du-                                                                                          personal  ta  yuda  kibra  e  ca-
            rante  un  presentacion  cu                                                                                         dena di violencia domestico,
            el a haci pa Fundacion Pa                                                                                           meneer  Tromp  a  laga  sa,  cu
            Hende Muhe den Dificul-                                                                                             e  ta  purba  cu  e  por  bira  un
            tad (FHMDD), sr. Tromp                                                                                              instrumento  pa  atende  cu  e
            for di perspectiva di hen-                                                                                          asunto aki. Ya cu den su ma-
            de  homber,  a  propone  cu                                                                                         teria e tin un curriculum cu
            enbes  di  menciona  e  pal-                                                                                        ta yama escogencia di pareha
            abra  violencia  domestico                                                                                          cu ta un modulo di 8 siman
            bin cu “amor domestico”.                                                                                            unda  nan  ta  purba  trece  cu
                                                                                                                                nan por scoge e pareha a base
            “Enbes  di  menciona  e  pal-                                                                                       di  charla  duna  pa  oradonan
            abra violencia domestico bin                                                                                        invita. Nan ta papia riba top-
            miho  cu  amor  domestico  y                                                                                        ico di relacion sano, sexuali-
            amor  den  famia.  Kiermen                                                                                          dad sano, higiena sexual, etc..
            duna  un  otro  acercamento                                                                                         Tambe  nan  ta  papia  riba  e
            pasobra hopi biaha cu nos ta                                                                                        tereno di comunicacion ya cu
            acerca un topico asina nega-                                                                                        “un relacion ta mas cu sola-
            tivo, locual nos ta persisti ta                                                                                     mente sexualidad”.
            insisti”, e ta laga sa.
            E  ta  haya  cu  eventualmente                                                                                       E tin di haber cu comunica-
            hende  homber  ta  mas  pro-                                                                                        cion, igualmente e parti spiri-
            tagonista di violencia domes-  lencia  domestico  ta  wordo  famia  y  pa  nan    pareha  cu  “E mucha homber cu ta haya  tual, legal, etc.. E ta haya cu
            tico cu hende muhe. Un mo-   expresa ya cu hende homber  consecuencia  di  prizon  y  te  sota  y  cu  ta  wordo  golpia  y  mester  inicia  na  scol  mes  ta
            tibo ta cu hende homber tin  no a siña expresa sino cu nan  hasta  mas  lamentabel  y  ex-  maltrata,  e  ta  e  abusado  di  ataca e fenomeno di violencia
            mas hopi problema pa busca  a siña dal of bringa.         tremo  di  morto.  P’esey  e  ta  mañan.”  P’esey  e  ta  haya  cu  domestico  den  nos  comu-
            ayudo profesional; y te hasta                             haya cu mester cuminsa ataca  e base pa ataca e problema di  nidad efectivamente, pa evita
            tin biaha e hende homber ta  Aworaki  den  un  sociedad  e  problema  di  violencia  do-  violencia domestico ta tratan-  esaki pa mañan.
   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41