Page 11 - bon-dia-aruba-20190209
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diasabra 9 Februari 2019
            Fundacion Respetami:

                                                ‘Con Safe Nos Muchanan ta Online?’


            ORANJESTAD  -  Awen-         Medianan social, miho cono-
            dia  nos  por  observa  cu  ci como social media, ta hun-
            un cantidad grandi di nos  ga un papel importante den e
            muchanan y hobennan ta  bida diario di nos muchanan
            haci  uzo  di  aparatonan  y  hobennan.  Restriccion  di
            electronico,  miho  con-     edad pa plataformanan popu-
            oci  como  smart  devices.  lar  manera  Facebook,  Insta-
            Nos  por  pensa  entre  otro  gram, Snapchat, Twitter, etc.
            ariba  tablet,  celular,  lap-  ta  13  aña  bay  ariba.  Uzo  di
            tops,  etc.  Na  Aruba  80%  YouTube  pa  wak  videonan
            di uzadonan di internet ta  tambe  ta  13  aña  minimo,
            hobennan,  segun  Bureau  pero cu permiso di un adulto,
            Central  di  Estadisticanan  como cu ta cuenta di e adulto
            di Aruba (CBS, 2017).        mester wordo uza pa tin ac-
                                         ceso  ariba  YouTube  (Graber,
            Dia 5 di februari tabata Safer  2014).  Lamentablemente  no
            Internet Day, un dia pa pro-  tur ora ta wordo cumpli cu e
            move  y  stimula  uzo  posi-  regla aki y asina nos por wak
            tivo  di  internet  bou  di  nos  muchanan  di  8  aña  cu  un
            muchanan y hobennan. Esaki  cuenta di Facebook of Snap-
            mas  cu  claro  ta  necesario,  chat, maske esaki ta bay con-
            como cu e uzo di internet por  tra nan “policy”.
            trece consecuencianan cu ne.
            Abo sa con safe nos muchan-  Restriccion di edad pa e uzo
            an ta online?                di medianan social ta di suma
                                         importancia.  Ora  un  mucha
            Tin diferente motibo di cual  traha  un  cuenta  ariba  medi-
            muchanan y hobennan ta haci  anan  social  su  informacion
            uzo di aparatonan electronico  personal lo ta na peliger, en-
            y internet. Internet ta wordo  tre otro su nomber completo,
            uza  hopi  pa  hunga  weganan  adres,  number  di  telefon  y
            online,  scucha  musica,  au-  otro datonan cu lo por iden-  nos cu un cara zuur) (Graber,  adulto  por  haci  pa  proteha  nan mes mas di nos y te hasta
            menta creatividad, pero tam-  tifica  e  mucha  su  ubicacion.  2014).                 nos muchanan y hobennan?     perde confiansa den nos. Es-
            be pa comparti y conecta cu  Na  Merca  e  ley  di  COPPA                              •      E  esencia  ta  comu-  aki nos no kier, nos kier djis
            amigonan.  Tremendo  toch?  (Children’s  Online  Privacy  A pesar di tin varios benefi-  nicacion. E miho manera pa  pa  nos  muchanan  y  hoben-
            Ademas nos muchanan y ho-    Protection  Rule)  ta  proteha  cio, internet tambe por tin al-  proteha  nos  muchanan  ta  nan confia nos. Ademas nos
            bennan  por  adkiri  diferente  tur mucha bou di e edad di 13  gun  inconveniencia  y  risico  door  di  papia  cu  nan  y  haci  muchanan  tin  derecho  ariba
            conocemento y habilidadnan  aña.  Lamentablemente  e  ley  pa  nos  muchanan  y  hoben-  palabracionnan.            privacy.
            door di haci uzo di internet.  aki no ta aplicabel pa Aruba.  nan manera:              •      Papia  tocante  uzo  •       Pa ningun motibo (ni
            Internet  tambe  tin  un  fun-                            •      wordo  exponi  na  positivo di internet; puntra e  pa con special e momento por
            cion  educacional;  hobennan  E  ta  un  deber  di  nos  tur  contenidonan inapropia, vio-  mucha  con  e  lo  comporta  y  ta) no post potret sunu of cu
            por  haci  uzo  di  aparatonan  como  adultonan  responsa-  lento y/ of sexual         con e lo kier wordo trata door  poco paña di nos muchanan
            electronico y internet pa haci  bel pa guia y stimula tur nos  •   subimento  facil  di  di  otronan  ariba  medianan  ariba medianan social of mes-
            nan  tareanan  y  proyectonan  muchanan y hobennan door  potretnan  y  videonan  ber-  social.                      saging  apps,  manera  What-
            di scol.                     di  papia  cu  nan  y  informa  gonsoso of kisas provocativo  •   Un     investigacion  sapp.
                                         nan di e peliger di comparti  ariba medianan social       recien  na  Hulanda  ta  in-  •     Investiga  hunto  con
            Uzo di medianan social ta ni-  informacion  personal  den  e  •   partimento  di  infor-  dica cu un 83% porciento di  pa  haci  e  uzo  di  internet  na
            fica: posting & sharing. Uzo  mundo  virtual.  Muchanan  macion  personal  cu  hende  mayornan  ta  wak  telefon  di  un  manera  mas  safe  (un  ar-
            di medianan social ta inclui:  bou di 13 aña no a desaroya e  straño                   nan  muchanan  (Telegraaf,  ticulo tocante “seguridad on-
            creacion  di  un  profiel,  post  habilidadnan cognitivo ainda  •   cyberbullying:  tenta-  2019).  Controla  e  telefon  di  line”  lo  wordo  publica  den
            potret, laga comentario, chat,  pa tuma decisionnan saluda-  mento ariba medianan social  nos  muchanan  y  hobennan  transcurso di aña).
            subi potret y video, comparti  bel encuanto e uzo di inter-                            constantemente no ta un so-  •      Uza privacy settings:
            links, etc (Raising, 2018).  net, nan mester di nos guia pa  Prohibicion  tin  poco  sen-  lucion,  esaki  lo  por  te  hasta  haci esaki hunto. Splica tam-
                                         cu e parti aki (aunke nan wak  tido…  pues  kico  nos  como  haci  cu  nan  lo  por  distancia  be  cu  NO  mester  comparti
                                                                                                                                password  cu  niun  hende,  ni
                                                                                                                                maske  nan  ta  personanan  di
                                                                                                                                confiansa.  Password  ta  algo
                                                                                                                                personal!
                                                                                                                                •      Aplica e regla: “Bo no
                                                                                                                                conoc’e,  no  acept’e!”  (Ben-
                                                                                                                                Joseph, 2018).
                                                                                                                                •      Be a role model! Nos
                                                                                                                                muchanan  ta  siña  di  adul-
                                                                                                                                tonan  cu  ta  importante  den
                                                                                                                                nan  bida.  Asina  ta…sea  un
                                                                                                                                bon ehempel.

                                                                                                                                Pa mas informacion tocante e
                                                                                                                                articulo aki yama: Fundacion
                                                                                                                                Respeta Mi na 582-4433

                                                                                                                                Pa tipnan of conseho di con
                                                                                                                                pa  comunica  y  guia  bo  yiu
                                                                                                                                yama:  Tienda  di  Educacion
                                                                                                                                na 161 (gratis)
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16