Page 11 - bon-dia-aruba-20190209
P. 11
A11
opinion Diasabra 9 Februari 2019
Fundacion Respetami:
‘Con Safe Nos Muchanan ta Online?’
ORANJESTAD - Awen- Medianan social, miho cono-
dia nos por observa cu ci como social media, ta hun-
un cantidad grandi di nos ga un papel importante den e
muchanan y hobennan ta bida diario di nos muchanan
haci uzo di aparatonan y hobennan. Restriccion di
electronico, miho con- edad pa plataformanan popu-
oci como smart devices. lar manera Facebook, Insta-
Nos por pensa entre otro gram, Snapchat, Twitter, etc.
ariba tablet, celular, lap- ta 13 aña bay ariba. Uzo di
tops, etc. Na Aruba 80% YouTube pa wak videonan
di uzadonan di internet ta tambe ta 13 aña minimo,
hobennan, segun Bureau pero cu permiso di un adulto,
Central di Estadisticanan como cu ta cuenta di e adulto
di Aruba (CBS, 2017). mester wordo uza pa tin ac-
ceso ariba YouTube (Graber,
Dia 5 di februari tabata Safer 2014). Lamentablemente no
Internet Day, un dia pa pro- tur ora ta wordo cumpli cu e
move y stimula uzo posi- regla aki y asina nos por wak
tivo di internet bou di nos muchanan di 8 aña cu un
muchanan y hobennan. Esaki cuenta di Facebook of Snap-
mas cu claro ta necesario, chat, maske esaki ta bay con-
como cu e uzo di internet por tra nan “policy”.
trece consecuencianan cu ne.
Abo sa con safe nos muchan- Restriccion di edad pa e uzo
an ta online? di medianan social ta di suma
importancia. Ora un mucha
Tin diferente motibo di cual traha un cuenta ariba medi-
muchanan y hobennan ta haci anan social su informacion
uzo di aparatonan electronico personal lo ta na peliger, en-
y internet. Internet ta wordo tre otro su nomber completo,
uza hopi pa hunga weganan adres, number di telefon y
online, scucha musica, au- otro datonan cu lo por iden- nos cu un cara zuur) (Graber, adulto por haci pa proteha nan mes mas di nos y te hasta
menta creatividad, pero tam- tifica e mucha su ubicacion. 2014). nos muchanan y hobennan? perde confiansa den nos. Es-
be pa comparti y conecta cu Na Merca e ley di COPPA • E esencia ta comu- aki nos no kier, nos kier djis
amigonan. Tremendo toch? (Children’s Online Privacy A pesar di tin varios benefi- nicacion. E miho manera pa pa nos muchanan y hoben-
Ademas nos muchanan y ho- Protection Rule) ta proteha cio, internet tambe por tin al- proteha nos muchanan ta nan confia nos. Ademas nos
bennan por adkiri diferente tur mucha bou di e edad di 13 gun inconveniencia y risico door di papia cu nan y haci muchanan tin derecho ariba
conocemento y habilidadnan aña. Lamentablemente e ley pa nos muchanan y hoben- palabracionnan. privacy.
door di haci uzo di internet. aki no ta aplicabel pa Aruba. nan manera: • Papia tocante uzo • Pa ningun motibo (ni
Internet tambe tin un fun- • wordo exponi na positivo di internet; puntra e pa con special e momento por
cion educacional; hobennan E ta un deber di nos tur contenidonan inapropia, vio- mucha con e lo comporta y ta) no post potret sunu of cu
por haci uzo di aparatonan como adultonan responsa- lento y/ of sexual con e lo kier wordo trata door poco paña di nos muchanan
electronico y internet pa haci bel pa guia y stimula tur nos • subimento facil di di otronan ariba medianan ariba medianan social of mes-
nan tareanan y proyectonan muchanan y hobennan door potretnan y videonan ber- social. saging apps, manera What-
di scol. di papia cu nan y informa gonsoso of kisas provocativo • Un investigacion sapp.
nan di e peliger di comparti ariba medianan social recien na Hulanda ta in- • Investiga hunto con
Uzo di medianan social ta ni- informacion personal den e • partimento di infor- dica cu un 83% porciento di pa haci e uzo di internet na
fica: posting & sharing. Uzo mundo virtual. Muchanan macion personal cu hende mayornan ta wak telefon di un manera mas safe (un ar-
di medianan social ta inclui: bou di 13 aña no a desaroya e straño nan muchanan (Telegraaf, ticulo tocante “seguridad on-
creacion di un profiel, post habilidadnan cognitivo ainda • cyberbullying: tenta- 2019). Controla e telefon di line” lo wordo publica den
potret, laga comentario, chat, pa tuma decisionnan saluda- mento ariba medianan social nos muchanan y hobennan transcurso di aña).
subi potret y video, comparti bel encuanto e uzo di inter- constantemente no ta un so- • Uza privacy settings:
links, etc (Raising, 2018). net, nan mester di nos guia pa Prohibicion tin poco sen- lucion, esaki lo por te hasta haci esaki hunto. Splica tam-
cu e parti aki (aunke nan wak tido… pues kico nos como haci cu nan lo por distancia be cu NO mester comparti
password cu niun hende, ni
maske nan ta personanan di
confiansa. Password ta algo
personal!
• Aplica e regla: “Bo no
conoc’e, no acept’e!” (Ben-
Joseph, 2018).
• Be a role model! Nos
muchanan ta siña di adul-
tonan cu ta importante den
nan bida. Asina ta…sea un
bon ehempel.
Pa mas informacion tocante e
articulo aki yama: Fundacion
Respeta Mi na 582-4433
Pa tipnan of conseho di con
pa comunica y guia bo yiu
yama: Tienda di Educacion
na 161 (gratis)