Page 4 - BNDIA ARUBA
P. 4

A4   LOCAL
                  Diahuebs 17 Januari 2019
            Psicologo Robert Leal:
                                                        ‘Tur cos den exceso ta malo’




                                                                      E ta bisa pa evita cualkier cos  pa nan, pero no por handle e  ta wordo kibra na pida’.
                                                                      negativo  pasa,  ta  importante  situacion na cas. E mucha ta
                                                                      pa hende compronde cu ‘bo  bay cerca otro famia. Nan ta  Tin  variedad  di  situacion,
                                                                      no a separa of divorcia boso  stim,e  y  dun,e  bon  educa-  Leal  ta  splica.  Den  cada  un
                                                                      yiunan’. Pero esey no ta pasa,  cion,  a  pesar  cu  e  mucha  ta  tin solucion. “Tin unda cu e
                                                                      nan ta actua manera ‘teenag-  bin  cu  diferente  conducta  y  mama y e tata kier sali for di
                                                                      ers’,  mayornan  ta  rabia  cu  contaminacion.”           dje. Nan dolor no sa con pa
                                                                      otro  y  ta  pone  nan  yiunan                            maneha  e  libertad,  paso  nan
                                                                      contra  di  nan.  Esey  ta  crea  Sinembargo,  Leal  ta  bisa  cu  tabata  captivo  den  relacion
                                                                      conflicto y por pone cu nan  e  mucha  ta  bolbe  topa  cu  e  toxico.  Nan  uza  alcohol  of
                                                                      por gara caminda malo.       mama, sea un bes pa siman of  algun otro bicio, manera bira
                                                                                                   cada 15 dia. Cada biaha e bay  gordo.  Tur  e  cosnan  cu  por
                                                                      Por tin caso cu si en berdad e  cerca e mama, locual e famia  tin pa scapa di dolor.
                                                                      mama ta gusta grita of e tata  a logra, ‘despues di dos ora e
                                                                      ta  toxico,  un  mal  influencia
                                                                      of vice versa. Anto por causa
                                                                      cu  por  destrui  cualkier  cos,
                                                                      of tin miedo di por forma un
                                                                      problema grandi; esaki por ta
            ORANJESTAD  –  Den  un  den  tur  area,  no  tur  cos  ta  un  influencia  tambe  cu  por
            reciente entrevista cu psi-  malo,  pero  ‘tur  cos  den  ex-  causa un mucha pa gara mal
            cologo  Ricardo  Leal,  el  a  ceso ta malo’. “Nan por bay  caminda.
            splica  tocante  hobennan  den droga legal/ ilegal pa un
            cu influencia kende ta coy  acto  di  rebeldia  cu  fundeshi  Leal ta bisa cu tin mucha cu
            e caminda di droga pa mo-    cu  proceso  di  dolor  pro-  pa motibo di algun caso ta na
            tibo  di  un  separacion  di  fundo.  Nan  no  kier  acepta  casa cuna. Nan ta haya may-
            nan mayornan.                yudansa. Na un edad hoben  ornan adoptivo. “E mama t’ey
                                         ta dificil y no por obliga nan
            Leal ta bisa cu si por haya ho-  tampoco.”
            ben den situacion unda cu e
            separacion ta traumatico, nan  Den caso cu nan mayornan a
            por coy e caminda di droga.  muri, nan no kier ricibi ayu-
            E ta agrega cu esaki ta pa nan  do  tampoco.  Segun  Leal,  ta
            sconde nan dolor. E manera  topa cu algun ta acepta, pero
            pa  nan  rebeldia  y  kibra  cos-  no  ta  comun.  E  ta  continua
            nan, ta drenta den trans. Otro  splica cu nan por tende di un
            ehempel cu el a menciona ta  amigo  hoben  of  un  persona
            bebe hopi alcohol.           cu tin confiansa cu nan, cu ‘e
                                         no ta facil’ pero nan por tin
            Nan  por  uza  otro  substan-  nan  hende  di  nan  completo
            cia manera xtc, un exceso na  confiansa, sea un miho ami-
            marihuana. Si ta resulta cu e  go, tanta of un hende grandi.
            tin mas placa, e por bay den
            algo  manera  cocaina  of  dro-  E ta bisa cu nan den nan pro-
            ganan cu ta mescla. Segun e ta  grama di orientacion, cu no ta
            bisa, ta preferibel pa e mucha  largo, den 4 seccion nan por
            escape via marihuana modera  papia y haya ayudo. Si nan ta
            cu via alcohol, pa motibo cu  wak cu mester mas, por mas.
            di  su  experiencia  den  pash-  “Nan ta ripara un cambio, of
            ent cu ta yega su consultorio,  cosnan a cuminsa funciona.”
            ta dificil pa saca hende for di
            alcohol.                     Sinembargo,  e  problema,
                                         Leal ta bisa, ta cultural. Hen-
            E ta continua bisa cu den caso  de no kier manda nan yiu of
            cu el a wak hende ta bay mas  adulto mes pa un psicologo,
            facil den droga pisa cu alco-  pa  motibo  cu  ta  pa  hende
            hol  cu na marihuana. “Desde  loco. “Tin un poder den nos
            e  punto  cu  e  marihuana  no  cultura. Pero si e ta algo difi-
            ta haci e efecto fuerte den e  cil, e maneho. Mescos tambe
            sistema  riba  e  celebro  bio  ta  dificil  e  dolor  y  perdida
            kimico. Nan mester locual ta  cu muhe/ homber ta sinti cu
            mas fuerte, pa laga nan sinti  separacion, e ta keda perdida
            menos consciente.”           toch pa mayornan.

            Exceso  den  humamento  di  Leal ta bisa esun cu a separa
            sigaria, Leal tambe ta bisa cu  ta  sinti  cu  un  peso  a  wordo
            ta  algo  fuerte.  Ta  haya  esta-  kita  for  di  schouder.  “Prin-
            distica cu un par di miyon di  cipalmente esun cu ta bay, ta
            hende ta muri anualmente pa  esun  cu  ta  mas  facil  pa  cay.
            nicotina.  Tin  caso  cu  hoben  Pa motibo cu esun cu bay di
            of  adulto  ta  djis  haci  esaki  cas, den mayoria di caso, no
            tambe  pa  motibo  cu  algun  tabata  kier  separa.  Anto  e  ta
            substancia  ta  ilegal,  nan  kier  cuminsa  cu  bicionan,  esey
            haci ‘travieso’, pa e adrenalina  tambe  ta  haci  cu  e  mucha/
            cu e ta duna.                hoben tambe ta sinti bandona
                                         of rechasa.
            Sinembargo,  Leal  ta  bisa  cu
   1   2   3   4   5   6   7   8   9