Page 30 - BNDIA ARUBA
P. 30
A30 CIENCIA & TECNOLOGIA
Diahuebs 19 september 2019
Contaminacion di aire ta yega placenta durante embaraso
WASHINGTON (AP) — Un es- tigacion nobo. Ademas, ta un estudio
tudio nobo ta sugeri cu ora un chikito. Sinembargo, ‘djis haya e con-
muhe den estado ta inhala con- taminacion den e placenta ta impor-
taminacion di aire, e ta biaha a tante’, Sadovsky a bisa. “E proximo
traves di su pulmon na e placenta pregunta lo ta cuanto di e particula-
cu ta tene su feto. nan di carbon preto aki ta necesario
pa causa daño.”
Contaminacion consistiendo di par- Cientificonan ya caba tin algun pista
ticulanan minusculo di exhausto di for di estudionan animal cu particu-
auto, fabrica, y otro fuente ta pelig- lanan por alcansa e placenta, pero e
roso pa salud di tur hende, y durante estudio diamars ta e prome den hu-
embaraso e ta vincula cu nacemento mano. E investigadonan Belga a de-
prematuro y peso abou. Pero cienti- saroya un manera pa scan muestra di
ficonan no ta compronde pakico, algo placenta uzando pulsonan laser, cu a
cu por afecta cuido pa muhe den ar- haci e particulanan di carbon preto
eanan altamente contamina. Un teo- flash cu luz blanco pa asina midi es-
ria ta cu e particulanan ta keda den e akinan.
pulmon di e mama y ta causa inflama- E investigadonan a inclui placenta
cion potencialmente dañino. di 10 mama kende ta biba den area
Diamars, investigadonan Belga a re- cu contaminacion halto y 10 otro
porta otro posibilidad, cu cualkier cu contaminacion baho. Mas gran-
riesgo ta mas directo. E placenta ta nutri un feto den desa- Esey no ta prueba cu e contaminacion di e exposicion na contaminacion,
Un tecnica nobo di scanning a mira royo y ta purba blokia substancianan a crusa e placenta pa alcansa e feto – mas particula a haya den e placenta.
un tipo di particula nobo di contami- dañino den e sanger di e mama. E ni cu ta reponsabel pa cualkier efecto “Mientras e organonan fetal ta den
nacion – manera carbon preto – den team di Hasselt University a haya cu dañino, segun a cauciona Dr. Yoel Sa- desaroyo completo, esaki lo por tin
placenta dona pa 28 mama nobo, nan e particulanan ta acumula den e ban- dovsky di Centro Medico di Univer- riesgo pa salud”,segun specialista am-
a reporta den Nature Communica- da di e placenta mas cerca di e feto, sidad di Pittsburgh, un experto lider biental y di salud publico di Hasselt,
tions. cerca di unda tin e lombrishi. di placenta no involucra den e inves- Tim Nawrot, autor di e estudio.
Pisca den Caribe ta stima horcan catastrofico
of exposicion na awa salo. especie lo gana e bataya pa
En contraste, pisca nativo di recurso den awa Caribense.
pisca no tabata afecta pa hor-
can. Forma di nan curpa y Pronostico di clima ta indica
nan comportamento ta dise- cu Caribe lo experiencia tan-
ña pa sobrevivi den awa hal- to horcan mas catastrofico
to y lihe. Pisca Portoriqueño como secura mas largo den
ta mas afecta pa secura, ya cu futuro. Cu ayudo di staf y
nan ta lucha pa migra pa re- assistent Gus Engman, Bon-
produccion y busca alimen- nie Myers y Ambar Torres, e
to ora awa ta tiki team ta conduciendo exper-
imentonan pa compronde e
Horcannan, pues, ta ‘reset’ dinamica entre especie nati-
e balans den riu di Puerto vo y pisca exotico na Puerto
Rico, faboreciendo pisca Rico. Nan tin plan pa model
nativo riba especienan im- e balans futuro entre e es-
porta. Esey lo keda berdad pecienan aki, y cu speransa,
NORTH CAROLINA manera sirajo goby, moun- horcan Maria, hasta den den riu rond di Caribe. yuda tene e piscanan nativo
(AP/TheConversation) tain mullet, y big mouth ocean. Hopi a muri di golpi P’esey ta clima lo dicidi ki di Caribe landando.
– Horcannan manera sleeper.
Dorian y Maria por ta Pasobra e piscanan nativo aki
desastroso pa humano y tambe ta existi den Caribe,
nan propiedad, pero al- nan conservacion ta un pri-
gun pisca en realidad a oridad ambiental importante
evoluciona pa prospera pa e region. Piscanan nativo
den clima severo. ta adapta perfectamente na
nan ambiente y ta duna
Un team di cientifico di AP servicio na hende, manera
a studia con clima severo ta cuminda y transporte di nu-
afecta pisca di riu na Puerto triente. Nan presencia ta in-
Rico. E isla ta ideal pa ex- dica un ecosistema saludabel
amina e impacto ambiental y awa limpi.
y humano riba pisca di riu,
pasobra Puerto Rico tin ap- Despues cu horcan Maria a
enas nuebe especie nativo y, dal e isla na 2017, a descubri
a diferencia di islanan mas cu especienan no nativo –
chikito den Caribe, hopi riu unicamente – a keda decima
– esta 46. pa e tormenta.
Cantidad di pisca exotico, Miles di pisca exotico, cual
introduci pa hende den ul- ta fisicamente adapta pa so-
timo siglo, ta competi pa brevivi secura – no riunan
cuminda y habitat limita cu halto y inundacion – a wor-
especienan Portoriqueño do basha den e riu durante