Page 24 - BONDIA ARUBA
P. 24

A24    bistA politico
                  Dialuna 11 Februari 2019
            Dr. Roberto Weiser:
                         ‘Encefalitis ta un diagnostico cu no ta facil pa haya’



            ORANJESTAD  –  Den                                                                                                  specifico  e  por  muri.  Pero
            un  reciente  entrevista  cu                                                                                        mayoria di virus ta algo cu ta
            dokter  Roberto  Weiser,  a                                                                                         yama e proceso ‘auto limita’.
            bisa  cu  tin  diferente  tipo
            di  encefalitis.  El  a  splica                                                                                     Locual esey kiermen ta cu e
            di esun infeccioso. Tambe                                                                                           virus ta drenta den e sistema
            esunnan  mas  hoben  por                                                                                            y di su mes e ta bay. Sinem-
            haya e encephalitis inmu-                                                                                           bargo,  Weiser  ta  bisa  cu  tin
            nologico, cu no ta mucho                                                                                            virus por ta cronico, manera
            comun.  E  ta  NMDA  y  ta                                                                                          HIV,  cu  pashentnan  cu  tin
            bin  mas  frecuente  den                                                                                            por bebe pildo pa henter nan
            hende hoben.                                                                                                        bida.  Pero  Weiser  ta  remar-
                                                                                                                                ca  cu  mayoria  di  biaha,  e  ta
            Bon Dia Aruba a puntra con                                                                                          encefalitis viral, cu e virus ta
            e  tipo  di  encefalitis  ta  bay.                                                                                  bay di su mes.
            Segun dr. Weiser ta splica cu
            un  persona  por  ta  normal  y                                                                                     Di esun cu ta yama encefalitis
            diripiente un dia su anticur-                                                                                       herpetico no ta ‘e mesun her-
            panan,  cu  ta  eynan  pa  de-                                                                                      pes’. Weiser ta splica cu e ta
            fende nos mes di otro malesa,                                                                                       uno peligroso. Si un persona
            ta bira loco of no ta haci locu-  portacion  psikiatrico,  y  ta  no tabata asina, pero si e pasa  por bin pa motibo di stress?  ta haya esaki y ta sospecha cu
            al ta corecto, diripiente.   haya mas sintomanan’.        mester manda sanger y test di  Weiser  ta  contesta  cu  stress  e por tin e, di biaha e tin cu
                                                                      CSF  na  Hulanda  pa  un  test  di su mes no ta e causa di e  bay ricibi tratamento anti vi-
            Weiser  ta  splica  cu  e  anti-  Sinembargo,  Weiser  ta  re-  specifico, pero cu ainda no a  malesa. Ora hende ta abou di  ral cu ta specifico pa mata e
            curpanan  aki,  en  bes  di  de-  marca  cu  pa  haya  sa  e  diag-  yega di haya pashent cu a test  stress por haya tur cos, pero  virus  herpetico.  E  ta  agrega
            fende e curpa, e mes ta ataca  nostico, ‘e no ta facil pa haya’.  positivo pa NMDA.    no cu stress ta causa, e virus  cu  si  e  pashent  no  ta  haci
            e  NMDA  receptor.  “E  cele-  Pa motibo cu e ta splica cu e                           ta drenta anto e anticurpanan  lihe,  e  por  fayece  of  ta  keda
            bro  ta  traha  cu  kimica.  E  ta  persona  hoben  por  ta  sano,  Un persona cu haya e tipo di  ta esunnan cu ta haci e fout.  cu consecuencia neurologico
            traha cu electricidad. Pa haci  normal  y  diripiente  ta  haya  encephalitis  aki  ta  ricibi  un  Locual stress ta haci cu e pa-  manera  lam,  mita  curpa  ta
            e sinapsis di electrico y kim-  un  manifestacion  psikiatrico  tratamento cu corticose/ ste-  shent su curpa ta ‘predispone  muri, dementia y otro conse-
            ico. E NMDA (N-methyl D  asina lihe. E ta un posibilidad  roids, anto e persona ta keda  pa haya e malesa’ pero stress  cuencianan.
            aspartate receptor) ta e recep-  cu e persona tin un encepha-  bon.  Sinembargo,  Weiser  ta  mes  no  ta  causa  algo  asina.
            tor di sinapsis di kimica di un  litis NMDA. Su reaccion por  bisa  tur  cos  ta  depende  con  Weiser  ta  bisa  si  cu  hende  Weiser  a  finalisa  ta  splica  cu
            neuro  transmitter  cu  ta  haci  ta uno manera un hende cu  lihe  e  pashent  ta  bay  busca  mester tin un bida trankilo.   aki na Aruba tin un bon gru-
            glutamate.”                  no ta bon di cabes diripiente.   tratamento,  ‘mas  bo  tarda  ta                      po di specialista neurologico
                                                                      haya  mas  consecuencianan’.  Bon  Dia  Aruba  a  puntra  cu ta prepara pa duna un di-
            E  momento  cu  e  anticurpa,  Segun Weiser, ainda na Aruba  Esey ta nifica cu ta haya mas  Weiser  si  un  virus  ta  cura-  agnositco  di  encephalitis.  Si
            cu ta riba e receptor di e glu-  no a yega di wak un caso di  daño permanente.         bel. El a contesta cu tur cos  semper tin duda of si tin un
            tamate, no ta traha pa motibo  un pashent cu haya e mani-                              ta  depende.  Por  ehempel,  si  di  sintomanan  clinico  fre-
            cu e ta blokia, kiermen cu e  festacion  di  anticurpa.  E  ta  E frecuencia di NMDA ta bin  un hende tin encefalitis her-  cuenta cu ta duna sospecha di
            prome  manifestacion  di  sin-  continua  bisa  cu  a  yega  di  mas  den  hende  hoben.  Bon  petico  e  no  ta  curabel,  si  e  encefalitis, por bay check.
            toma ta un cambio den ‘com-  sospecha di un pashent, pero  Dia Aruba a puntra si e causa  persona no ta haya e remedi



                       Trato di turista contra trahadonan local




            ORANJESTAD  –  Perso-                                                                                               haya  nan  kier  ora  nan  ex-
            na  cu  ta  traha  den  parti                                                                                       igi.  E  trahado  a  bisa  cu  e
            turistico ta conta nan ex-                                                                                          ta compronde cu Aruba su
            periencia, cu algun turista                                                                                         turismo  mester  ta  halto,
            ta trata nan malo djis pa                                                                                           pero no ta manera pa trata
            motibo cu Aruba ta biba                                                                                             esunnan  cu  ta  traha  den  e
            di nan, y nan mester haya                                                                                           departamentonan cu ta cui-
            locual nan kier.                                                                                                    da nos turismo.


            E  persona  cu  ta  traha  den                                                                                      “Tratonan  asina  ta  pasa
            sector di turismo ta bisa cu                                                                                        constante,  na  restaurant,
            varios  biaha  e  turistanan                                                                                        hotel, aeropuerto y cualkier
            ta trata persona local di un                                                                                        otro  luga.  Claro  no  tur  ta
            manera malo. “Mi ta com-                                                                                            asina. Anto ta tristo con ta
            pronde  nos  entrada  ta  de-                                                                                       trata e hende djis pa motibo
            pende di turismo, pero nan                                                                                          cu  nan  ta  sinti  mas  halto.
            tambe tin cu sa con pa trata                                                                                        Aruba  mester  pensa  algun
            cu trahadonan.”                                                                                                     otro metodonan pa sostene
                                                                                                                                economia,  pa  asina  turista
            Locual el a purba splica cu  por a trece p’e. E turista a  Segun  e  trahado,  no  ta  cu e turista ta kere nan tin  no kere nan por yega anto
            den  un  caso  specifico,  cu  demanda  bisando  ‘boso  ta  prome biaha e cos ki ta sos-  ‘cierto  poder  riba  nos’,  of  exigi y trata nos hendenan
            e turista a pidi algo y na e  biba di nos, pues miho bo  ode,  pero  ta  cosnan  cu  ta  pa  motibo  cu  nan  ta  gasta  malo”, e trahado a finalisa
            momento  ey  e  trahado  no  trece awor’.                 pasa diariamente na Aruba  nan  placa  akinan,  nan  por  bisa.
   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29