Page 30 - BNDIA ARUBA
P. 30
a30 ciencia & tecnologia
Diahuebs 11 aPRiL 2019
Astronomo ta revela prome imagen di ‘black hole’
den e hole – ta mesun grandi for di tera. Un aña luz ta 9.5
cu nos sistema solar henter. triyon km.
E gravedad di un black hole ta
Tres aña pasa, cientificonan crea un efecto unda por bira
uzando un sistema extraor- luz tanto tras di e black hole
dinariamente sensitivo di ob- como tras di bo mes, mien-
servacion a scucha e zonido tras e luz ta curva y circula
di dos black hole mas chikito rond e black hole.
fusionando pa crea un onda A pesar di decadanan di estu-
gravitacional, manera Albert dio, algun persona ta bisa cu
Einstein a predeci. E imagen black hole no ta existi, y esaki
nobo, publica den Astrophys- ta mustra cu si nan ta existi,
ical Journal Letters y anuncia segun profesor astronomo
rond mundo, ta añadi luz na di Boston University, Alan
e zonido. Marscher, un co-descubri-
dor.
E imagen ta yuda confirma e
teoria general di relatividad Segun mito, e black hole lo
di Einstein. Einsten un siglo destrui un persona, pero cien-
pasa hasta a predeci e forma tificonan ta bisa cu pa motibo
simetrico cu e cientificonan a di e forsanan particular di un
caba di haya. obheto asina grandi manera
WASHINGTON (AP) — siglo pasa, y confirma pa ob- a declara: “Ciencia ficcion a E potret a wordo haci cu eki- esun cu nan a documenta, un
Cientificonan diaranson servacionnan pa decadanan. bira ciencia realidad.” po cu ta detecta ‘wavelenghts’ hende lo por cay den dje y no
a revela e prome imagen Na e borde aki, luz ta draai cu por wordo mira cu wowo wordo destrui den pida. Pero
den historia di un black riba su mes den un efecto A diferencia di black hole humano, anto astronomo- e persona nunca lo wordo
hole, revelando un renchi cosmico. chikito cu ta bin di streanan nan a añadi color pa expresa mira ni scucha di nobo.
di luz twist pa gravedad, “Nos a mira locual nos a kere cu a collapse, black hole su- e calor feroz di gas y stof, bri-
birando rond e borde di e ta invisibel. Nos a mira y saca per masivo ta misterioso den yando na un temperatura di E data di telescop a wordo
abismo. potret di un black hole”, She- nan origen. Situa den centro talbes miyones di grado. Pero colecta dos aña pasa, durante
perd Doeleman di Harvard, di mayoria di galaxia, incluy- si un persona haya un forma cuatro dia ora cu weer taba-
E potret, arma di data com- lider di un team di como 200 endo esun di nos, nan ta asina di acerca e black hole, e no lo ta net bon rond mundo. Pa
pila for di ocho radio telescop cientifico di 20 pais, a anuncia denso cu nada, ni sikiera luz, mustra asina. completa e imagen a tuma un
rond mundo, ta mustra e ‘lip’ mientras tabata revela e potret por scapa na trek gravitacio- trabou enorme, involucrando
cayente y enorme di e black colorisa oraño cu preto. nal. E ‘horizonte di evento’ E black hole ta como 6 biyon team internacional di cien-
hole, un di e monsternan – e precipicio, punto di no biaha e masa di nos solo, y ta tificonan, supercomputer, y
consumido di luz di universo Fisicista di Universidad di retorno, unda luz y materia ta den un galaxia yama M87 cu centenares di terabyte di data.
teorisa pa Einstein mas cu un Waterloo, Avery Broderick, cuminsa cay inexorablemente ta como 53 miyon di aña luz
Democratanan kier check e ‘black box’ di Inteligencia Artificial
ESTADONAN UNI (AP) bri sistemanan di reconoce- cluyendo companianan con- Brooker a bisa cu aligoritmo- pa pone y enforsa reglanan
– Congreso a cuminsa mento di cara cu ta identifica oci manera Microft, aña pasa nan prehuicioso ta causando nobo pa companian check
mustra interes den habri e eroneamente muhenan color a entrega nan aligoritmo na e mesun practicanan discrim- pa precision, prehuicio y
‘black box’ di inteligencia scur, herment di prestamo e agencia di Copan, pa asina inatorio di bienes raices cu a potencial preocupacion to-
artificial di companianan computarisa cu ta cobra in- nan wordo evalua y compa- purba manda su mayornan di cante privacidad y siguridad
tecnologico, cu supervi- teres mas halto pa Latino y ra cu otro. E resultadonan a New Jersey y otro parehanan den nan sistema automatisa,
sion paralelo la e forma hende color scur, y herment mustra logronan significante color scur for di algun bario y coregi esaki si problema
con gobierno federal ta di recultamento di personal den precision compara cu na Merca na fin di añanan 60. wordo haya. Ta exclui com-
check bou di capo di auto cu ta faborece hende homber añanan anterior. E biaha aki, el a bisa, ta mas panianan chikito cu ta genera
y audita banco. den industrianan unda ya nan dificil pa detecta y combati. menos di $50 miyon pa aña,
ta domina. Pero standard boluntario no a menos cu nan ta broker di
Un propuesta introduci di- ta suficiente, segun Sen. Ron E proposicion lo permiti e data cu informacion di mas di
aranson y co- patrocina pa “Tin un mito, cu aligoritmo- Wyden, kende a co- patrocina Federal Trade Commission 1 miyon consumidor.
un candidato presidencial nan ta neutral y obhetivo”, a e propuesta.
democrata, Sen. Cory Book- bisa Aaron Rieke, managing
er, lo rekeri companianan director na Upturn. “Apren- Mustrando mas curashi,
grandi test e ‘responsabilidad disahe di mashin ta reconoce administracion di Trump
aligoritmico’ di nan sistema patronchi den sociedad – ken mediante e departamento
di Inteligencia Artificial (AI) ta haci kico, ken ta cumpra federal di vivienda y desar-
di halto riesgo, manera tec- kico, of ken tin cua trabou. E oyo urbano (HUD), a acusa
nologia di deteccion di acara patronchinan aki ta forma pa Facebook di permiti doño di
of cu ta haci decisionnan problemanan contra cual nos cas y broker di bienes raices
importante basa riba bo data ta luchando pa decadanan.” sistematicamente exclui gru-
personal di mas sensitivo. Administracion di presidente ponan manera no- Cristian,
Donald Trump tambe a nota inmigrantenan y minorian-
Un legislacion bipartisano esaki y a haci e desaroyo di an for di mira aviso pa cas y
introduci den senado luna aligoritmonan ‘sigur y con- apartamento.
pasa lo rekeri companianan fiabel’ un obhetivo principal Booker a bisa cu mientras e
notifica hende prome cu uza di e iniciativa nobo di AI di accion di HUD contra Face-
software di reconocemento di Cas Blanco. Pero e lo haci book ta un stap importante, ta
cara riba nan, mientras tambe esaki door di duna forsa na necesario pa adresa e ‘manera
rekeriendo test di terceros pa procesonan pa crea standard pernicioso’ cu discrimina-
check problema di prehuicio. tecnologico. cion ta opera riba platafor-
manan tecnologico, tin biaha
Estudionan academico y Decenas di desaroyadonan di sin intencion.
ehempel di bida real a descu- reconocemento di cara, in-

