Page 11 - bon-dia-aruba-20190525
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diasabra 25 Mei 2019

                 Impacto causa pa coremento di vehiculonan tipo Off-road riba Aruba




            ORANJESTAD  -  DNM  a  ricibi                                                                               zonanan natural manera santo blan-
            copia  di  e  di  5  edicion  ‘Student                                                                      co. E ta opta tambe pa core banda di
            Research  Change  Collected  Pa-                                                                            camindanan asfalta o sea unda cu tin
            pers 2019’ for di cual nos lo duna                                                                          tera.
            un relato di e topiconan cu comu-                                                                           Na 2017 dr. Vogel a haci un estudio
            nidad di Aruba ta preocupa cu ne.                                                                           riba  e  impacto  di  e  vehiculonan  aki
                                                                                                                        y a resulta cu nan ta causa polucion
            Esaki  ta  un  coleccion  di  estudionan                                                                    di aire, door cu e stof cu nan ta lanta
            academico  cu  reflexionnan  personal                                                                       ta haci cu e acumulacion y deposito
            skirbi pa studiantenan di Universidad                                                                       di stof den e areanan natural ta hopi
            di Aruba (UA) y University College                                                                          mas cu normal. Un otro estudio haci
            Utrecht  (UCU).  Publicacionnan                                                                             pa dr. Oosterhuis na 2016 den Parke
            manera  esun  aki  a  conduci  na  otro                                                                     Nacional tambe a conclui cu stof ex-
            publicacionnan  internacional  cu  a                                                                        cesivo den aire tin efecto negativo.
            logra  haya  premiacion  pe  tesis  den                                                                     Den e entrevista cu e autor Stevens a
            pasado. DNM a tuma e iniciativa pa                                                                          tene cu e stakeholdernan a bin con-
            duna un resumen di e estudio  skirbi                                                                        clui cu e caminda cu tawata e entrada
            pa Mire Stevens, cu ta titula: Off-road                                                                     pa  Parke  Nacional  Arikok  na  Shete,
            driving and the ecosystem: An anlysis                                                                       tawata esun mas uza door di e popu-
            of the impacts on landscape function-                                                                       laridad di Conchi pa bay landa. Pues,
            ality. DNM simultaneamente ta trah-                                                                         a  dicidi  cu  esaki  tawata  e  area  ideal
            ando riba un conseho relaciona cu e                                                                         pa conduci e experimento pa midi e
            situacion actual cu ta trata e coremen-                                                                     impacto di trafico riba e vegetacion.
            to di vehiculonan tipo off-road y nan                                                                       Mientras tanto a cera e entrada pa ve-
            impacto. Siguramente e tesis ta duna                                                                        hiculo di motor.
            un aporte pa un conseho bon funda.                                                                          Nan  a  haci  e  observacion  durante  e
            Den e estudio e autor ta referi na otro                                                                     oranan cu e entrada tawata habri. En-
            autornan  cu  a  yega  di  skirbi  riba  e                                                                  tre 9’or di mainta pa 3:30’or di atardi
            tema di Aruba su ecosistema, clima,                                                                         a para conta e vehiculonan cu a haci
            erosion, flora y fauna, economia tur-                                                                       uzo di e entrada. Nan a conta un to-
            istico  y  regulacionnan  djis  pa  men-                                                                    tal entre 200 pa 350 vehiculo di tour
            ciona  algun.  Ta  considera  coremen-                                                                      operatornan y 80 vehiculo individual.
            to  off-road  como  un  di  e  stressnan                                                                    Ademas di esey a tuma nota cu 3 bi-
            antropogeno (causa door di actividad                                                                        aha pa siman, prome cu porta habri, ta
            humano) ekivalente na rosamento y                                                                           drenta entre 30 pa 70  vehiculo ORV;
            comemento excesivo di yerba door di   di aire y polucion di stof door di e.o.  pues  e  movecion  di  e  taira  ta  benta   banda di 4’or atardi, ora cu entrada a
            cabrito. Off-road drivng a crece den   escape di gas, zeta etc. cu ta impacta  e  piedra  un  distancia  for  di  unda  e   cera, a bini 50 pa 85 ORV riba tour.
            popularidad como e actividad recrea-  calidad di suelo y vegetacion. Tampo-  tawata  originalmente  loke  ta  forma   Despues di 5’or atardi ta drenta 20 ve-
            cional preferi pa turistanan asina po-  co por descarta e efectonan riba salud  acumulacion riba suela.     hiculo, un adicional 60-90 ORV riba
            niendo presion ariba nos ecosistema.   di hende.                        Aglomeracion di piedra ta sosode mas   tour y riba 20 vehiculo individual.
            Aruba  ta  ricibi  1.6  miyon  di  turista,   Loke  nos  ta  experiencia,  ta  e  lanta-  tanto unda e tera a bira los. Un cos si   En corto, si conta e averahe diario cu
            segun cifranan di CBS, pa aña y door   mento di stof den aire door di e ORV  ta cla cu e ORV driving su populari-  ta core ruta Shete pa Conchi ta 510
            di e presion aki, yama footprint, tin   , yama ‘detachment’ di e suelo. E ve-  dad ta sigui crece y e ta mas bisto den   pa 715 vehiculo tipo ORV, cu ta haci
            un  necesidad  di  urgencia  pa  deter-  hiculo ta lanta e stof y mand’e laira.  high season, esta di november pa mei.   un roundtrip resultando den 1020 pa
            mina  e  efectonan  cu  off-road  driv-  Stabilidad  di  e  suelo  y  e  velocidad  Basa riba comunicacion entre DNM   1420 trip riba e ruta ey cu ta causa cu
            ing tin riba nos vegetacion entre otro.   di e vehiculonan cu e ‘grips’ di taira  cu  NGO’s  incluyendo  StimAruba,   stof ta bay den aire afectando e veg-
            Mas  importante  ta  con  por  yega  na   grandi, ta un di e factornan cu ta causa  Aruba  Birdlife  Conservation,  como   etacion y e paisahe.
            un maneho cu ta limita e efectonan   cu un gran cantidad di tera ta bira los  tambe potretnan riba social media y   Tambe mester remarca cu e observa-
            permanente cu e vehiculonan aki por   y bay den aire. E tera fini aki ta facil  reaccion  via  riba  facebook  tocante  e   cion  tawata  cu  hopi  ta  core  surpas-
            tin. Yegando asina na un maneho mas   pe biento fuerte hib’e te cu algun ki-  impacto di ORV-driving, por conclui   ando e maximo speed cu ta 20 km pa
            sostenibel posibel. E estudio ta busca   lometer leu. Esaki ta e stof cu biento  cu comunidad ta preocupa y rabia.  ora den parke Arikok. Tambe a tuma
            pa haya sa e impacto cu off-road driv-  ta supla cu ta mas visibel pa hende.  Mayoria di off-road driving ta sosode   nota cu tawata tin individuonan bou
            ing tin riba e funcionalidad di e eco-  E  biento  ta  deposita  e  cantidad  mas  na costa Noord di Aruba. Esun mas   di 18 aña di edad coriendo e vehicu-
            sistema na Aruba.                   grandi di e stof den cercania di unda e  popular  ta  di  California  Lighthouse   lonan  tipo  ORV  y  hopi  manehador
            Historia  ta  mustra  cu  e  ecosistema   ta bini. E stof mes ta afecta tanto salud  pa Daimari y otro ta di Vaderpiet pa   no  tawata  mustra  mucho  confiansa
            seco cu tin na Aruba a pasa door di   di hende como e vegetacion.       Sero Colorado. Pero no por laga afo   den nan habilidad pa maneha e vehi-
            hopi  cambio  e.o.  perdida  di  vegeta-                                cu den Parke Nacional Arikok tambe   culo.  Ademas a tuma nota cu varios
            cion,  erosion  di  suela  y  perdida  di   Un otro fenomeno ta ‘Surface-creep’.  esaki ta tuma luga. Coremento no ta   manehador no tawata core riba e ca-
            productividad.  E  degeneracion  di   Esaki ta e movecion di e particulanan  tuma luga riba caminda di tera so. E   minda di tera cu ta destina como e ca-
            ecosistema ta consecuencia di activi-  mas pisa, pues piedranan. E piedran-  manehador  ta  scoge  tambe  pa  core   minda di core.
            dadnan  humano  y  cambio  di  clima.   an ta mucho pisa pa biento hiba nan  riba  areanan  cu  tin  vegetacion  of
            Tur dos ta factor antropogeno. Mien-                                                                        DNM mester logra haci mas analisis
            tras cambio di clima ta un factor cla-                                                                      di e data pa por duna conclusionnan
            sifica como global tin otro efectonan                                                                       mas concreto riba e impacto. Pero ta
            local.  E  maneho  di  e  factornan  di                                                                     mas cu obvio cu e potretnan cu nos
            stress riba e ecosistema ta compleho                                                                        a  haya  cu  colaboracion  di  fotografo
            y  door  di  maneha  e  stressnan  local                                                                    Michiel Overtsegen no ta gaña y nan
            directamente nos por experiencia un                                                                         ta refleha cu tin efectonan negativo pa
            efecto mas positivo.                                                                                        nos naturalesa. Tin polucion di stof ta
            E impacto di core riba caminda di tera                                                                      tuma luga den e areanan hopi uza pa
            ta conoci pa 85 aña caba. Off-road ve-                                                                      e  vehiculonan  ORV.  Consecuente-
            hicles ta causa un serie di influencia                                                                      mente,  areanan destina como habitat
            na  tera  manera:  erosion  acelera,  ha-                                                                   di flora y fauna di Aruba a sufri daño.
            ciendo e tereno/santo mas compacto,                                                                         DNM ta formulando un conseho rel-
            biento  fuerte  cu  ta  supla  y  ta  afecta                                                                aciona cu e area aki cu lo manda pa e
            directamente  of  indirectamente  e                                                                         ministerio concerni. Pronto DNM lo
            vegetacion  y  calidad  di  suela.  Off-                                                                    duna mas informacion di un maneho
            road vehicle (ORV) ta causa polucion                                                                        responsabel.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16