Page 4 - bon-dia-aruba-20190305
P. 4
A4 LOCAL
Diamars 5 maart 2019
Gina Jie-Sam-Foek di Biblioteca Nacional Aruba:
Sea cauteloso ora di bisa cu hende no ta gusta lesa
pone den e sistema educativo persona ta lesa hopi pa nan
‘cu gran parti ta Hulandes’. trabou, henter ora riba co-
Awo na Aruba por mira cu ta respondencia, riba nan lap-
multilingual, anto e mucha ta top of computer ta lesa. E
drenta of siña su mesun idi- pregunta cu ta lesamento pa
oma. placer; anto eynan persona
por bisa cu no.
E ta bisa cu nan ta resulta di
ta e producto cu mas efecto. Jie-Sam-Foek ta bisa cu Aru-
Pa e motibo ey, e ta splica cu ba ta keda un isla di corant,
tur e factor ta hunga un rol revista cu persona por haya
den e parti di lesamento, Pa- buki y material tanto den
piamento y e comprension di idioma cu cualkier otro in-
idioma. “No por bisa cu hen- formacion. “Awo con nos ta
de ta lesa poco, paso kico nan midi e lesamento anto mi ta
ta lesa poco y pakico?” haya cu nan no mester bisa cu
Arubiano no ta lesa. Mester
Jie-Sam-Foek ta agrega cu wak kico tin su tras.”
e resistencia emocional si e
mucha ta Latino, na cas e ta Un cos cu el a remarca cu
papia Spaño. Di ripiente na den e parti di educacion tin
scol e ta cuminsa haya buki cosnan cu ta cambiando y ta
na Hulandes, e ta crea un presentando mas cosnan vi-
shock pa e mucha; un resis- sual. Hende ta gusta por wak
tencia emocional. Anto esey mas e parti grafico ‘mundo
ta locual ta afecta; e mucha ta henter ta cambiando’. Si un
puntra kico e lo lesa. E ta un persona kier wak un receta pa
diferente idioma ‘esey mayo- cuminda, no ta bay un buki,
ria di hende ta bringa cune’. sino bay riba YouTube pa wak
video asina por wak con e
Sinembargo e ta bisa cu su persona ta hacie.
generacion of e generacion
poco mas bieu y jong no ta- Jie-Sam-Foek ta agrega cu
bata haya Papiamento na scol. ta depende con e celebro ta
Nan ta papia e idioma, pero capta e informacion. “Ami
no a haya e gramatica. Den e mes ta considera un lesado
parti di skirbimento manera profesional pero tin biaha ta
mester ta bira complica. uza video of cosnan visual
pa asina e drenta mas miho.
E ta continua splica cu tur Hende mester ta cua ta mas
esey ta un factor, cu hende apto pa nan. Tin persona cu
por tin problema. E ta re- ta comunica diferente y ab-
marca cu ta parce cu ‘ta papia sorba informacion diferente.”
hopi idioma’ agregando cu ta
facil pero si wak e bon no ta Segun Jie-Sam-Foek tin per-
dje simpel. E ta bisa cu Censo sona cu ta auditivo, nan por
ta investiga un tiki e lesamen- bay un charla y keda tende pa
to y e parti di analfabeto ta varios ora, pero un otro cu no
abou, agregando cu esey den por. Nan mester wak un doc-
sistema ta bon. umentario of pelicula ‘esey ta
factor cu ta haci henter e cos
Den e parti cu mester inves- complica’.
tiga den ora di puntra hende
si nan ta lesa hopi, ta e mane- Si ta den klas cu hende anto
ra cu ta puntra y drenta mas tin 30 estudiante mester por
profundo den kico nan ta sa cu no ta kier/gusta lesa.
referi cu lesamento pa moti- Pero e celebro tin otro forma
ORANJESTAD – Den lesa.” rente. Mi por duna ehempel bo cu hende di biaha ta asumi di absorba e informacion. E ta
un reciente entrevista cu di paisnan friu cu pa motibo cu lesa, nan kier men novela importante pa hende no bisa
Gina Jie-Sam-Foek, kende E ta agrega cu e mes ta haya ey, hende ta keda paden mas of un buki. cu no gusta lesa. “Esey ta stig-
ta coordinador di Biblio- cu na Aruba tin e impresion y ta busca cos pa lesa of haci matisa, e ta manera bisando
teca Nacional, a papia to- cu hende gusta bisa ‘Arubiano paden; e factor cu ta influ- Sinembargo Jie-Sam-Foek ta algo negativo, esey ta impre-
cante con persona mester no gusta lesa’. Jie-Sam-Foek encia un cierto comparacion agrega cu tin hopi forma pa sion anto mester tene cuidou
ta cauteloso den bisa cu ta remarca cu pa bisa esey ta di hende. Nan ta bisa cu aki lesa. Tin corant, revista, per- cu esey.”
na Aruba hende no gusta peligroso. Nan ta asumi algo ta tropical dus hende ta mas sona ta lesa online y pa dife-
lesa. cu no ta basa riba realidad. pafo. Un otro aspecto ta cu rente website. Tur hende ta Jie-Sam-Foek ta bisa tin un
E ta splica cu hende tambe aki ta papia mas idioma, mas lesando henter dia riba nan storia di enseñanza di con
Jie-Sam-Foek ta bisa cu no gusta compara cu otro pais internacional.” celular of pa cualkier infor- esey ta bay. “Bo ta sinti cu e
tin un investigacion of un sin tin e hechonan cu ta asina. macion anto esey ta conta Arubiano lo sinti su mes mas
porcentahe cu por pone cla Sin embargo Jie-Sam-Foek manera lesamento, no kier comfortable cu nan idioma
cuanto hende gusta lesa of Ausencia di investigacion ta agrega cu si e lesamento ta men cu paso nan no ta coy un materno cu ta esun cu nan
no. Na kico tambe persona ta locual Jie-Sam-Foek kier abou, kico lo ta suficiente. E buki, no ta lesa ‘lesamento ta kier sa y siña mas di dje. Awo
te referi na lesamento. “Aruba men cu ta necesario pa hen- ta splica cu e historia den idi- hopi cos’. ta wordo forsa pa siña otro id-
no a haci un investigacion de por bisa si en berdad na oma ta compleho pa e motibo ioma, tur esey ta trece blokeo
nacional riba lesamento; ora Aruba no gusta lesa. “Tambe cu ta biba na un isla cu tabatin E ta splica mester haci en- den area di lesamento.”
tin esey por bisa e cantidad of por wak cada cultura tin nan su idioma. Hulanda a bin im- cuesta basa na kico hende ta
porcentahe di hende cu gusta costumber cu ta crece dife- pone nan idioma, anto esey a lesa. Anto eynan ta ripara cu