Page 4 - bon-dia-aruba-20190305
P. 4

A4   LOCAL
                      Diamars 5 maart 2019
            Gina Jie-Sam-Foek di Biblioteca Nacional Aruba:

                                  Sea cauteloso ora di bisa cu hende no ta gusta lesa



                                                                                                   pone den e sistema educativo  persona  ta  lesa  hopi  pa  nan
                                                                                                   ‘cu  gran  parti  ta  Hulandes’.  trabou,  henter  ora  riba  co-
                                                                                                   Awo na Aruba por mira cu ta  respondencia,  riba  nan  lap-
                                                                                                   multilingual, anto e mucha ta  top  of  computer  ta  lesa.  E
                                                                                                   drenta of siña su mesun idi-  pregunta cu ta lesamento pa
                                                                                                   oma.                         placer;  anto  eynan  persona
                                                                                                                                por bisa cu no.
                                                                                                   E ta bisa cu nan ta resulta di
                                                                                                   ta e producto cu mas efecto.  Jie-Sam-Foek ta bisa cu Aru-
                                                                                                   Pa e motibo ey, e ta splica cu  ba  ta  keda  un  isla  di  corant,
                                                                                                   tur  e  factor  ta  hunga  un  rol  revista  cu  persona  por  haya
                                                                                                   den e parti di lesamento, Pa-  buki  y  material  tanto  den
                                                                                                   piamento y e comprension di  idioma  cu  cualkier  otro  in-
                                                                                                   idioma. “No por bisa cu hen-  formacion.  “Awo  con  nos  ta
                                                                                                   de ta lesa poco, paso kico nan  midi e lesamento anto mi ta
                                                                                                   ta lesa poco y pakico?”      haya cu nan no mester bisa cu
                                                                                                                                Arubiano  no  ta  lesa.  Mester
                                                                                                   Jie-Sam-Foek  ta  agrega  cu  wak kico tin su tras.”
                                                                                                   e  resistencia  emocional  si  e
                                                                                                   mucha ta Latino, na cas e ta  Un  cos  cu  el  a  remarca  cu
                                                                                                   papia  Spaño.  Di  ripiente  na  den  e  parti  di  educacion  tin
                                                                                                   scol  e  ta  cuminsa  haya  buki  cosnan cu ta cambiando y ta
                                                                                                   na  Hulandes,  e  ta  crea  un  presentando  mas  cosnan  vi-
                                                                                                   shock pa e mucha; un resis-  sual. Hende ta gusta por wak
                                                                                                   tencia emocional.  Anto esey  mas  e  parti  grafico  ‘mundo
                                                                                                   ta locual ta afecta; e mucha ta  henter  ta  cambiando’.  Si  un
                                                                                                   puntra kico e lo lesa. E ta un  persona kier wak un receta pa
                                                                                                   diferente idioma ‘esey mayo-  cuminda, no ta bay un buki,
                                                                                                   ria di hende ta bringa cune’.  sino bay riba YouTube pa wak
                                                                                                                                video  asina  por  wak  con  e
                                                                                                   Sinembargo  e  ta  bisa  cu  su  persona ta hacie.
                                                                                                   generacion  of  e  generacion
                                                                                                   poco mas bieu y jong no ta-  Jie-Sam-Foek  ta  agrega  cu
                                                                                                   bata haya Papiamento na scol.  ta  depende  con  e  celebro  ta
                                                                                                   Nan ta papia e idioma, pero  capta  e  informacion.  “Ami
                                                                                                   no a haya e gramatica. Den e  mes  ta  considera  un  lesado
                                                                                                   parti  di  skirbimento  manera  profesional pero tin biaha ta
                                                                                                   mester ta bira complica.     uza  video  of  cosnan  visual
                                                                                                                                pa asina e drenta mas miho.
                                                                                                   E  ta  continua  splica  cu  tur  Hende mester ta cua ta mas
                                                                                                   esey  ta  un  factor,  cu  hende  apto pa nan. Tin persona cu
                                                                                                   por  tin  problema.  E  ta  re-  ta  comunica  diferente  y  ab-
                                                                                                   marca cu ta parce cu ‘ta papia  sorba informacion diferente.”
                                                                                                   hopi idioma’ agregando cu ta
                                                                                                   facil pero si wak e bon no ta  Segun Jie-Sam-Foek tin per-
                                                                                                   dje simpel. E ta bisa cu Censo  sona cu ta auditivo, nan por
                                                                                                   ta investiga un tiki e lesamen-  bay un charla y keda tende pa
                                                                                                   to  y  e  parti  di  analfabeto  ta  varios ora, pero un otro cu no
                                                                                                   abou, agregando cu esey den  por. Nan mester wak un doc-
                                                                                                   sistema ta bon.              umentario of pelicula ‘esey ta
                                                                                                                                factor cu ta haci henter e cos
                                                                                                   Den e parti cu mester inves-  complica’.
                                                                                                   tiga den ora di puntra hende
                                                                                                   si nan ta lesa hopi, ta e mane-  Si ta den klas cu hende anto
                                                                                                   ra cu ta puntra y drenta mas  tin 30 estudiante mester por
                                                                                                   profundo  den  kico  nan  ta  sa  cu  no  ta  kier/gusta  lesa.
                                                                                                   referi cu lesamento pa moti-  Pero e celebro tin otro forma
            ORANJESTAD  –  Den  lesa.”                                rente. Mi por duna ehempel  bo cu hende di biaha ta asumi  di absorba e informacion. E ta
            un  reciente  entrevista  cu                              di paisnan friu cu pa motibo  cu lesa, nan kier men novela  importante pa hende no bisa
            Gina Jie-Sam-Foek, kende  E ta agrega cu e mes ta haya  ey, hende ta keda paden mas  of un buki.                    cu no gusta lesa. “Esey ta stig-
            ta  coordinador  di  Biblio-  cu na Aruba tin e impresion  y ta busca cos pa lesa of haci                           matisa,  e  ta  manera  bisando
            teca Nacional, a papia to-   cu hende gusta bisa ‘Arubiano  paden;  e  factor  cu  ta  influ-  Sinembargo Jie-Sam-Foek ta  algo negativo, esey ta impre-
            cante con persona mester  no gusta lesa’. Jie-Sam-Foek  encia un cierto comparacion  agrega  cu  tin  hopi  forma  pa  sion anto mester tene cuidou
            ta  cauteloso  den  bisa  cu  ta remarca cu pa bisa esey ta  di hende. Nan ta bisa cu aki  lesa. Tin corant, revista, per-  cu esey.”
            na Aruba hende no gusta  peligroso. Nan ta asumi algo  ta tropical dus hende ta mas  sona ta lesa online y pa dife-
            lesa.                        cu  no  ta  basa  riba  realidad.  pafo.  Un  otro  aspecto  ta  cu  rente  website.  Tur  hende  ta  Jie-Sam-Foek  ta  bisa  tin  un
                                         E  ta  splica  cu  hende  tambe  aki ta papia mas idioma, mas  lesando  henter  dia  riba  nan  storia  di  enseñanza  di  con
            Jie-Sam-Foek  ta  bisa  cu  no  gusta  compara  cu  otro  pais  internacional.”        celular  of  pa  cualkier  infor-  esey ta bay. “Bo ta sinti cu e
            tin  un  investigacion  of  un  sin tin e hechonan cu ta asina.                        macion  anto  esey  ta  conta  Arubiano lo sinti su mes mas
            porcentahe  cu  por  pone  cla                            Sin  embargo  Jie-Sam-Foek  manera  lesamento,  no  kier  comfortable  cu  nan  idioma
            cuanto  hende  gusta  lesa  of  Ausencia  di  investigacion  ta agrega cu si e lesamento ta  men cu paso nan no ta coy un  materno  cu  ta  esun  cu  nan
            no.  Na  kico  tambe  persona  ta  locual  Jie-Sam-Foek  kier  abou, kico lo ta suficiente. E  buki, no ta lesa ‘lesamento ta  kier sa y siña mas di dje. Awo
            te referi na lesamento. “Aruba  men cu ta necesario pa hen-  ta splica cu e historia den idi-  hopi cos’.           ta wordo forsa pa siña otro id-
            no  a  haci  un  investigacion  de  por  bisa  si  en  berdad  na  oma ta compleho pa e motibo                      ioma, tur esey ta trece blokeo
            nacional  riba  lesamento;  ora  Aruba no gusta lesa. “Tambe  cu ta biba na un isla cu tabatin  E  ta  splica  mester  haci  en-  den area di lesamento.”
            tin esey por bisa e cantidad of  por wak cada cultura tin nan  su idioma. Hulanda a bin im-  cuesta basa na kico hende ta
            porcentahe di hende cu gusta  costumber  cu  ta  crece  dife-  pone nan idioma, anto esey a  lesa. Anto eynan ta ripara cu
   1   2   3   4   5   6   7   8   9