Page 15 - Информатика. Базалык курс (7-9 класстар)

www.bizdin.kg

§ 5. Êîîìäîãó, æàðàòûëûøòàãû, òåõíèêàäàãû ìààëûìàò ïðîöåññòåðè 15
Àäàìäûí ýñèí îïåðàòèâä¿¿ ýñ äåï àòàñà áîëîò. Ìûíäà «îïåðàòèâä¿¿»
äåãåí ñºç «ûê÷àì, òåç» äåãåí ñºçä¿í ñèíîíèìè áîëóï ñàíàëàò. Æàòòàë-
ãàí áèëèìäåðäè àäàì êºç èðìåìäå êàéðà ÷ûãàðàò. Áèç ºç¿á¿çä¿í ýñè-
áèçäè «è÷êè ýñ» äåï àòàñàê äà áîëîò, àíòêåíè àíû àëûï æ¿ð¿¿÷¿ ìýý
àäàìäûí îðãàíèçìèíäå æàéãàøêàí.
Êèòåï÷åëåðäè, ìààëûìäàìàëàðäû, ýíöèêëîïåäèÿëàðäû, ìàãíèòòèê
æàçóóëàðäû ìààëûìàòòûí ñûðòêû ñàêòîî÷óëàðû äåéáèç. Àëàð áèçäèí
ýñ ¿÷¿í æàðäàì÷û ðîëäó îéíîéò. Ýãåð ñûðòêû áóëàêòàí ìààëûìàò àë-
ãû¢àð êåëñå, àíû àäåãåíäå îïåðàòèâä¿¿ (òåëåôîí íîìóðóí îêóó êåðåê)
ò¿ðäº àëûï, àíäàí êèéèí àíû êîëäîíîñó¢àð (àïïàðàòòûí íîìóðóí òåð¿¿
êåðåê).
Àäàì îïåðàòèâä¿¿ ìààëûìàòòû óíóòóï êàëûøû ì¿ìê¿í. Àë ýìè ñûðò-
êû àëûï æ¿ð¿¿÷¿ëºðäº ìààëûìàò èøåíèìä¿¿ ñàêòàëàò. Êèòåïòåðäè, æàçóó-
ëàðäû ýñòèí êå¢åéèøè, áèçäèí ñûðòêû ýñèáèç êàòàðû êàðîîãî áîëîò.
Ýêèí÷èäåí, àäàìãà äàéûìà ìààëûìàò áåð¿¿ ïðîöåññèíå êàòû-
øóóãà òóóðà êåëåò. Ìààëûìàò áåð¿¿ àäàìäàð áèðè-áèðè ìåíåí ò¿çäºí-ò¿ç
ñ¿éëºøêºíäº, êàò àðêûëóó, òåõíèêàëûê áàéëàíûø êàðàæàòòàðû – òåëå-
ôîí, ðàäèî, òåëåêºðñºò¿¿í¿í æàðäàìû ìåíåí æ¿ðºò. Ìûíäàé áàéëà-
íûø êàðàæàòòàðûí ìààëûìàò áåð¿¿ êàíàëäàðû äåï àòàøàò.
Ýãåð ìààëûìàò êàíàëäàðûíûí ñàïàòû íà÷àð æå áàéëàíûø ëèíèÿ-
ëàðûíäà òîñêîîëäóêòàð áîëñî, àíäà áåð¿¿ ïðîöåññèíäå ìààëûìàò æîãî-
ëóï æå áóðìàëàíûï êåòèøè ì¿ìê¿í. Òåëåôîíäóê áàéëàíûø íà÷àð áîëñî,
ñ¿éëºø¿¿ êûéûí áîëîðóí áààðû ýëå áèëåò.
Ìààëûìàò áåð¿¿ – äàéûìà ýêè æàêòóó ïðîöåññ: ìààëûìàòòûí áó-
ëàãû æàíà êàáûë àëãû÷û áîëîò. Áóëàê ìààëûìàòòû áåðåò (æºíºòºò),
êàáûë àëãû÷ àíû àëàò (ºçäºøò¿ðºò). Êèòåï îêóãàíäà æå ìóãàëèìäèí
àéòêàíûí óêêàíäà, ñèëåð ìààëûìàòòû êàáûë àëóó÷óñó¢àð; àäàáèÿòòàí
äèëáàÿí æàçûï æàòêàíäà æå ñàáàêòà æîîï áåðãåíäå – ìààëûìàòòûí
áóëàãûñû¢àð. Àð áèð àäàìãà äàéûìà ìààëûìàò áóëàãûíûí ðîëóíàí
êàáûë àëóó÷óíóí ðîëóíà ºò¿ï òóðóóãà òóóðà êåëåò.
¯÷¿í÷¿äºí, àäàìãà ìààëûìàòòû èøòåò¿¿ ¿÷¿í äàéûìà ¿çã¿ë-
ò¿êñ¿ç àðàêåò æàñîîãî òóóðà êåëåò. Èøòåò¿¿ãº áèð íå÷å ìèñàë:
P ìàòåìàòèêàëûê ýñåïòºº æàíà ëîãèêàëûê îé æ¿ã¿ðò¿¿ æîëó ìå-
íåí æà¢û ìààëûìàò àëóó; ìèñàëû, ìàòåìàòèêàëûê ìàñåëåëåðäè ÷ûãà-
ðóó, æûéíàãàí äàëèëäåðè àðêûëóó òåð㺺÷¿í¿í êûëìûøòû à÷ûøû;
P ìààëûìàòòûí ìàçìóíó ºçãºðáºñòºí, àíû ñóíóøòîî ôîðìàñûíûí
ºçãºð¿ø¿; ìèñàëû, òåêñòòè áèð òèëäåí ýêèí÷è òèëãå êîòîðóó, òåêñòòè
øèôð뺺 (êîäãî àéëàíäûðóó);
P ìààëûìàòòû èð㺺; ìèñàëû, êëàññòàãû îêóó÷óëàðäûí ôàìèëèÿ-
ëàðûí àëôàâèòòèê òàðòèïòå èðåòêå êåëòèð¿¿, ïîåçääåðäèí ðàñïèñàíè-
åñèí æºíºº óáàêòûñû áîþí÷à òàðòèïêå ñàëóó;

www.trk.kg