Page 127 - Con duong xuat duong cua TBT Tran Phu

Năm 1884, sau khi triều Nguyễn ký Hiệp ước Pa-tơ-nốt thì
quân Pháp đến chiếm đóng Móng Cái. Từ đấy, đồng bào Móng

Cái phải chịu đựng biết bao cảnh áp bức bóc lột dã man, tàn
bạo. Vì không cam tâm sống cuộc đời nô lệ, hai anh em họ Đỗ
là Đỗ Phát Thanh và Đỗ Phát Thông đã vận động những người
cùng chí hướng tổ chức thành nghĩa quân gồm có mấy trăm
người vũ trang bằng mã tấu và súng kíp. Nghĩa quân đã đóng
tại thôn Củ - Xềnh, xã Cốt Đoài, huyện Hà Cối đã đắp lũy xây
thành và đã tiến đánh quân địch từ Tiên Yên, Đầm Hà, Hà Cối
và đánh về đến Móng Cái. Nhưng về đến đây thì nghĩa quân
bị thất bại, quân Pháp đã bắt được hai anh em họ Đỗ và đem
ra chém đầu.

Gia đình họ Đỗ đã lấy được đầu của ông Đỗ Phát Thanh và
toàn bộ thi hài của ông Đỗ Phát Thông đem về chôn tại một
quả đồi thuộc xã Xuân Ninh, một số phần tử công giáo phản
động ở đây đã đem việc này tố giác với quân Pháp, chúng liền
ra lệnh quật mả hai anh em họ Đỗ và cho quẳng hài cốt xuống
sông Ka Long. Gia đình họ Đỗ đã lấy lại được đầu của ông
Thanh và đem sang chôn bên đất Trung Quốc. Để ghi mối căm
thù không đội trời chung cùng giặc Pháp cướp nước, gia đình

họ Đỗ đã tạc hai pho tượng gỗ của ông Thanh và ông Thông,
rồi đem theo sang Trung Quốc để thờ phụng. Ở phía sau lưng
mỗi pho tượng có khoét 1 lỗ vuông, trong đó có để một mảnh
xương của người liệt sĩ.
Ông Cộc (Đỗ Phát Khang) hồi đó mới 16 tuổi đã theo gia

đình chạy sang Trung Quốc để tránh sự khủng bố của giặc
Pháp. Từ thời niên thiếu, ông đã khắc sâu vào lòng mối căm
thù bọn thực dân cướp nước, nên khi bắt đầu khôn lớn, ông đã
cùng mấy người bạn đồng hương cùng chí hướng như ông Chu,
ông Đội Tốn tức Trần Thái Nam, tham gia hoạt động chống
Pháp trong phong trào Việt Nam Quang phục Hội.
Năm 1919, Đàm Giám Tây đã cùng với Trình A Sáng tức đội
Sáng và Bàng Mộc Sinh tổ chức nghĩa quân và dựng cờ khởi

126