Page 240 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ

FİZİK
Solenoidin içindeki manyetik alanın büyüklüğü
B=
4ᴨkiN l
(4)
ile verilir. N, solenoidin sarım sayısı, l, solenodidin uzunluğu ve i, üzerinden geçen akımdır. Manyetik Kuvvet
Yüklü bir parçacık manyetik alan içinde hareket ediyorsa bu parçacığa manyetik kuvvet etki eder. Aynı şekilde manyetik alan içindeki üzerinden elektrik akımı geçen bir tele manyetik kuvvet etki eder. Çünkü elektrik akımı, çok sayıda yüklü parçacığın kararlı hareketinden kaynaklanır. Keşfetme bölümünde bobinin mıknatısa etkisi göz- lemlenmişti. Benzer şekilde mıknatıs ya da manyetik alan içinde akım geçen iletken tele manyetik kuvvet etki eder.
Deney 3:
Görsel 8’deki düzenek kurulur. Kalem pil yerine güç kaynağı, tel yerine 1 cm eninde uzun alüminyum folyo kullanılabilir. Devrede re- osta kullanılmasına dikkat edilmelidir. U mıknatıs yerine bir bobin- le elektromıknatıs hazırlanarak kullanılabilir. U mıknatıs arasındaki telin hareketi incelenecektir. Deney düzeneği hazırlanırken hareketi incelenecek iletken tel düşey konumda tutulabilir. Mıknatıs bu duru- ma göre yerleştirilmelidir. Elektrik akımının yönü ve pil saysı değişti- rilerek telin durumu gözlemlenir.
Mıknatıs
Reosta
Anahtar
Görsel 8. Manyetik kuvvetin gözlemleneceği deney düzeneği
Görsel 8’deki deney düzeneğinde büyüklüğü B olan bir man- yetik alan içinde l uzunluğundaki telden i akımı geçtiğinde, tele uygulanan manyetik kuvvet
F=i.l×B (5)
İle verilir. Denklem 5 bir vektörel çarpımdır. Dolayısıyla F, l ve
Bvektörel nicelikleri arasındaki açı Fin büyüklüğünü etkiler.
l ve B arasındaki açı θ olursa, manyetik kuvvetin büyüklüğü
F = i l B sin θ (6)
ile ifade edilir. İletken tele etki eden manyetik kuvvetin yönü-
nü bulmak için Görsel 9’daki gibi sağ el kuralı kullanılır.
Sağ El Kuralı
Akım
Elektrik akımının yönü
Manyetik alanın yönü
Manyetik kuvvetin yönü
Görsel 9. Manyetik alan içinde akım geçen tele etki eden kuvvetin yönünün sağ el kuralı ile gösterimi
238
Güç kaynağı