Page 242 - BİLSEM FİZİK ALANI YARDIMCI DERS MATERYALİ
P. 242
FİZİK
Lenz Kanunu
Bir halka ya da bir bobin içinden geçen manyetik akı değiştirildiğinde, halkada indüksiyon akımı oluş- tuğunu gözlemleriz. Bu indüksiyon akımı da manyetik alan oluşturur. Halkanın oluşturduğu manyetik akı, içinden geçen manyetik akının değişimine karşı koyacak yönde oluşur. Manyetik akı artıyorsa azaltacak yönde manyetik akı oluşturak indüksiyon akımı oluşur. Manyetik akı azalıyorsa, azalmaya karşı koyacak şekilde aynı yönde manyetik akı oluşturan indüksiyon akımı oluşur (Serway, 1995).
Deney 5: Lenz Kanunu Deneyi Deneyin Yapılışı
Görsel 12’deki düzenek kurulur. Deneyde A4 boyutundaki alümin- yum folyodan halka yapılabilir. Güçlü mıknatıs (5-6 adet neodyum mık- natıs) kullanılması önerilir. Mıknatıs aynı maddeden yapılmış iki farklı halkanın ( Görsel 11) içinden geçirilir. Bu deneyde öğrencilerin mıkna- tısı hareket ettirerek halkanın hareketini kendisinin deneyimlemesi sağlanmalıdır. Halkanın oluşturduğu etkiyi eliyle hissetmesi etkili ola- caktır.
Görsel 12. Lenz Kanunu'nun deneysel gösterimi
Malzemeler
• Çinko
• Bakır ya da alüminyum 2 halka (Halkalardan biri kesik olacak.)
• 5-6 adet neodyum mıknatıs
• İp
İp
Alüminyum halka
Mıknatıs
Jenaratörler ve Motorlar
Jeneratörler ve motorlar elektromanyetik indüksiyon ilkesine göre çalışırlar. Jeneratörler, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Jeneratörün çalışma şekli: Manyetik alan içine yerleştirilmiş bir halka dış etkiyle döndüğünde, halka içinden geçen manyetik akı değişir. Bu değişim halkada indüksiyon akımına sebep olur. Halkayı döndüren dış etki: hidroelektrik santrallerde su kütlesi, termik santrallerde buhar, rüzgâr enerji san- rallerinde türbün kanatlarına değen rüzgâr örnekleri verilebilir. Motorlar, elektrik enerjisini mekanik enerjiye çevirir. Motorun çalışma şekli: bataryaya bağlı bir halkadan elektrik akımı geçer. Halka bir dış manyetik alana maruz kalınca dönmeye başlar. Motorlar, jeneratörlerin tersi yönde çalışır (Serway, 1995).
Ek etkinlik bölümünde basit bir motor yapımına ait görsel bulunmaktadır.
240
