Page 55 - Nefes8TÜMÜ_Neat

şın kullanım yerine göre, özellikle kalınlığının belirlenmesinde önemli parametrelerdir.
Bu amaçla, kopma enerjisi tayini ve yoğun yük altında bükülme dayanımı tayini deneylerinin bazı özelliklerini içeren,
fabrika şartlarında üreticilerin kendilerinin de yapabileceği kadar basit ve pratik bir karma doğaltaş test yöntemi ta-
sarlanmış ve ani yük altında kırılma (AYAK) deneyi olarak adlandırılmıştır. Tasarlanan deney yöntemi, 15 farklı yöreden
temin edilen kalsiyumkarbonat esaslı doğaltaş numuneleri üzerinde denenerek elde edilen veriler kopma enerjisi ve
yoğun yük altında bükülme dayanımı deneylerinin sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır.

2.MALZEME (MATERIALS)
Deneylerde kullanılan numuneler, hakiki mermer, kireçtaşı ve traverten olmak üzere 3 farklı türde olup her bir tür 5 farklı
ocaktan temin edilmiştir.
Hakiki mermer grubundaki Afyon şeker (AŞ) ve Afyon Gri (AG) Afyonkarahisar ili İscehisar ilçesi, Ege Bordo (EB) Muğla
ili Milas ilçesi, Muğla beyaz (MB) Muğla ili Kavalıdere ilçesi ve Uşak yeşil (UY) Uşak ili Karahallı ilçesi mermer ocakların-
dan temin edilmiştir. Örneklerin ortak özellikleri, masif olmaları, ince ve orta boyutlu kasit kristallerinden oluşmaları, fosil
içermemeleri ve yeterince inceltildiğinde ışığı kısmen geçirmeleridir.
Kireçtaşı türündeki Antalya bej (AB) Antalya Korkuteli, Bilecik bej (BB) Bilecik Vezirhan, Burdur bej (BuB) Burdur Koca-
pınar ve Sivrihisar bej (SB) Eskişehir Sivrihisar bölgelerindeki mermer ocaklarında üretilmişlerdir. Bu guruptaki örnekler
de masif olmakla birlikte, farklı boyutlarda kalsit kristalleri içermekte, yer yer fosil kalıntıları bulunabilmektedir.
Traverten grubundaki Afyon Traverten (AT) Afyon Emirdağ Tabaklar Köyü, Denizli traverten (DT) Denizli Kocabaş Köyü,
Gümüş traverten (GT) Afyon Emirdağ Hacı Mustafa Köyü, Noche traverten (NT) Antalya Kepez Çıplaklı Köyü ve Pembe
traverten (PT) Kütahya Altıntaş Pınarcık Köyü traverten ocaklarından alınmıştır. Bu grubun en önemli özelliği çok boş-
luklu bir yapıya sahip olmaları dolayısıyla porozitelerinin yüksek olmasıdır.
Numunelere ait bazı bilgiler Tablo 1 de verilmiştir.
Tablo 1 Deney numuneleri ve bazı özellikleri (Samples and some characteristics)
Tablo 1 Deney numuneleri ve bazı özellikleri (Samples and some characteristics)
Tek 3.DENEYSEL ÇALIŞMALAR VE
Görünür Eksenli Çekme Atmosfer BULGULAR (EXPERIMENTAL
Tür Kod Sertlik yoğunluk Porozite Basınç Dayanımı Basıncında %CaO %SiO2
(Mohs) (kg/m ) (%) Dayanımı (MPa) Su Emme STUDIES AND FINDINGS)
3
(MPa) (%) Çalışma kapsamında TS EN 12372
Hakiki AG 3 2710 0.20 64.80 4.60 0.10 55.75 0.11 ye göre Yoğun yük altında bükül-
mermerler AŞ 3 2730 0.20 70.10 3.90 0.10 49.53 0.02 me dayanımı, TS EN 14158 e göre
EB 4 2770 0.60 52.20 9.00 0.20 45.35 3.45
MB 3 2690 0.50 60.00 50.99 0.20 55.50 0.10 Kopma enerjisi tayini ve yazarlar
UY 4 2730 0.28 69.70 6.60 0.10 48.63 0.64 tarafından önerilen Ani yük altında
Kireçtaşları AB 3.5 2680 0.64 87.70 4.20 0.35 54.60 0.09 kırılma deneyleri yapılmıştır. Örnek-
BB 4 2700 0.50 101.90 6.40 0.20 54.20 1.04 lerin TS EN 12372, TS EN 14158 ve
BuB 4.5 2670 0.11 112.00 65.30 0.10 55.60 0.15
FB 4 2690 0.20 141.00 78.00 0.20 88.16 6.23 tasarlanan deney yöntemine uygun
SB 4.5 2690 0.50 114.00 79.54 0.20 54.20 0.10 biçimlerde ebatlanması Afyon Ko-
Travertenler AT 3.5 2400 2.90 48.00 3.90 1.20 54.55 0.32 catepe Üniversitesi Afyon Meslek
DT 4 2500 2.30 57.00 4.10 1.10 54.55 0.32
GT 3.5 2460 2.83 42.50 - 1.14 37.36 1.89 Yüksekokulu Mermer Teknolojisi
NT 3 2640 - 58.59 - 0.51 - - bölümü atölyesinde, deneysel ça-
PT 2.5 2260 1.10 29.40 - 1.93 53.94 0.44 lışmalar ise İnşaat bölümü laboratu-
* Üretici firma verileri varında yapılmıştır.

3.1. Yoğun yük altında bükülme dayanımı deneyi (Test of flexural strength under concentrated load)
3. DENEYSEL ÇALIŞMALAR VE BULGULAR (EXPERIMENTAL STUDIES AND
konumlandırılmış ve orta noktasından 0.25 MPa/s hızla yük uygulanarak kırılmıştır (Şekil 1).
Yoğun yük altında bükülme dayanımı deneyi (YYAB), doğaltaşların tek eksenli basınç altında eğilme (bükülme) dayanı-
FINDINGS)
Kayacın eğilme dayanımı, standartta belirtildiği şekilde, Eşitlik 1 kullanılarak hesaplanmıştır.
mının tayini için yapılır. Yöntem özetle, numunenin iki silindirik mesnet üzerine yerleştirilmesi ve üst kısmının ortasından
Her bir örnek için elde edilen verilerin ortalaması, standart sapması ve hesaplanan maksimum ve
Çalışma kapsamında TS EN 12372 ye göre Yoğun yük altında bükülme dayanımı, TS EN 14158
yavaşça artan yük uygulanarak kırılması şeklindedir. Kırılma yükü ölçülür ve eğilme dayanımı hesaplanır (TS EN 12372,
minimum değerler Şekil 2 de verilmiştir.
e göre Kopma enerjisi tayini ve yazarlar tarafından önerilen Ani yük altında kırılma deneyleri
2013).
yapılmıştır. Örneklerin TS EN 12372, TS EN 14158 ve tasarlanan deney yöntemine uygun
Bu amaçla her bir örnek için, 18x5x3 cm boyutlarında
biçimlerde ebatlanması Afyon Kocatepe Üniversitesi Afyon Meslek Yüksekokulu Mermer
Teknolojisi bölümü atölyesinde, deneysel çalışmalar ise İnşaat bölümü laboratuvarında
10 ar adet olmak üzere toplam 150 adet numune sa-
yapılmıştır. bit kütleye gelinceye kadar kurutulmuş, sonra 15 cm
aralıklı destek silindirleri üzerine konumlandırılmış ve
orta noktasından 0.25 MPa/s hızla yük uygulanarak kı-
3.1. Yoğun yük altında bükülme dayanımı deneyi (Test of flexural strength under
concentrated load) rılmıştır (Şekil 1). Kayacın eğilme dayanımı, standartta
belirtildiği şekilde, Eşitlik 1 kullanılarak hesaplanmış-
Yoğun yük altında bükülme dayanımı deneyi (YYAB), doğaltaşların tek eksenli basınç altında
tır. Her bir örnek için elde edilen verilerin ortalaması,
eğilme (bükülme) dayanımının tayini için yapılır. Yöntem özetle, numunenin iki silindirik mesnet
standart sapması ve hesaplanan maksimum ve mini-
üzerine yerleştirilmesi ve üst kısmının ortasından yavaşça artan yük uygulanarak kırılması
F
mum değerler Şekil 2 de verilmiştir.
şeklindedir. Kırılma yükü ölçülür ve eğilme dayanımı hesaplanır (TS EN 12372, 2013).
L/2
L/2
Bu amaçla her bir örnek için, 18x5x3 cm boyutlarında 10 ar adet olmak üzere toplam 150 adet
3
3
bh /12
bh /12
numune sabit kütleye gelinceye kadar kurutulmuş, sonra 15 cm aralıklı destek silindirleri üzerine
F/2 F/2

h*L/2 F/2
F/2 F/2 h*[(F/2)*(L/2)]=FL/4
F/2 h*L/
2
Şekil 1 Deney numunesinin yükleme düzenlemesi, kırılma sırasındaki kesme ve moment
Şekil 1 Deney numunesinin yükleme düzenlemesi, kırılma sırasındaki kesme ve moment
diyagramları (Load set of the samples, shear and moment diagrams)
diyagramları (Load set of the samples, shear and moment diagrams)
SAYI 08-2023 NEFES LİK 55
ℎ
. 3
4 2
= = ℎ 3 = [1]
2 ℎ 2
12
e-Nefes8.indd 55 6.06.2023 00:04:11
e-Nefes8.indd 55
6.06.2023 00:04:11
Eşitlikteki Rtf eğilme dayanımını (MPa), F kırılma yükünü (N), L destek silindirleri arası
mesafeyi (mm), b numunenin genişliğini (mm), h numunenin kalınlığını (mm), M maksimum
momenti, c tarafsız eksen ve ağırlık merkezi arasındaki dikey uzaklığı (h/2), b numunenin kısa
3
kenar uzunluğunu ve I atalet momentini (dikdörtgen için bh /12) ifade etmektedir.