Page 46 - Nefes8TÜMÜ_Neat
P. 46

kaynak potansiyeline  sahip  olmasını  sağlamaktadır.  Mermer  ve  doğaltaşlar  gibi  yapı
                      malzemeleri açısından oldukça zengin olmakla birlikte, bor ve nadir toprak elementleri gibi
                      bazı  stratejik  madenler  açısından  oldukça  önemli  dünya  rezervlerine  de  sahip  olması
                      Türkiye’nin önemini daha da arttırmaktadır.
                                                             MAKALE
                                                                                              Araş.Gör.Mustafa Gürsoy
                           Prof. Dr.
                      Son 40 yıl içerisinde doğaltaş sektöründe çok büyük bir ivmelenme yaşanmış, dünyada artan
                İsmail Sedat Büyüksağiş                                                       Afyon Kocatepe Üniversitesi
              Afyon Kocatepe Üniversitesi         TÜRKİYE  MADENve işleme tesisi kurulmuş, kalite
                                                                                              Maden Mühendisliği
                      doğaltaş talebiyle birlikte Türkiye’de daha fazla ocak açılmış
                    Maden Mühendisliği
                                                      SEKTÖRÜNDE
                      artışının sağlanabilmesi için de teknolojik alt yapı geliştirilmekle birlikte, yetkin iş gücünde de
                      DOĞALTAŞLARIN YERİ VE CE İŞARETLEMESİNİN ÖNEMİ
                      önemli bir artış gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz 10 yılda ise başta Çin olmakla beraber uzak doğu
                      ekonomilerinde  yaşanan  hızlı  büyüme  çok  büyük  oranda  doğaltaş  hammadde  talebiyle
               1. GİRİŞ                                           doğaltaş madencilerinin işletme sermayelerinde artış ve
                      sonuçlanmış ve bu sayede ülkemiz doğaltaş
               Son yıllarda ihracat ve ekonomik büyüme oranlarını sü-madencilerinin işletme sermayelerinde artış ve
                                                                  güçlenmeyi getirmiştir. Diğer taraftan ise Avrupa Birliği
               rekli arttıran Türkiye, genç nüfusu sayesinde hem üretim   2000’li yıllardan itibaren yapılarda kullanılacak malze-
                      güçlenmeyi getirmiştir. Diğer taraftan ise Avrupa Birliği 2000’li yıllardan itibaren yapılarda
               hem de tüketim açısından büyük bir potansiyele sahip-  melerin  güvenilir  olması  için  CE  işaretleme  kurallarını
               tir. Nüfus artışı ve alınan göçlerle birlikte ihtiyacı olan   oluşturup geliştirmiş ve bunu yönetmeliklerle birlikte it-
                      kullanılacak malzemelerin güvenilir olması için CE işaretleme kurallarını oluşturup geliştirmiş
               barınma, ulaşım, teknoloji, sanayi ürünlerinin sağlanabil-  halat ve ihracatlarda zorunlu hale getirmiştir.
                      ve bunu yönetmeliklerle birlikte ithalat ve ihracatlarda zorunlu hale getirmiştir.
               mesi için hammadde ihtiyacı oldukça önemli boyutlara
               ulaşmaktadır. Türkiye’nin Alp-Himalaya tektonik kuşağı   Bu çalışmada, Türk doğaltaş sektörünün ülkemiz ihraca-

               içerisinde yer alması, jeolojik olarak çeşitli ve zengin do-  tındaki yeriyle beraber dünya doğaltaş sektöründeki
                      Bu çalışmada, Türk doğaltaş sektörünün ülkemiz ihracatındaki yeriyle beraber dünya doğaltaş
               ğal kaynak potansiyeline sahip olmasını sağlamaktadır.   yeri, önemli ihraç kalemleri ve ihracat yapılan ülkelere
               Mermer ve doğaltaşlar gibi yapı malzemeleri açısından   ait bilgilerle beraber, özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde
                      sektöründeki  yeri,  önemli  ihraç  kalemleri  ve  ihracat  yapılan  ülkelere  ait bilgilerle beraber,
               oldukça zengin olmakla birlikte, bor ve nadir toprak ele-  yeşil yapı tasarımlarında aranan CE işaretlemenin önemi
                      özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde yeşil yapı tasarımlarında aranan CE işaretlemenin önemi
               mentleri gibi bazı stratejik madenler açısından oldukça   ve bu konuda yapılması gerekenler detaylıca ele alın-
               önemli dünya rezervlerine de sahip olması Türkiye’nin   mıştır.
                      ve bu konuda yapılması gerekenler detaylıca ele alınmıştır.
               önemini daha da arttırmaktadır.                    2. TÜRKİYE MADENCİLİK ÜRETİM, İHRACAT- İTHALAT
                                                                  VERİLERİNİN İNCELENMESİ
               Son 40 yıl içerisinde doğaltaş sektöründe çok büyük bir
                      2. TÜRKİYE MADENCİLİK ÜRETİM, İHRACAT- İTHALAT VERİLERİNİN İNCELENMESİ
               ivmelenme yaşanmış, dünyada artan doğaltaş talebiyle   Türkiye yeraltı zenginlikleri açısından birçok ülkeye
                      Türkiye  yeraltı  zenginlikleri  açısından  birçok  ülkeye  oranla  şanslı  sayılabilecek  madenlere
               birlikte Türkiye’de daha fazla ocak açılmış ve işleme te-  oranla şanslı sayılabilecek madenlere sahiptir. Madenci-
               sisi kurulmuş, kalite artışının sağlanabilmesi için de tek-  lik, son 30 yıl içinde devlet tarafından işletildikten sonra
                      sahiptir. Madencilik,  son  30  yıl  içinde  devlet  tarafından  işletildikten  sonra  özel  sektör
               nolojik alt yapı geliştirilmekle birlikte, yetkin iş gücünde   özel sektör işletmelerine geçmiş, birçok yerli firma ma-
               de önemli bir artış gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz 10 yılda   dencilik alanına önemli yatırımlarda bulunmuş ve ülke
                      işletmelerine geçmiş, birçok yerli firma madencilik alanına önemli yatırımlarda bulunmuş ve
               ise başta Çin olmakla beraber uzak doğu ekonomilerin-  ihtiyacının fazlası olanlar da ihraç edilmeye başlamıştır.
                      ülke  ihtiyacının  fazlası  olanlar  da  ihraç  edilmeye  başlamıştır.  Türkiye’nin  toplam  ihracatı
               de yaşanan hızlı büyüme çok büyük oranda doğaltaş   Türkiye’nin toplam ihracatı içerisinde madenciliğin payı
               hammadde talebiyle sonuçlanmış ve bu sayede ülkemiz   % 2,5-3 arasında olduğu görülmektedir (Tablo.1).
                      içerisinde madenciliğin payı % 2,5-3 arasında olduğu görülmektedir (Tablo.1).

                      Tablo 1. Türkiye ihracatı ile maden ihracatının karşılaştırılması (TİM, 2022)
                                     2015      2016      2017       2018      2019      2020      2021
                      Toplam İhracat   143.729.741  142.138.850  156.782.257  168.087.637  180.468.488  169.500.000  225.300.000
                         (x1.000$)
                      Maden İhracatı   3.906.820   3.786.686   4.688.011   4.561.662   4.311.584   4.200.000   5.900.000
                         (x1.000$)
                         Maden
                        İhracatının
                      Toplam İhracatta   2,7    2,7       3,0        2,7       2,4       2,5       2,6
                         Payı (%)
                      *Antrepo ve Serbest Bölgeler Farkı dâhil edilmiş Genel İhracat değeridir.
                   Türkiye’nin maden üretim sınıflamaları dikkate alındığında miktar olarak mineral yakıtların

                   ağırla olduğu bunu endüstriyel minerallerin izlediği anlaşılmaktadır. Ancak tutar olarak dikkate
               Türkiye’nin maden üretim sınıflamaları dikkate alındığında miktar olarak mineral yakıtların ağırla olduğu bunu en-
               düstriyel minerallerin izlediği anlaşılmaktadır. Ancak tutar olarak dikkate alındığında ise demir ve ferro alaşımların %
                   alındığında ise demir ve ferro alaşımların % 50 civarında yer tuttuğu görülmektedir (Tablo 2).
               50 civarında yer tuttuğu görülmektedir (Tablo 2).


                   Tablo 2. 2019 yılı Türkiye maden üretim sınıflaması (World Mining Data, 2021)

                        ÜRETİM       Demir, Ferro  Demir dışı   Değerli   Endüstriyel   Mineral    Toplam
                                       Alaşımlar    Metaller   Metaller   Mineraller   Yakıtlar   (Boksit Dahil)
                       Miktar (Ton)    10 408 270   373 495     281     32 515 449   93 368 200   138 921 175
                      Tutar (milyon $)   15.345      1.120     1.872      3.436       3.635        25.486


                   Türkiye’nin  2021  yılı  maden  ihracat  ve  ithalatının  ürün  gruplarına  göre  miktar  ve  değer

                   cinsinden  verileri Tablo  3’te  görülmektedir.  Buna  göre  en  çok  ihracattan  gelir  elde  edilen
             46     NEFES  LİK   SAYI 08-2023                                                                                                                                                                   SAYI 08-2023  NEFES  LİK  47
                   metalik cevherler ve  doğaltaşlar  olurken,  en  çok  ithalat  nedeniyle  döviz  çıkışı  enerji
                   hammaddelerine yapıldığı anlaşılmaktadır (Şekil 1).
                                                                                                                 6.06.2023   00:03:47
       e-Nefes8.indd   46                                                                                        6.06.2023   00:03:47
       e-Nefes8.indd   46

                      Tablo 3. 2021 yılı Türkiye maden ihracat ve ithalatının ana ürün gruplarına göre miktar ve değer cinsinden
                                                       durumları (MTA,2022)

                                                   İhracat         İhracat         İthalat        İthalat
                                                 Miktar (ton)      Değer ($)     Miktar (ton)    Değer ($)

                      Endüstriyel Hammaddeler     19.863.049     1.249.495.475    3.715.284     666.533.089


                      Doğal Taşlar                8.470.095      2.107.532.627     212.296       89.120.033
                                                 2.107.532.627   2.107.532.627   2.107.532.627   2.107.532.627
                      Metalik Cevherler           10.741.215     2.162.020.128    11.845.944    2.254.981.270
                                                                                                  212.296
                                                                                   212.296
                                                                   212.296
                                                   212.296
                                                  89.120.033      89.120.033     89.120.033      89.120.033
                      Enerji Hammaddeleri          367.624        48.977.281     38.429.411     4.655.088.458
                      GENEL TOPLAM                39.441.983     5.568.025.511   54.202.935     7.665.722.850
















                               Şekil 1. 2021 yılı Türkiye maden ihracatının mal gruplarına dağılımı (İMMİB, 2022).
   41   42   43   44   45   46   47   48   49   50   51